ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»

ΤρΔΕφΠειρ 1677/2023

Από την παράνομη συμπεριφορά των ιατρών, ήτοι διαδοχικές παράνομες παραλείψεις, και συντρεχουσών και των απαιτούμενων λοιπών προϋποθέσεων του ζημιογόνου αποτελέσματος και του αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ αυτού και της παράνομης συμπεριφοράς, ιδρύεται ευθύνη του εκκαλούντος Νοσοκομείου προς αποζημίωση των εφεσιβλήτων λόγω της ψυχικής οδύνης που βίωσαν εξ αιτίας του θανάτου της συγγενούς τους, η οποία, σε ηλικίας έξι μηνών, εισήχθη στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (Τ.Ε.Π.) του εκκαλούντος εξ αιτίας της πτώσης από την αγκαλιά της αδελφής της στο πάτωμα της οικίας τους.

(Η απόφαση δημοσιεύεται επιμελεία του Νικολάου Διαλυνά, δικηγόρου Θεσσαλονίκης, Δρ. του Μαξιμιλιανού Πανεπιστημίου του Μονάχου)

ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΟΦΑΣΗ 1677/2023

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΑ

ΤΜΗΜΑ Δ΄ΤΡΙΜΕΛΕΣ

ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΕΔΡΑ ΡΟΔΟΥ

Σ υ ν ε δ ρ ί α σ ε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 7 Ιουλίου 2021, με δικαστές τις: …………………, Προεδρεύουσα, Εφέτη Διοικητικών Δικαστηρίων (Δ.Δ.), ……………., και ………………….., (Εισηγήτρια) Εφέτες Δ.Δ. και με γραμματέα την …………………. δικαστική υπάλληλο,

Γ ι α να δικάσει την έφεση με αριθμό καταχώρισης ΕΦ./8-1-2021

Τ ο υ νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με την επωνυμία: «Γενικό Νοσοκομείο Ρόδου “Ανδρέας Παπανδρέου”», με έδρα τη Ρόδο, που εκπροσωπείται νόμιμα, και παραστάθηκε δια της πληρεξούσιας δικηγόρου, ……………………………

Κ α τ ά: 1.του ……………………….., 2. ………………………….., το γένος …………………, 3. ……………………………., 4. ………………………………, 5. …………………………………… και 6. …………………………………………………………………. οι οποίοι παραστάθηκαν με δήλωση του άρθρου 133 παρ. 2 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας του πληρεξουσίου δικηγόρου ………………………….,

Κατά τη συζήτηση, ο διάδικος που παρέστη, ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και ζήτησε όσα αναφέρονται στα πρακτικά.

Μετά τη συνεδρίαση, το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη και

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα

Σκέφτηκε κατά το νόμο

1. Ε π ε ι δ ή, με την κρινόμενη έφεση, για την οποία δεν απαιτείται κατά νόμο παράβολο (άρθρο 28 παρ. 4 του ν. 2579/1998 ( Α΄ 31), σε συνδυασμό με το άρθρο 285 παρ. 2 περ.ζ΄ του Κ.Δ.Δ.), ζητείται παραδεκτώς η εξαφάνιση της 180/2020 οριστικής απόφασης του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Ρόδου, με την οποία έγινε εν μέρει δεκτή αγωγή των ήδη εφεσιβλήτων και αναγνωρίσθηκε η υποχρέωση του ήδη εκκαλούντος Νοσοκομείου να καταβάλει νομιμοτόκως, από την επίδοση της αγωγής και μέχρι την πλήρη εξόφληση, στον πρώτο εφεσίβλητο το ποσό των 85.000 ευρώ (έναντι αιτούμενου ποσού 150.000 ευρώ), στη δεύτερη εφεσίβλητη, ομοίως, το ποσό των 85.000 ευρώ (έναντι αιτούμενου ποσού 150.000 ευρώ), σε καθεμία από τις τρίτη, τέταρτη και πέμπτη εφεσίβλητη το ποσό των 20.000 ευρώ (έναντι αιτούμενου ποσού 100.000 ευρώ στην καθεμία) και στην έκτη εφεσίβλητη, ομοίως, το ποσό των 20.000 ευρώ (έναντι αιτούμενου ποσού 50.000 ευρώ), κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 105-106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ) και 932 του Αστικού Κώδικα, ως χρηματική ικανοποίηση για την ψυχική οδύνη που υπέστησαν από τον θάνατο της συγγενούς τους, ………………, θυγατέρας των δύο πρώτων εφεσιβλήτων, αδελφή της τρίτης, τέταρτης και πέμπτης εφεσίβλητης και εγγονή της έκτης, που προκλήθηκε από παράνομες παραλείψεις ιατρών του εκκαλούντος Νοσοκομείου.

2. Ε π ε ι δ ή, στο άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα (ΕισΝΑΚ)- που μεταγλωττίστηκε στη δημοτική γλώσσα με το π.δ. 456/1984 (Α΄164)- ορίζεται ότι: «Για παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση, εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης, που υπάρχει για χάρη του γενικού συμφέροντος […]» και στο άρθρο 106 του ΕισΝΑΚ ότι: «Οι διατάξεις των δύο προηγουμένων άρθρων εφαρμόζονται και για την ευθύνη […] νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου από πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων που βρίσκονται στην υπηρεσία τους».

3. Ε π ε ι δ ή, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, ευθύνη προς αποζημίωση, γεννάται όχι μόνο από την έκδοση μη νόμιμης εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου ή από παραλείψεις οφειλόμενων νομίμων ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και τη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών ή των υπηρεσιών νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου και δεν συνάπτονται με την ιδιωτική διαχείριση του Δημοσίου ή νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, ούτε οφείλονται σε προσωπικό πταίσμα οργάνου που ενήργησε εκτός του κύκλου των υπηρεσιακών του καθηκόντων (Α.Ε.Δ. 5/1995, ΣτΕ 1481/2014, 4133/2011 επταμ., 1042/2007, 2727/2003, 1224/2002, 740/2001, 2774/1999, 2463/1998, 3042/1992 κ.ά.). Εξ άλλου, ευθύνη του Δημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου υφίσταται, συντρεχουσών και των λοιπών προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου με σχετική πράξη ή παράλειψη οργάνου του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, αλλά και όταν παραλείπονται τα ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στην συγκεκριμένη δημόσια υπηρεσία και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής πείρας και τις αρχές της καλής πίστεως (ΣτΕ 1717/2016, 3142, 2669/2015, 2429, 950/2014, 1414, 1184, 572/2013, 1219/2012, 4133/2012 επταμ.,2544, 1243/2010, 1019/2008, 2741/2007, 2736/2007 επταμ., 2796/2006 επταμ. 2579/2006, 2146/2004, 2723/2003, 1221/2002, 3632/2001, 4776, 347/1997 κ.ά.). Περαιτέρω, ο κατά τα ανωτέρω παράνομος χαρακτήρας της ζημιογόνου πράξης, παράλειψης ή υλικής ενέργειας αρκεί για να στοιχειοθετηθεί η ευθύνη του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, χωρίς να απαιτείται και η διαπίστωση πταίσματος του οργάνου του (ΣτΕ 2429/2014, 523/2014, 573/2013, 4133/2011 επταμ., 1413/2006, 2727/2003, 1413/2006). Απαραίτητη, πάντως, προϋπόθεση για την θεμελίωση της ανωτέρω ευθύνης είναι η ύπαρξη αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της κατά τα ανωτέρω παράνομης πράξης ή παράλειψης ή υλικής ενέργειας ή παράλειψης υλικής ενέργειας του δημοσίου οργάνου και της επελθούσας ζημίας (ΣτΕ 2818/2005, 1222/2002, 3632/2001). Αιτιώδης δε σύνδεσμος υπάρχει, όταν κατά τα διδάγματα της κοινής πείρας, η πράξη ή η παράλειψη είναι επαρκώς ικανή (πρόσφορη) και μπορεί αντικειμενικά, κατά τη συνήθη και κανονική πορεία των πραγμάτων, εν όψει και των ειδικών συνθηκών της συγκεκριμένης περίπτωσης, να επιφέρει τη ζημία (ΣτΕ, 5001/2012 σκ.3, 4100/2012 επταμ. σκ.7, 334/2008 επταμ. σκ.5, 1024/2005 σκ.3, πρβλ. ΑΠ 425/2006 κ.ά.).

4. Ε π ε ι δ ή, περαιτέρω, στο άρθρο 299 του Αστικού Κώδικα προβλέπεται ότι: «Για μη περιουσιακή ζημία οφείλεται χρηματική ικανοποίηση στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος», ενώ, σύμφωνα με το άρθρο 932 του ίδιου Κώδικα:« Σε περίπτωση αδικοπραξίας ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας του ή στερήθηκε την ελευθερία του. Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής οδύνης […]».

5. Ε π ει δ ή, κατά την έννοια της ανωτέρω διάταξης του άρθρου 932 εδ. γ΄ του Αστικού Κώδικα η οποία εφαρμόζεται αναλόγως και στην περίπτωση της ευθύνης εναγομένου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου, -και είναι σύμφωνη, κατά το περιεχόμενό της, με την αρχή της αναλογικότητας, όπως ρητά πλέον κατοχυρώνεται από το άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος, εξειδικεύοντάς την, σε ό,τι αφορά το ζήτημα του ύψους της χρηματικής ικανοποίησης αναλόγως των περιστάσεων της συγκεκριμένης υπόθεσης (ΑΕΔ 25/2010)- παρέχεται στο Δικαστήριο η εξουσία, σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου να επιδικάσει σε βάρος του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου χρηματική ικανοποίηση εάν κρίνει ότι επήλθε ψυχική οδύνη στα μέλη της οικογένειας του θανόντος, η οποία αποσκοπεί στην ηθική παρηγορία και την ψυχική ανακούφιση τους, όσο αυτό είναι εφικτό, από τον ψυχικό πόνο που δοκιμάζουν κατά το χρόνο του θανάτου αυτού (ΣτΕ 1717/2016, 3695,1906/2015, 939/2014, 1405/2013 σκέψη 3, 3218/2009 σκέψη 4, 2100, 2796/2006 επταμ. κ.ά.). Κατά τη σαφή έννοια της ανωτέρω διάταξης που απορρέει από τον σκοπό της θέσπισής της, στην οικογένεια του θύματος περιλαμβάνονται οι εγγύτεροι και στενώς συνδεόμενοι συγγενείς του θανατωθέντος που δοκιμάσθηκαν ψυχικώς από την απώλειά του και προς ανακούφιση του πόνου των οποίων στοχεύει η εν λόγω διάταξη (ΣτΕ 3329/2014 σκέψη 4, 1405/2013 σκέψη 3, 2986/2009 σκέψη 4), μεταξύ δε αυτών περιλαμβάνονται και οι γονείς, τα αδέλφια, οι παππούδες και οι γιαγιάδες του (Δ.ΕφΠειρ. 816/2018 σκέψη 3). Είναι, εξάλλου, αδιάφορο, αν τα πρόσωπα αυτά συγκατοικούσαν με τον θανόντα ή διέμεναν χωριστά, αρκεί να διαπιστώνεται η ύπαρξη, κατά την εκτίμηση του δικαστηρίου, μεταξύ αυτών και του θανόντος, όταν αυτός ζούσε, αισθημάτων αγάπης και στοργής, η ανυπαρξία των οποίων μπορεί να οδηγήσει σε αποκλεισμό είτε όλων είτε ορισμένων από τα ανωτέρω πρόσωπα από την επιδίκαση χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ψυχικής οδύνης (ΣτΕ 1405/2013 σκέψη 3, 2986/2009 σκέψη 4). Στην κρίση αυτή περί επιδίκασης ή μη της ανωτέρω αποζημίωσης, καταλήγει το Δικαστήριο κατόπιν εκτίμησης των περιστάσεων της συγκεκριμένης περίπτωσης (ΣτΕ 3695/2015, 1405/2013, 4174/2012, 4133/2011 επταμ. κ.ά), ήτοι των πραγματικών περιστατικών που θέτουν υπόψη του οι διάδικοι και ιδίως, των συνθηκών υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος, του βαθμού της ψυχικής συγκίνησης που προκάλεσε ο θάνατος αυτός στο συγκεκριμένο μέλος της οικογένειας του θανόντος, ανάλογα με την ηλικία του, την προσωπικότητά του και την κατάσταση της υγείας του πριν το ζημιογόνο αποτέλεσμα (πρβλ. ΣτΕ 3329/2014 σκέψη 4, 1405/2013 σκέψη 3, 2986, 2100/2006 επταμ. σκέψη 4) σε συνδυασμό με τους κανόνες της κοινής πείρας και της λογικής, χωρίς την υπαγωγή πορίσματος σε νομική έννοια ώστε να μπορεί να νοηθεί εσφαλμένη εφαρμογή του νόμου (ΣτΕ 3218/2009, 2559/2007, κ.ά.) καθορίζοντας δε, ταυτόχρονα το εύλογο ποσό αυτής στην περίπτωση που κρίνει ότι επήλθε ψυχική οδύνη (πρβλ. ΣτΕ 1717, 410/2016, 2188/2015, 2202, 934/2014 κ.ά., πρβλ. Α.Π. 388/2016, 285/2012, 1987/2007). Η ανωτέρω δε κρίση περί του καθορισμού του ποσού της αποζημίωσης, εναπόκειται μεν στην ελεύθερη κρίση του Δικαστηρίου, ωστόσο, πρέπει, περαιτέρω, να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας, υπό την έννοια ότι δεν πρέπει αυτή να υποβαθμίζει την απαξία της παράνομης πράξης, παράλειψης υλικής ενέργειας ή παράλειψης οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας με την επιδίκαση εξαιρετικά χαμηλών ποσών, ούτε να καταλήγει κατόπιν ακραίων εκτιμήσεων στον υπέρμετρο πλουτισμό ενός μέρους (ΣτΕ 3218/2009, 1915, 2559/2007, 3256/2006, πρβλ. ΣτΕ 4100, 3736, 1219, 424/2012, 4133/2011 επταμ.). Εξ άλλου, το ύψος, της εν λόγω χρηματικής ικανοποίησης δεν συναρτάται κατ’ αρχήν, προς τη συγκεκριμένη, κάθε φορά, δημοσιονομική κατάσταση του Δημοσίου ή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου που είναι υπόχρεο προς αποζημίωση ούτε όμως το περιουσιακό και οικονομικό μέγεθος των ανωτέρω νομικών προσώπων επιδρά στον καθορισμό του ύψους αυτής (ΣτΕ 1717/2016, 1414, 1405/2013, 3839/2012 επταμ., 868/2011).

6. E π ε ι δ ή, εξ άλλου, στο άρθρο 300 ΑΚ, το οποίο έχει εφαρμογή σε κάθε αποζημίωση από οποιαδήποτε αιτία και αν προέρχεται, άρα και στην περίπτωση αποζημίωσης κατά το άρθρο 105 του ΕισΝΑΚ, ορίζεται ότι: «Αν εκείνος που ζημιώθηκε συντέλεσε από δικό του πταίσμα στη ζημία ή την έκτασή της, το δικαστήριο μπορεί να μην επιδικάσει αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της. Το ίδιο ισχύει και όταν εκείνος που ζημιώθηκε παρέλειψε να αποτρέψει ή να περιορίσει τη ζημία ή δεν επέστησε την προσοχή του οφειλέτη στον κίνδυνο ασυνήθιστα μεγάλης ζημίας, τον οποίο ο οφειλέτης ούτε γνώριζε ούτε όφειλε να γνωρίζει […]».

7. Ε π ε ι δ ή, από την ανωτέρω διάταξη, συνάγεται ότι, αν με βάση τα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά, συντρέχει πταίσμα του ζημιωθέντος, απόκειται στην εξουσία του δικαστηρίου, αφού εκτιμήσει ελευθέρως τις περιστάσεις, μεταξύ των οποίων είναι και ο βαθμός του πταίσματος του ζημιωθέντος, να επιδικάσει ολόκληρη την αποζημίωση ή να μειώσει το ποσό της αποζημίωσης ή και να μην επιδικάσει καθόλου αποζημίωση (ΣτΕ 473/2016, 1408/2006, 2539/2008, 1970, 1974/2009, βλ. επίσης Α.Π. 1483/1990), υπό την προϋπόθεση, πάντως ότι η υφίσταται αιτιώδης σύνδεσμος μεταξύ της πράξης του ζημιωθέντος και της πρόκλησης ή της έκτασης της ζημίας (ΣτΕ 473/2016, ΑΠ 146/2018, 52/2016, 1045/2007 κ.ά.). Τα ανωτέρω ισχύουν και σε περίπτωση ζημίας που προκλήθηκε από παράνομη πράξη ή παράλειψη ή υλική ενέργεια ή παράλειψη υλικής ενέργειας οργάνου νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου κατά την ενάσκηση δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, εφόσον το άρθρο 106 ΕισΝΑΚ για την περίπτωση αυτή ρητώς παραπέμπει στην εφαρμογή του άρθρου 105 ΕισΝΑΚ.

8. Ε π ε ι δ ή, εξ άλλου, με το άρθρο 13 του αναγκαστικού νόμου 1565/1939 «περί Κώδικος ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος» (Α΄16), που διατηρήθηκε σε ισχύ κατά το άρθρο 47 ΕισΝΑΚ, ορίζεται ότι: «Ο ιατρός οφείλει να ασκή ευσυνειδήτως το επάγγελμα αυτού και να συμπεριφέρηται τόσον εν τη ασκήσει του επαγγέλματος, όσον και εκτός αυτής κατά τρόπον αντάξιον της αξιοπρεπείας και εμπιστοσύνης τας οποίας απαιτεί το ιατρικόν επάγγελμα» και με το άρθρο 24 του ίδιου α.ν. ότι: «Ο ιατρός οφείλει να παρέχει μετά ζήλου, ευσυνειδησίας και αφοσιώσεως την ιατρικήν αυτού συνδρομήν, συμφώνως προς τας θεμελιώδεις αρχάς της ιατρικής επιστήμης και της κτηθείσης πείρας, τηρών τας ισχυούσας διατάξεις περί διαφυλάξεως των ασθενών και προστασίας των υγιών». Ακολούθως, κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 27 του ανωτέρω αναγκαστικού νόμου, εκδόθηκε το Βασιλικό Διάταγμα της 25-5/6.7.1955 «Περί Κανονισμού Ιατρικής Δεοντολογίας» (Α΄ 171), με το οποίο κατοχυρώνεται, μεταξύ άλλων, το καθήκον lege artis παροχής υπηρεσιών, δηλαδή, ότι ο ιατρός οφείλει να παρέχει τις υπηρεσίες του σύμφωνα με τα εκάστοτε δεδομένα της ιατρικής επιστήμης και δεοντολογίας. Κατά την έννοια της τελευταίας αυτής διάταξης , που διατηρήθηκε σε ισχύ και μετά την εισαγωγή του Αστικού Κώδικα (άρθρο 47 ΕισΝΑΚ) , σε συνδυασμό με τα άρθρα 330, 652, 914 ΑΚ , ο ιατρός ευθύνεται σε αποζημίωση για την ζημία που προκάλεσε σε ασθενή εξ αιτίας κάθε αμέλειας αυτού, ακόμη και ελαφρά, αν, κατά την εκτέλεση των ιατρικών του καθηκόντων, παρέβη την υποχρέωσή του να ενεργήσει σύμφωνα με τις αρχές και τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης, επιδεικνύοντας την δέουσα επιμέλεια, ήτοι, αυτή που αναμένεται από τον μέσο εκπρόσωπο του κύκλου του (βλ. ΣτΕ 2224/2014,572/2013 κ.ά.). Εξ άλλου, ο ν. 3418/2005 «Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας» (Α΄287), προβλέπει στο άρθρο 1 ότι : «1. Ιατρική πράξη είναι εκείνη που έχει ως σκοπό τη με οποιαδήποτε επιστημονική μέθοδο πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και αποκατάσταση της υγείας του ανθρώπου […] 3. Στην έννοια της ιατρικής πράξης περιλαμβάνονται και η συνταγογράφηση, η εντολή για διενέργεια πάσης φύσεως παρακλινικών εξετάσεων, η έκδοση ιατρικών πιστοποιητικών και βεβαιώσεων και η γενική συμβουλευτική υποστήριξη του ασθενή […] », στο άρθρο 2 ότι : «1. Η άσκηση της ιατρικής είναι λειτούργημα που αποσκοπεί στη διατήρηση, βελτίωση και αποκατάσταση της σωματικής […] υγείας του ανθρώπου […] 2. Ο ιατρός […] πρέπει κατά την άσκηση του επαγγέλματός του, να αποφεύγει κάθε πράξη ή παράλειψη η οποία μπορεί […] να κλονίσει την πίστη του κοινού προς το ιατρικό επάγγελμα […] 3. Το ιατρικό λειτούργημα ασκείται σύμφωνα με τους γενικά αποδεκτούς και ισχύοντες κανόνες της ιατρικής επιστήμης.[…], στο άρθρο 4 παρ.2 ότι : « Ο ιατρός πρέπει να συνεργάζεται αρμονικά με τους συναδέλφους του και το λοιπό προσωπικό και να προβαίνει σε κάθε ενέργεια, προκειμένου να αποφευχθούν τα ιατρικά λάθη, να εξασφαλισθεί η ασφάλεια των ασθενών, να ελαχιστοποιηθεί η σπατάλη των πόρων και να μεγιστοποιηθούν τα αποτελέσματα της παροχής φροντίδας υγείας», στο άρθρο 9 παρ. 3 ότι: «Ο ιατρός οφείλει να παρέχει τις υπηρεσίες του για την αντιμετώπιση επειγόντων περιστατικών ανεξάρτητα από την ειδικότητά του. Η υποχρέωση αυτή βαρύνει τον ιατρό, ακόμη και όταν δεν υπάρχουν τα κατάλληλα μέσα για την άσκηση της ιατρικής, και ισχύει μέχρι την παραπομπή του ασθενή σε ιατρό κατάλληλης ειδικότητας ή τη μεταφορά του σε κατάλληλη μονάδα παροχής υπηρεσιών φροντίδας και περίθαλψης. Σε κάθε περίπτωση, ο ιατρός οφείλει να εξαντλήσει τις υπάρχουσες, κάτω από τις δεδομένες συνθήκες, δυνατότητες, σύμφωνα με τις επιταγές της ιατρικής επιστήμης […], στο άρθρο 10 ότι : «1. Η άσκηση της ιατρικής γίνεται σύμφωνα με τους γενικά παραδεκτούς κανόνες της ιατρικής επιστήμης. Ο ιατρός έχει υποχρέωση συνεχιζόμενης δια βίου εκπαίδευσης [...] 2. Η υποχρέωση αυτή περιλαμβάνει όχι μόνον τις ιατρικές γνώσεις , αλλά και τις κλινικές δεξιότητες, καθώς και τις ικανότητες συνεργασίας σε ομάδα […] Αν ο ιατρός ηγείται της ομάδας προσπαθεί να εξασφαλίσει από όλα τα μέλη την ανάγκη παροχής αξιοπρεπούς και αποτελεσματικής φροντίδας, καθώς και εκδήλωσης σεβασμού στην προσωπικότητα του ασθενή» και στο άρθρο 11 ότι: «1. Ο ιατρός έχει καθήκον αληθείας προς τον ασθενή. Οφείλει να ενημερώνει πλήρως και κατανοητά τον ασθενή για την πραγματική κατάσταση της υγείας του, το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της προτεινόμενης ιατρικής πράξης, τις συνέπειες και τους ενδεχόμενους κινδύνους ή επιπλοκές από την εκτέλεσή της, τις εναλλακτικές προτάσεις, καθώς και για τον πιθανό χρόνο αποκατάστασης, έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να σχηματίζει πλήρη εικόνα των ιατρικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων και συνεπειών της κατάστασής του και να προχωρεί, ανάλογα, στη λήψη αποφάσεων […]».

9. Ε π ε ι δ ή, στην προκείμενη περίπτωση, από τα στοιχεία του φακέλου της δικογραφίας, προκύπτουν τα εξής: Την 1η.4.2010 η ……………………., γεννηθείσα την 24η.9.2009, θυγατέρα των δύο πρώτων εφεσιβλήτων, αδελφή της τρίτης, της τέταρτης και της πέμπτης εφεσίβλητης και εγγονή της έκτης εφεσίβλητης, ηλικίας τότε έξι μηνών εισήχθη στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (Τ.Ε.Π.) του εκκαλούντος εξ αιτίας της πτώσης από την αγκαλιά της αδελφής της στο πάτωμα της οικίας τους. Από την εξέτασή της από την ιατρό …………………προέκυψαν τα εξής: «Αναφερόμενη πτώση από 1m προ 1 ώρας. Κάκωση κεφαλής. Δεν αναφέρεται αλλαγή συμπεριφοράς, λήθαργος ή ευερεθιστότητα. Σιτίσθηκε κανονικά. Δε φέρει μώλωπες αιματώματα ή εκδορές. Εδόθησαν οδηγίες για κρανιοεγκεφαλική κάκωση. Οδηγίες για επάνοδο επί αλλαγής της κλινικής εικόνας» (σχετ. η ./14.2.2019 ιατρική βεβαίωση του Διευθυντή του Τ.Ε.Π. ιατρού-χειρουργού ………………………). Στη συνέχεια, την 29η.7.2010 και περί ώρα 6:30 π.μ. η …………………, ηλικίας τότε, 10 μηνών, μεταφέρθηκε εσπευσμένα από τους γονείς της στο εκκαλούν διότι εμφάνισε σπασμούς. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στο φύλλο Παιδιατρικού Ιστορικού της Παιδιατρικής Κλινικής του εκκαλούντος : «[…] Το ιστορικό της νόσου ξεκινάει λίγα λεπτά προ της προσέλευσης με αναφερόμενο επεισόδιο σπασμών με τονικοκλονικές συσπάσεις άνω και κάτω άκρων και άνω βολβοστροφή διάρκειας λίγων λεπτών. Ακολούθησε μετακριτικό στάδιο με υπνηλία. Πρόκειται για πρώτο επεισόδιο σπασμών. Θ: 37,2 C, Οικογενειακό Ιστορικό σπασμών: αρνητικό». Ως προς τη φαρμακευτική αγωγή, στο ίδιο ως άνω έγγραφο αναφέρεται ότι ετέθη φλεβοκαθετήρας, και η κατάσταση της υγείας της ασθενούς παρακολουθείτο με ταυτόχρονη θερμομέτρησή της ανά τετράωρο (σχετ. και το από 30.7.2010 ιατρικό ενημερωτικό σημείωμα της Προϊσταμένης ΤΕ της Διοίκησης Μονάδων Υγείας του εκκαλούντος, ………). Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στο εκκαλούν, το βρέφος υπεβλήθη σε γενική εξέταση αίματος, βιοχημικές–ανοσολογικές εξετάσεις, γενική εξέταση (υπερηβική) και καλλιέργεια ούρων (βλ. σχετ. και τον ιατρικό φάκελο της ασθενούς), ενώ σύμφωνα με το συμπεριληφθέν στον ιατρικό φάκελο της ασθενούς θερμομετρικό διάγραμμα, η αυξημένη θερμοκρασία της την 29.7.2010 κυμαινόταν από 37, 2 C, έως 37,8 C, παρέμεινε δε για μια ημέρα στην Παιδιατρική Κλινική του εκκαλούντος και εξήλθε την επόμενη ημέρα. Σύμφωνα δε με τα αναφερόμενα στο ανωτέρω ιατρικό ενημερωτικό σημείωμα και στο φύλλο του παιδιατρικού ιστορικού, η ασθενής παρουσίασε δύο πυρετικά κύματα έως 37,9 C, χωρίς περαιτέρω να εμφανιστεί δεύτερο επεισόδιο σπασμών και παρέμεινε σε καλή γενική κατάσταση. Η τελική διάγνωση για το ανωτέρω συμβάν ήταν «πυρετικοί σπασμοί», ενώ οι οδηγίες που δόθηκαν στους οικείους της κατά το εξιτήριό της από το εκκαλούν, ήταν αφ’ ενός να επικοινωνήσουν με την κλινική του εκκαλούντος για τα αποτελέσματα της καλλιέργειας ούρων της ασθενούς, αφ’ ετέρου δε, σε περίπτωση νέου επεισοδίου πυρετικών σπασμών να της τεθούν στο ορθό 5 mg Rectal Stesolid. Επιπλέον, οι γονείς της ασθενούς επεσήμαναν στους ιατρούς ότι είχε προηγηθεί πτώση της από ύψος 1 μέτρου την 1.4.2010 και οι τελευταίοι τους καθησύχασαν, ενημερώνοντάς τους ότι η εμφάνιση σπασμών είναι σύνηθες φαινόμενο στα βρέφη. Στις 14.10.2010 η ………………, ηλικίας τότε, ενός έτους, εμφάνισε νέο επεισόδιο σπασμών, και μεταφέρθηκε περί ώρα 9:30 π.μ. από τους γονείς της στο Τ.Ε.Π. του εκκαλούντος νοσοκομείου, όπου έγινε νέα εισαγωγή της στην Παιδιατρική Κλινική. Αυτή τη φορά το επεισόδιο των σπασμών, σύμφωνα με την περιγραφή των γονέων, είχε διαρκέσει 20 λεπτά περίπου και, σύμφωνα με τα αναφερόμενα στα οικεία ιατρικά έγγραφα επρόκειτο για απύρετους σπασμούς. Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας της, η ασθενής εξετάστηκε τόσο από τον παιδίατρο ………………. όσο και από τον Διευθυντή της Παιδιατρικής Κλινικής του εκκαλούντος ……………… και η διάγνωση, μετά και τη διενέργεια εξετάσεων (γενική εξέταση αίματος, γενική εξέταση ούρων, βιοχημικές- ανοσολογικές εξετάσεις), σε συνδυασμό με τη διαπίστωση ότι η θερμοκρασία της ασθενούς παρέμενε χαμηλή (απύρετη) ήταν «απύρετοι σπασμοί», νοσηλεύτηκε δε έως την επόμενη ημέρα 15.10.2010, οπότε και εξήλθε, διότι δεν κρίθηκε από τους ανωτέρω ιατρούς απαραίτητη η περαιτέρω νοσηλεία της στο εκκαλούν (βλ. σχετικά και το από 15.10.2010 φύλλο παιδιατρικού ιστορικού της ασθενούς, στο οποίο αναφορικά με την πορεία της νόσου αναφέρονται τα εξής: «Απύρετη- Σε καλή γενική κατάσταση- έκανε 2 επεισόδια εμέτων(?) – αναγωγές μετά τη λήψη γάλατος και αναφέρονται μαλακές κενώσεις»). Κατά την έξοδο της ασθενούς από το νοσοκομείο, εδόθησαν στους γονείς οδηγίες αντιμετώπισης των σπασμών με λήψη του φαρμάκου Stesolid Recta, 5 mg, ενώ παράλληλα οι ανωτέρω ιατροί τους συνέστησαν να προγραμματίσουν στο μέλλον εξέταση ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος με στέρηση ύπνου και πιθανόν και απεικονιστικό έλεγχο εγκεφάλου σε εξειδικευμένο ιατρικό κέντρο. Ειδικότερα, στο από 15.10.2010 Ιατρικό Ενημερωτικό Σημείωμα της Παιδιατρικής Κλινικής του εκκαλούντος, που υπογράφεται από την ειδικευόμενη της εν λόγω κλινικής, …………………, αναφορικά με την επίσκεψη του βρέφους στο εκκαλούν νοσοκομείο κατά την 14.10.2010 καταγράφονται τα εξής : «Αιτία Εισόδου: Απύρετοι Σπασμοί. Βραχύ Ιστορικό Νόσου: Η ασθενής προσήλθε στα Τ.Ε.Π. της Π.Δ. Κλινικής στις 14.10.2010 και ώρα 9: 30 π.μ. λόγω αναφερόμενου επεισοδίου απύρετων σπασμών. Το ιστορικό άρχεται 30 λεπτά προ προσέλευσης όπου αναφέρεται ότι το παιδί ενώ περπατούσε παρουσίασε βολβοστροφή και επικείμενη πτώση. Κατά τη διάρκεια της μετάβασής της προς το νοσοκομείο [περίπου 10-15 min] αναφέρεται μειωμένη επαφή με το περιβάλλον (στάδιο βυθιότητας- υπνηλίας). Κύρια ευρήματα από την αντικειμενική εξέταση: […] το παιδί ήταν σε καλή γενική κατάσταση, με άριστη επαφή με το περιβάλλον. Θ: 36,2 C, ακρόαση πνευμόνων κ.φ., κοιλία κ.φ., νευρικό κ.φ., μυοσκελετικό κ.φ. […] Τελική διάγνωση: Επεισόδιο απύρετων σπασμών. Σχόλια: Aτομικό αναμνηστικό: Νοσηλεία στην ΠΔ Κλινική του ΓΝ Ρόδου από 29/7 έως 30/7/2010 λόγω πυρετικών σπασμών [1ο επεισόδιο πυρετικών σπασμών] Πορεία Νόσου: Κατά τη διάρκεια της νοσηλείας παρέμεινε απύρετη σε καλή γενική κατάσταση. Οδηγίες κατά την έξοδο: Έγινε σύσταση για διεξαγωγή ΗΕΓ με στέρηση ύπνου και πιθανόν απεικονιστικός έλεγχος εγκεφάλου». Κατόπιν αυτών, οι γονείς του βρέφους προγραμμάτισαν τις ανωτέρω εξετάσεις που συστήθηκαν από τους ιατρούς στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο Θεσσαλονίκης στις 8.11.2010. Στις 21.10.2010, κατόπιν ανησυχίας της μητέρας της ασθενούς, οι γονείς της μετέβησαν μαζί της στην Αθήνα και έγινε εισαγωγή της στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Εκεί ενημερώθηκαν ότι εφόσον δεν διέθεταν παραπεμπτικό σημείωμα από τους ιατρούς του Γενικού Νοσοκομείου Ρόδου για επείγον περιστατικό, οι ειδικές εξετάσεις της ασθενούς θα πραγματοποιούνταν μετά την 28.10.2010 (βλ. σχετ. και το ενημερωτικό ιατρικό σημείωμα του ανωτέρω νοσοκομείου). Αξιολογώντας το ανωτέρω δεδομένο και λαμβάνοντας υπόψη τους ότι η 8.11.2010, οπότε και είχαν προγραμματίσει τις ειδικές εξετάσεις της ασθενούς, απείχε χρονικά μόνο μερικές ημέρες, οι γονείς της ασθενούς εξήλθαν λάθρα μαζί της από το ανωτέρω νοσοκομείο στις 23.10.2010 και επέστρεψαν στη Ρόδο. Λίγες ημέρες αργότερα, και συγκεκριμένα, την 5.11.2010 η …………………, ηλικίας πλέον 13 μηνών, εμφάνισε, ξανά, στον ύπνο της τονικοκλονικές συσπάσεις άνω άκρων και «ρουθούνισμα» και μεταφέρθηκε περί ώρα 4:45π.μ. από τους γονείς της στο Τ.Ε.Π. του εκκαλούντος νοσοκομείου. Ο ιατρός …………, βρισκόταν εκείνη την ημέρα σε εφημερία ετοιμότητας, (κατά την οποία ο ιατρός βρίσκεται εκτός νοσοκομείου αλλά οφείλει να είναι σε ετοιμότητα και, σε περίπτωση που κληθεί, πρέπει, εντός ευλόγου χρόνου να εμφανιστεί στο νοσοκομείο), ενώ, ο ανωτέρω, Διευθυντής της Παιδιατρικής Κλινικής, ………………, βρισκόταν σε μικτή εφημερία (κατά την οποία, ο ιατρός βρίσκεται εντός νοσοκομείου από το πρωί έως τις 22:00΄και μετά βρίσκεται σε εφημερία ετοιμότητας). Μέχρι να μεταφερθεί στο νοσοκομείο και για διάρκεια 15 λεπτών το βρέφος είχε σπασμούς, ενώ κατά τη διάρκεια του επεισοδίου, οι γονείς της είχαν προσπαθήσει να της χορηγήσουν την συσταθείσα από τους ανωτέρω ιατρούς φαρμακευτική αγωγή κατά την προηγούμενη επίσκεψή τους στο εκκαλούν (Stesolid Recta), χωρίς αποτέλεσμα. Περαιτέρω, καθ’ όλη τη διάρκεια της διακομιδής της στο εκκαλούν, η ασθενής είχε απώλεια συνείδησης, ενώ κατά την εισαγωγή της παρουσίαζε προσήλωση βλέμματος και σιελόρροια τα συμπτώματα δε αυτά ήταν επίμονα, χωρίς να βελτιώνεται η κατάσταση της. Στο εκκαλούν, κατά τον χρόνο προσέλευσης της ……………… βρισκόταν (σε ενεργό εφημερία) η ειδικευόμενη παιδίατρος ………………, η οποία, αρχικά την τοποθέτησε σε θέση ανάνηψης και της χορήγησε ΜVO2, ενώ ταυτόχρονα της τοποθέτησε monitor. Η ασθενής η οποία ήταν απύρετη (όπως και κατά το προηγούμενο επεισόδιο σπασμών την 14η.10.2010) στη συνέχεια παρουσίασε δύο φορές πτώση κορεσμού και σφύξεων (χωρίς κυάνωση) και επανήλθε χωρίς θεραπευτική παρέμβαση. Το ίδιο επεισόδιο επαναλήφθηκε μερικά λεπτά αργότερα και το βρέφος επανήλθε εκ νέου χωρίς θεραπευτική παρέμβαση. Ακολούθως, η ανωτέρω ειδικευόμενη κάλεσε τηλεφωνικώς τον εφημερεύοντα ιατρό, ……………… τον οποίο ενημέρωσε για την κατάσταση του βρέφους, (ήτοι το επεισόδιο σπασμών, τα δύο επεισόδια πτώσης κορεσμού και σφύξεων αλλά και τα συμπτώματα της προσήλωσης βλέμματος και της σιελόρροιας). Ο τελευταίος της έδωσε οδηγίες να χορηγήσει στο βρέφος το φάρμακο Dormicum (φάρμακο οξείας δράσης με αντισπαμωδική ενέργεια) το οποίο και έπραξε. Το βρέφος έκλαψε–γεγονός που σήμαινε ότι συνήλθε- και στη συνέχεια της τέθηκε φλεβοκαθετήρας. Παράλληλα, λόγω του ότι η θερμοκρασία της ανήλθε σε 38ο C της χορηγήθηκε Apotel, ενώ παρέμεινε σε θέση ανάνηψης με MVO2. Όσο παρέμενε σε αυτή τη θέση έκλαιγε και προσπαθούσε να απομακρύνει τη μάσκα που της είχε τεθεί ενώ τελικά όταν την πήρε αγκαλιά η μητέρα της σταμάτησε να κλαίει ενώ συνέχιζε να απωθεί τη μάσκα και να αφαιρείται, μέχρι που μεταφέρθηκε στο δωμάτιο νοσηλείας (με τιμές Sa O2 : 98% χωρίς ΜVO2) με συμπτώματα υπνηλίας, υποτονίας και επίμονου λόξιγκα (τα οποία ως συμπτώματα , συνδέονται με την έναρξη επιληπτικής κρίσης). Για το λόγο αυτό η ως άνω ειδικευόμενη επικοινώνησε ξανά με τον ………………… ενημερώνοντάς τον για τα ανωτέρω συμπτώματα και στη συνέχεια τον ξανακάλεσε, προκειμένου να του γνωστοποιήσει ότι το βρέφος εμφάνισε περαιτέρω και σιελόρροια. Για την αντιμετώπιση των προαναφερόμενων επίμονων συμπτωμάτων, ο ως άνω ιατρός έδωσε εντολή και οδηγίες για έναρξη θεραπευτικής αγωγής σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο λεγόμενο «πρωτόκολλο σπασμών», που συνίσταται στην αντιμετώπιση των σπασμών στα πλαίσια της επείγουσας ιατρικής, όπου κατά την πορεία της κατάστασης του ασθενούς κρίνεται από τον ιατρό εάν θα δοθούν πιο ισχυρά φάρμακα και εάν είναι απαραίτητο να εμπλακεί στη σχετική διαδικασία αναισθησιολόγος. Το εν λόγω πρωτόκολλο προβλέπει τη χορήγηση βενζοδιαζεπινών, βαρβιτουρικών και φαρμάκων καταστολής, ενώ απαραίτητη προϋπόθεση για τη μετάβαση στο επόμενο στάδιο αντιμετώπισης με τη χορήγηση του επόμενου φαρμάκου, στα πλαίσια του ίδιου πρωτοκόλλου, είναι η συνέχιση των σπασμών. Σύμφωνα λοιπόν με το ανωτέρω πρωτόκολλο και κατόπιν σχετικών οδηγιών του ίδιου ιατρού, χορηγήθηκε στο βρέφος το φάρμακο Dormicum (το οποίο του είχε χορηγηθεί και προηγουμένως όταν παρουσίασε προσήλωση βλέμματος και σιελόρροια) και λόγω της συνέχισης των σπασμών της χορηγήθηκε Epanutin (αντιεπιληπτική αγωγή). Στη συνέχεια, λόγω του ότι το βρέφος δεν ανταποκρινόταν στην ανωτέρω χορηγηθείσα φαρμακευτική αγωγή, ο εν λόγω ιατρός έσπευσε να μεταβεί στην Παιδιατρική Κλινική του εκκαλούντος. Έπειτα, χορηγήθηκε στην ασθενή, - στα πλαίσια του ίδιου πρωτοκόλλου- το φάρμακο Barbitan (oυσία φαινοβαρβιτάλη), πλην όμως, χωρίς αποτέλεσμα, καθόσον διαπιστώθηκε ότι οι σπασμοί που αυτή παρουσίαζε ήταν ανθεκτικοί στην ανωτέρω εφαρμοσθείσα θεραπευτική αγωγή (βλ. σχετ. το φύλλο παιδιατρικού ιστορικού της Παιδιατρικής Κλινικής του εκκαλούντος) με συνέπεια, να περιέλθει εν τέλει σε «status epilepticus», ήτοι, σε κατάσταση μετά την ύπαρξη συνεχόμενων επεισοδίων σπασμών μεταξύ των οποίων ο ασθενής δεν ανακτά την συνείδησή του ή επεισόδιο σπασμών που διαρκεί περισσότερο από 30 λεπτά. Ακολούθησε απνοϊκό επεισόδιο και αυξημένη σιελόρροια από τον ρινοφάρυγγα. Κατά την ακρόαση των πνευμόνων της ασθενούς, εντοπίστηκαν ευρήματα ως επί ήπιας εισρόφησης. Σε μικρό χρονικό διάστημα εμφάνισε δεύτερο απνοϊκό επεισόδιο και για το λόγο αυτό πραγματοποιήθηκε αερισμός Ambu και της χορηγήθηκαν τα φάρμακα Atropine, Pentothal, Esmeron και στη συνέχεια διασωληνώθηκε. Μετά τη διασωλήνωσή της, κατά την ακρόαση των πνευμόνων της εντοπίστηκαν ακροαστικά ευρήματα ως επί εισρόφησης, γίνονταν δε, συνεχείς αναρροφήσεις από τον τραχειοσωλήνα, οπότε και παρουσίασε εικόνα καθολικής εισρόφησης. Ακολούθως, η κατάσταση της υγείας της επιδεινώθηκε ραγδαία και η ασθενής τελικά υπέστη καρδιοαναπνευστική ανακοπή από την οποία δεν επανήλθε, παρά τις επίμονες προσπάθειες αναζωογόνησης που κατέβαλαν οι ιατροί και απεβίωσε στις 7:40π.μ. Ως αιτία θανάτου στο από 5.11.2010 ιατρικό πιστοποιητικό αναφέρεται η καρδιοαναπνευστική ανακοπή, ενώ ως αιτίες που οδήγησαν στην ανακοπή αναφέρονται: α) το status σπασμών, β) η εισρόφηση και γ) η άπνοια. Στην ./20.12.2011 έκθεση νεκροψίας- νεκροτομής του ιατροδικαστή της Ιατροδικαστικής Υπηρεσίας Δωδεκανήσου ………………… αναφέρονται τα εξής: « Α. ΝΕΚΡΟΨΙΑ […] Κακώσεις: Δε διαπιστώθηκαν. Β. ΝΕΚΡΟΤΟΜΗ: Κεφαλή: Τα μαλακά μόρια της κεφαλής σε σήψη. Από τα οστά του κρανίου διαπιστώνεται μικρό παλαιό κάταγμα πέριξ της πρόσθιας πηγής η οποία είναι πλέον κλειστή […] Πνεύμονες: Μακροσκοπικώς διαπιστώνεται πύκνωση. Ιστολογικώς αναγνωρίζονται στοιχεία εισρόφησης και αυξημένη κυτταροβρίθεια από φλεγμονώδη κύτταρα […] Από τα λοιπά όργανα και το λοιπό μυοσκελετικό σύστημα ουδεμία κάκωση ή παθολογοανατομική αλλοίωση μακροσκοπικώς ορατή παρατηρείται. Γ. ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ: Ελήφθη τμήμα πνεύμονος και ο θύμος αδένας για τη διενέργεια ιστολογικών εξετάσεων. Η υπ’ αριθμ. ./14.12.2011 έκθεση ιστολογικής επανεξέτασης επισυνάπτεται. Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Ως τελική αιτία θανάτου διαπιστώνεται η πνευμονική εισρόφηση όπως και το στο ιατρικό πιστοποιητικό θανάτου της 5.11.2010. Όσον αφορά τα επεισόδια σπασμού που αναφέρονται στο ιατρικό ιστορικό και στο ιατρικό πιστοποιητικό θανάτου, αυτά θεωρούνται η αιτία της πνευμονικής εισρόφησης. Η αιτία των σπασμών, μόνο υποθετικά, μπορεί να συνδεθεί με το διαπιστωθέν παλαιό κάταγμα του θόλου του κρανίου που είναι συμβατό με πτώση του βρέφους, πρόσκρουση της κεφαλής, σε σκληρή επιφάνεια και πιθανή επακόλουθη εγκεφαλική βλάβη». Περαιτέρω, στην ./14.12.2011 έκθεση ιστολογικής εξέτασης των βιολογικών υλικών που ελήφθησαν από την θανούσα, αναφέρεται μεταξύ άλλων, ότι «Στο δεξιό λοβό αναγνωρίζονται στοιχεία εισρόφησης και αυξημένη κυτταροβρίθεια από φλεγμονώδη κύτταρα […]». Παράλληλα με την διενέργεια Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης στο εκκαλούν, κατόπιν της ./30.11.2010 απόφασης του Διοικητή του, σχηματίσθηκε η Α2010/.Ε ποινική δικογραφία, και μετά την ολοκλήρωση της προκαταρκτικής εξέτασης ασκήθηκε από τον Εισαγγελέα Πρωτοδικών Ρόδου ποινική δίωξη κατά : α) του ………………, ειδικευμένου παιδιάτρου που υπηρετούσε στην Παιδιατρική Κλινική του εκκαλούντος, β) του …………………, Διευθυντή της ανωτέρω Κλινικής του εκκαλούντος και γ) της ………… ειδικευόμενης παιδιάτρου που υπηρετούσε στην ίδια ως άνω Κλινική του εκκαλούντος, για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια. Το Τριμελές Πλημμελειοδικείου Ρόδου, κατόπιν εκτίμησης των καταθέσεων κατά την ακροαματική διαδικασία ενώπιόν του και των προσκομισθέντων αποδεικτικών στοιχείων εν γένει, δημοσίευσε την 801/2017 απόφασή του σύμφωνα με την οποία η τρίτη κατηγορούμενη, ……………… κηρύχθηκε αθώα ενώ οι δύο πρώτοι κατηγορούμενοι ιατροί κηρύχθηκαν ένοχοι και καταδικάστηκαν σε φυλάκιση δύο ετών με τριετή αναστολή για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, διότι, όπως κρίθηκε από το ανωτέρω ποινικό δικαστήριο, αν και ήταν υπόχρεοι λόγω της ιδιότητάς τους, σε ιδιαίτερη επιμέλεια και προσοχή, από αμέλειά τους, δηλαδή από έλλειψη της προσοχής που όφειλαν κατά τις περιστάσεις και μπορούσαν να καταβάλουν, επέφεραν δια παραλείψεως το θάνατο άλλου, χωρίς να προβλέψουν το αξιόποινο αποτέλεσμα που παράχθηκε, για την αποτροπή της επέλευσης του οποίου είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση. Επί της ανωτέρω απόφασης οι δύο ανωτέρω ιατροί άσκησαν έφεση ενώπιον του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Δωδεκανήσου. Με την 263/2018 τελεσίδικη απόφαση του ανωτέρω ποινικού δικαστηρίου ο ιατρός ……………………, κηρύχθηκε αθώος αναφορικά με την αποδιδόμενη σε αυτόν παράνομη συμπεριφορά της μη έγκαιρης προσέλευσης στο νοσοκομείο την 5.11.2010 ενώ βρισκόταν σε εφημερία ετοιμότητας, και της χορήγησης οδηγιών στην εφημερεύουσα ειδικευόμενη παιδίατρο σχετικά με την αντιμετώπιση της κατάστασης της ………… Κατά τα λοιπά επικυρώθηκε το περιεχόμενο της απόφασης του πρωτοβάθμιου ποινικού δικαστηρίου και οι συγκεκριμένοι δύο ιατροί κρίθηκαν ένοχοι για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια, τους επιβλήθηκε δε, η ποινή της φυλάκισης 20 μηνών με τριετή αναστολή.

10. Επειδή, με την αγωγή που άσκησαν ενώπιον του πρωτοβαθμίου Δικαστηρίου, οι ήδη εφεσίβλητοι υποστήριξαν ότι ο θάνατός της ασθενούς προκλήθηκε από την επιδειχθείσα παράνομη συμπεριφορά των οργάνων του εκκαλούντος και συγκεκριμένα, ότι οφείλεται σε διαδοχικές παράνομες παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων (υλικών) ενεργειών των ιατρών ……… και ……… ήτοι, στην, κατά παράβαση των κανόνων και των αρχών της ιατρικής επιστήμης (lege artis) και της ιατρικής δεοντολογίας, μη έγκαιρη διάγνωση της κατάστασης της υγείας της ασθενούς, εξ αιτίας της οποίας, οδηγήθηκαν στη συνέχεια και στην μη κατάλληλη και άμεση θεραπευτική αντιμετώπισή της, με αποτέλεσμα αυτή να καταλήξει. Συγκεκριμένα οι εφεσίβλητοι ισχυρίστηκαν ότι παρανόμως οι ανωτέρω ιατροί : α) την 29.7.2010 (πρώτο επεισόδιο σπασμών της ασθενούς) πολύ δε περισσότερο, την 14.10.2010 (δεύτερο επεισόδιο σπασμών της ασθενούς) δεν αξιολόγησαν σωστά την κατάσταση της υγείας της ασθενούς και παρά το γεγονός ότι, ιδίως τη δεύτερη φορά, υπήρχε η υπόνοια ότι οι σπασμοί που εμφάνισε η ασθενής δεν ήταν απλοί αλλά επιληπτικοί, περιορίστηκαν στην απλή χορήγηση οδηγιών στους γονείς, για την αντιμετώπιση στο σπίτι ενδεχόμενων επεισοδίων σπασμών, ενώ συνέστησαν και τις δύο φορές τη λήψη του φαρμάκου Stesolid Recta (σε ποσότητα 5 mg), και τους επεσήμαναν να προγραμματίσουν κάποια στιγμή στο μέλλον τη διεξαγωγή ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος και πιθανόν και επιπλέον απεικονιστικού ελέγχου (μαγνητικής τομογραφίας) σε άλλο, εκτός Ρόδου, ειδικό προς τούτο νοσοκομείο, χωρίς ωστόσο να καταστήσουν σαφές στους γονείς, αφ’ ενός το γεγονός ότι οι σπασμοί της κόρης τους ενδεχομένως να μην ήταν απλοί, αλλά να είχαν προκληθεί λόγω επιληψίας, αφ’ ετέρου δε, ότι έπρεπε, εφόσον υφίστατο η υπόνοια ότι η ασθενής ήταν επιληπτική, οι ανωτέρω εξετάσεις να προγραμματιστούν άμεσα και μάλιστα εντός χρονικού διαστήματος 48 ωρών από τις ημερομηνίες (29.7.2010, 14.10.2010) των επεισοδίων των σπασμών προκειμένου να διαγνωστεί έγκαιρα και να χαρακτηριστεί η ασθενής ως επιληπτική ώστε να της χορηγηθεί στη συνέχεια και η αντίστοιχη, κατάλληλη προς τούτο θεραπευτική αγωγή, είτε μετά την 29.7.2010 είτε μετά την 14.10.2010 οπότε και εμφανίστηκαν τα ανωτέρω επεισόδια. Αντιθέτως, κατά τα ισχυριζόμενα, οι εν λόγω ιατροί, χωρίς να χορηγήσουν σχετικό παραπεμπτικό σημείωμα για τη διενέργεια των ανωτέρω εξετάσεων όπως συνηθίζεται, καθησύχασαν του γονείς της ασθενούς διαβεβαιώνοντάς τους ότι δεν συνέτρεχε λόγος κατεπείγοντος και μπορούσαν να προγραμματίσουν τις συγκεκριμένες εξετάσεις εντός χρονικού διαστήματος 2- 3 μηνών. Τούτο είχε ως αποτέλεσμα οι γονείς της ασθενούς, μη γνωρίζοντας το ενδεχόμενο πιθανού μελλοντικού χαρακτηρισμού της κόρης τους ως επιληπτικής και την καθοριστική προς τούτο σημασία των ανωτέρω εξετάσεων να εφησυχάσουν και, εν τέλει με δική τους μέριμνα να προγραμματίσουν τη διενέργεια ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος στο Ιπποκράτειο νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης στις 8.11.2010, β) κατά τις ανωτέρω ημερομηνίες οι ίδιοι ιατροί, προκειμένου να διαγνώσουν ασφαλώς και επιτυχώς την αιτία των επεισοδίων σπασμών της ασθενούς δεν συνεκτίμησαν ενώ όφειλαν σύμφωνα με τις αρχές της ιατρικής επιστήμης, το γεγονός ότι η ασθενής είχε ξαναεπισκεφτεί το εκκαλούν την 1.4.2010 λόγω της πτώσης της από την αγκαλιά της αδελφής της στο πάτωμα της οικίας τους, πάντως, δε, σε κάθε περίπτωση, κατά τα ισχυριζόμενα, η πτώση της ασθενούς από την αγκαλιά της αδελφής της, αλλά και τα δύο επεισόδια σπασμών που εμφάνισε τον Ιούλιο και τον Οκτώβριο του 2010 έπρεπε να συνδεθούν μεταξύ τους, οδηγώντας τους ως άνω ιατρούς στο συμπέρασμα ότι η ασθενής δεν εμφάνισε σπασμούς τυχαία, αλλά λόγω του επιληπτικού συνδρόμου από το οποίο έπασχε, γ) οι ανωτέρω παραλείψεις τους, να προβούν κατά το στάδιο της διαγνωστικής διαδικασίας, σε όλες τις απαραίτητες και ιατρικώς ενδεδειγμένες και επιβεβλημένες ενέργειες για την άμεση και ασφαλή διάγνωση της ασθενούς ως επιληπτικής, είχαν περαιτέρω ως συνέπεια και την πλημμελή, κατά τους κανόνες της ιατρικής επιστήμης αντιμετώπιση της ασθενούς κατά την εμφάνιση του τρίτου επεισοδίου σπασμών στις 5.11.2010, καθόσον για την επαναφορά και τη θεραπεία αυτής ενεργοποιήθηκε αρχικά το προβλεπόμενο πρωτόκολλο αντιμετώπισης σπασμών, αντί του ορθού και κατάλληλου πρωτοκόλλου αντιμετώπισης επιληπτικών κρίσεων, με αποτέλεσμα να καθυστερήσει σημαντικά η εφαρμογή της σωστής θεραπευτικής αγωγής και η ασθενής να περιέλθει σε status epilepticus και εν τέλει να καταλήξει εξ αιτίας της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής που υπέστη από τις συνεχείς εισροφήσεις κατά τα επαναλαμβανόμενα επεισόδια σπασμών που υπέστη εκείνη τη νύχτα. Κατά τα προβαλλόμενα, εάν οι ανωτέρω ιατροί είχαν προβεί στις προαναφερθείσες ενδεδειγμένες ιατρικές ενέργειες και είχαν διαγνώσει έγκαιρα ότι η ασθενής πάσχει από επιληψία, θα μπορούσαν, εφαρμόζοντας εξαρχής την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή, να αποτρέψουν το ενδεχόμενο της περιέλευσής της σε status epilepticus, και, πάντως, ακόμα και στην περίπτωση που αυτό συνέβαινε, θα μπορούσαν να διαχειριστούν σωστά την κατάσταση της ασθενούς με την εφαρμογή της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής αποτρέποντας τον θάνατό της. Για την ψυχική δε οδύνη που υπέστησαν από τον αιφνίδιο θάνατο της συγγενούς τους, ………………, που προκλήθηκε εξ αιτίας των ανωτέρω διαδοχικών παράνομων παραλείψεων των οργάνων του εκκαλούντος, οι ήδη εφεσίβλητοι ζήτησαν να αναγνωριστεί η υποχρέωση του τελευταίου να καταβάλει: α) στον πρώτο εξ αυτών το ποσό των 150.000 ευρώ, β) στη δεύτερη εξ αυτών το ποσό των 150.000 ευρώ, γ) σε καθεμία από τις τρίτη, τέταρτη και πέμπτη εξ αυτών το ποσό των 100.000 ευρώ και δ) στην έκτη εφεσίβλητη το ποσό των 50.000 ευρώ, ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 105-106 του Εισαγωγικού Νόμου του Αστικού Κώδικα και 932 του Αστικού Κώδικα, επισημαίνοντας ότι ο άδικος και απροσδόκητος θάνατος της συγγενούς τους, τους προκάλεσε βαθύτατο ψυχικό άλγος και τους βύθισε σε βαρύ πένθος, καθώς είχαν δημιουργήσει μια δεμένη και χαρούμενη οικογένεια που όμως ξαφνικά τα μέλη της, λόγω του άδικου χαμού της ……………… υπέστησαν ψυχολογικό σοκ και βυθίστηκαν σε χρόνια μελαγχολία μη δυνάμενα να ξεπεράσουν το ανωτέρω αιφνίδιο τραγικό συμβάν. Προς απόδειξη των όσων εκτέθηκαν με την αγωγή, οι εφεσίβλητοι επικαλέστηκαν και προσκόμισαν, εκτός άλλων, α) απόσπασμα του 23ου Κεφαλαίου του συλλογικού έργου των William M. Hay Jr., Myron J. Levin, Judith M. Sondheiner και Robin R. Deterding με τίτλο «ΣΥΓΧΡΟΝΗ CURRENT Παιδιατρική» (γενική επιμέλεια ελληνικής έκδοσης Δημητρίου Καφετζή), στο οποίο αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: ΣΠΑΣΜΟΙ (ΕΠΙΛΗΨΙΕΣ) […] Επεισόδιο σπασμών θεωρείται η αιφνίδια, παροδική διαταραχή της εγκεφαλικής λειτουργίας, που εκδηλώνεται με εκούσια κινητικά, αισθητηριακά αυτόνομα ή ψυχικά φαινόμενα, μόνα τους ή σε οποιονδήποτε συνδυασμό, συχνά συνοδευόμενα από μεταβολή ή απώλεια συνείδησης. Οι σπασμοί μπορεί να προκληθούν από οποιαδήποτε αιτία που διαταράσσει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Μπορεί να εμφανιστούν ύστερα από μεταβολική, τραυματική ανοξική ή λοιμώδη προσβολή του εγκεφάλου […] ή αυτόματα χωρίς προηγούμενη γνωστή προσβολή του ΚΝΣ. Οι επαναλαμβανόμενοι σπασμοί, χωρίς προφανές οξύ αίτιο (π.χ. πυρετός) ορίζονται ως επιληψία. Η επιληψία εμφανίζεται συχνότερα στις ακραίες φάσεις της ζωής του ανθρώπου. Η πιο υψηλή επίπτωση παρατηρείται κατά τη νεογνική περίοδο ακολουθεί η υπόλοιπη παιδική περίοδος […]. Η πιθανότητα εμφάνισης σε ένα παιδί δεύτερου επεισοδίου σπασμών ύστερα από κάποιο απρόκλητο επεισόδιο είναι περίπου 50%. Ο κίνδυνος υποτροπής ύστερα από το δεύτερο απρόκλητο επεισόδιο είναι 85% […] Τα επιληπτικά σύνδρομα προσδιορίζονται από τη φύση των σπασμών (δηλαδή εντοπισμένοι έναντι γενικευμένων), την ηλικία έναρξης, τα ΗΕΓ ευρήματα και άλλους κλινικούς παράγοντες. Η επιληψία ταξινομείται ως συμπτωματική (το αίτιο είναι αναγνωρισμένο ή υποτιθέμενο και μπορεί να οφείλεται σε παλαιό τραύμα του ΚΝΣ), κρυπτογενής (απροσδιόριστη αιτιολογία, πιθανώς συμπτωματική και συχνά λόγω των συγγενών ανωμαλιών του ΚΝΣ) ή ιδιοπαθής (συχνά γενετική) […] Η διάγνωση συγκεκριμένου συνδρόμου επιληψίας βοηθά στον καθορισμό της πρόγνωσης, ενώ θεωρείται ότι η ιδιοπαθής επιληψία είναι πιθανότερο να ελεγχθεί και τελικά να υποχωρήσει σε σχέση με τη συμπτωματική επιληψία […] Η ταξινόμηση των σπασμών είναι απαραίτητη για την ακριβή διάγνωση, η οποία θα προσδιορίσει τη φύση της περαιτέρω εκτίμησης και τη θεραπεία και θα βοηθήσει στην πρόγνωση […] Οι σπασμοί είναι κλινικώς έκδηλα γεγονότα. Απαραίτητο στοιχείο για τη διάγνωση είναι το κλινικό ιστορικό […] Η περιγραφή της έναρξης των σπασμών είναι σημαντική, για να προσδιοριστεί εάν υπάρχει εντοπισμένη έναρξη (μερικοί ή εστιακοί σπασμοί). Πρέπει να περιγραφούν τα γεγονότα πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τους σπασμούς […] Η αύρα (στην πραγματικότητα, απλοί μερικοί σπασμοί) μπορεί να προηγηθεί των κλινικώς έκδηλων σπασμών και είναι ενδεικτική εστιακής έναρξης […] Πίνακας 23-5 […] Τύπος σπασμού: Σύνδρομο West (βρεφικοί σπασμοί). Ηλικία έναρξης: 3-18 μηνών, Κλινικές εκδηλώσεις : Αιφνίδιοι, συνήθως αλλά όχι πάντα συμμετρική προσαγωγή ή κάμψη των άκρων, με κάμψη της κεφαλής και του κορμού […], αιτιολογικοί παράγοντες: Συμπτωματικό στα 2/3 περίπου. Επίκτητη βλάβη του ΚΝΣ στο 1/3 περίπου, βιοχημικά, λοιμώδη εκφυλιστικά αίτια στο 1/3 περίπου, κρυπτογενείς στο 1/3 περίπου[…] ΗΕΓ : […] Σπάνια φυσιολογικό κατά την έναρξη […] Τύπος σπασμού: Πυρετικοί Σπασμοί, Ηλικία έναρξης: 3μηνών με 5 ετών […] οι συχνότεροι σπασμοί της παιδικής ηλικίας (επίπτωση 2%), Κλινικές εκδηλώσεις: Συνήθως γενικευμένοι σπασμοί, <15επτά, σπάνια εστιακοί στην έναρξη. Μπορεί να οδηγήσουν σε status epilepticus. Ο κίνδυνος υποτροπής δεύτερου επεισοδίου σπασμών 30% (50% αν είναι κάτω του ενός 1 έτους), ο κίνδυνος υποτροπής είναι ίδιος ύστερα από status epilepticus), Αιτιολογικοί παράγοντες : Μη νευρολογική εμπύρετη νόσος (η θερμοκρασία φτάνει στους 39ο C ή περισσότερο) […] ΗΕΓ: Φυσιολογικό ΗΕΓ μεταξύ των κρίσεων, ιδιαίτερα όταν γίνεται 8-10 ημέρες μετά την κρίση, Άλλες διαγνωστικές μελέτες: Oσφυονωτιαία παρακέντηση στα βρέφη ή όποτε υπάρχει υποψία μηνιγγίτιδας […] Τύπος Σπασμού: Γενικευμένοι τονικοκλονικοί σπασμοί (grand mal), Ηλικία έναρξης: oποιαδήποτε ηλικία, Κλινικές εκδηλώσεις: Aπώλεια συνείδησης, τονικοκλονικές κινήσεις […] Σύγχυση μετά την κρίση, ύπνος. Συχνά μεικτή ή μιμείται άλλους τύπους σπασμών, Αιτιολογικοί παράγοντες: Συχνά άγνωστοι. Γενετικό στοιχείο. Μπορεί να παρατηρηθούν με μεταβολικές διαταραχές, τραύμα, λοίμωξη, δηλητηρίαση, εκφυλιστικές διαταραχές, όγκους εγκεφάλου. ΗΕΓ : […] Το ΗΕΓ είναι συχνά φυσιολογικό σε άτομα μικρότερα των 4 ετών. Οι εστιακές αιχμές μπορεί να γίνουν «δευτερογενώς γενικευμένες», Άλλες διαγνωστικές μελέτες: Αν η πορεία είναι δυσμενής διαφοροδιαγνώστε από τα εξελικτικά μυοκλονικά σύνδομα με κατάλληλη βιοψία […]. Η περιγραφή της σημειολογίας του επεισοδίου μπορεί να βοηθήσει να καθοριστεί αν το παιδί εκδήλωσε επιληπτική κρίση ή ένα μη επιληπτικό επεισόδιο, που μιμείται ή αξιολογείται λανθασμένα ως επιληπτική κρίση. Συχνά το παιδί με την υποτιθέμενη πρώτη επιληπτική κρίση έχει εκδηλώσει σπασμούς που δεν έχουν αναγνωριστεί πριν το επεισόδιο, που προκαλεί το ιατρικό ενδιαφέρον. Συγκεκριμένα, οι εστιακές κρίσεις και οι κρίσεις αφαίρεσης, μπορεί να μην αναγνωριστούν παρά μόνο αναδρομικά. Γι’ αυτό, οι προσεκτικές ερωτήσεις όσον αφορά στα προηγούμενα επεισόδια, είναι σημαντικές για το παιδί που εκτιμάται για την εκδήλωση νέων επεισοδίων σπασμών. Β. ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ: H έκταση και η επιτακτικότητα της διαγνωστικής εκτίμησης, καθορίζεται, γενικά από την ηλικία του παιδιού, τη βαρύτητα και τον τύπο των σπασμών, από το αν το παιδί είναι άρρωστο ή τραυματισμένο και την υποψία του γιατρού για το υποκείμενο αίτιο. Οι σπασμοί στην πρώιμη βρεφική ηλικία, είναι συχνά συμπτωματικοί. Γι’ αυτό, όσο μικρότερης ηλικίας είναι το παιδί, τόσο πιο εκτεταμένη πρέπει να είναι η διαγνωστική εκτίμηση (Πίνακας 23-7). Είναι γενικά αποδεκτό, ότι κάθε παιδί με εκδήλωση για πρώτη φορά απρόκλητων σπασμών, πρέπει να εκτιμάται με ΗΕΓ, αν και δεν χρειάζεται να γίνει επειγόντως. Το ΗΕΓ είναι πολύ απίθανο να δώσει κλινικά χρήσιμες πληροφορίες για το παιδί με πυρετικούς σπασμούς. Οι άλλες διαγνωστικές εξετάσεις πρέπει να χρησιμοποιούνται επιλεκτικά […] Πίνακας 23-7 Διαγνωστική εκτίμηση των σπασμών. Μετά το πρώτο επεισόδιο σπασμών. Υγιές βρέφος (όχι νεογνό) Επείγων απεικονιστικός έλεγχος, αν η νευρολογική εξέταση είναι μονίμως παθολογική […] ή υπάρχει ανησυχία για πιθανό τραύμα […] ΗΕΓ (μπορεί να αναβληθεί, εκτός αν υπάρχει ανησυχία για status epilepticus χωρίς σπασμούς […]Γενικευμένοι τονικοκλονικοί σπασμοί: Πρακτική προσέγγιση: μόνο ΗΕΓ. Αναλόγως με τις συνθήκες μπορεί να χρειαστούν τοξικολογικός έλεγχος […] γενική αίματος […] οσφυονωτιαία παρακέντηση […] Επιληψία πρόσφατης έναρξης. Βρέφος έτους: Απεικόνιση […] ΗΕΓ […] Παιδί μεγαλύτερης ηλικίας: HEΓ, απεικόνιση (ΜRI) […] Γ. ΗΛΕΚΤΡΟΕΓΚΕΦΑΛΟΓΡΑΦΗΜΑ […] 1. Διαγνωστική αξία. Η μεγαλύτερη αξία του ΗΕΓ στους σπασμούς είναι η βοήθεια στην ταξινόμηση των σπασμών και των επιληπτικών συνδρόμων. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στην πρόγνωση και στην επιλογή της κατάλληλης θεραπείας (βλ. Πίνακα 23-5) […] Η παρουσία μεικτού τύπου σπασμών στο ΗΕΓ ενός παιδιού με κλινικά γενικευμένους σπασμούς με κλινικά γενικευμένους σπασμούς ή μόνο εστιακούς σπασμούς, μπορεί να οδηγήσει στην αναγνώριση συγκεκριμένων επιληπτικών συνδρόμων και να βοηθήσει τον γιατρό να επιλέξει τα αντιεπιληπτικά φάρμακα που θα είναι αποτελεσματικά για τον τύπο των σπασμών που θα αναγνωριστούν από το ΗΕΓ […]», β) απόσπασμα από τη μεταφρασμένη στα ελληνικά δεύτερη έκδοση του βιβλίου «ΚΛΙΝΙΚΗ ΝΕΥΡΟΛΟΓΙΑ» των David Marshden και Timothy Fowler (σελ. 56 επ.) σύμφωνα με το οποίο : « […] Οι περισσότεροι άρρωστοι με αιφνίδια και ανεξήγητα επεισόδια απώλειας συνειδήσεως θα αποδειχθεί ότι έχουν επιληψία, αν και πολλά άλλα αίτια μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια επεισόδια […] Η μείζων επιληπτική κρίση περιλαμβάνει μια περίοδο (φάση) τονικής μυϊκής σύσπασης κατά τη διάρκεια της οποίας ο άρρωστος γίνεται ανοξικός, που ακολουθείται από την κλονική φάση με επαναλαμβανόμενες γενικευμένες μυϊκές συσπάσεις (τινάγματα) ολόκληρου του σώματος. Το όλο γεγονός διαρκεί λιγότερο από 5 λεπτά, οπότε το άτομο ηρεμεί και στη συνέχεια είτε περιπίπτει σε ύπνο είτε συνέρχεται […] Ένας άλλος τύπος επιληψίας που εμφανίζεται στα παιδιά και προκαλεί παροδική απώλεια της συνειδήσεως αποτελεί επίσης μορφή πρωτογενώς γενικευμένης επιληπτικής κρίσεως αποκαλούμενη κρίση αφαίρεσης ή κρίση μικρού κακού (petit mal). Το παιδί σταματάει να μιλάει και να κινείται για λίγα δευτερόλεπτα, φαίνεται αφηρημένο με τα μάτια ανοικτά και τα βλέφαρα να τρεμοπαίζουν και γρήγορα επανέρχεται στη φυσιολογική κατάσταση. Παρόμοιες προσβολές αφαίρεσης μπορεί να γίνονται κατά τη διάρκεια εστιακών εκφορτίσεων βραχείας διαρκείας που πρoέρχονται από τους κροταφικούς λοβούς […] Διάγνωση της επιληψίας. Τα παρακάτω κριτήρια συμβάλλουν στην ασφαλή διάγνωση της επιληψίας: 1. Aιφνίδια, απρόσμενη εισβολή, απώλεια συνειδήσεως που δεν υπερβαίνει τα 5 λεπτά, σε ένα κατά τα άλλα υγιές άτομο […] 4. Αν πρόκειται για αφαιρετική κρίση λόγω petit mal ή σύμπλοκης μερικής επιληπτικής κρίσεως, οι μάρτυρες θα παρατηρήσουν ότι ο άρρωστος ξαφνικά έχασε την επαφή του με το περιβάλλον, δεν επικοινωνούσε για βραχύ χρονικό διάστημα, κατά τη διάρκεια του οποίου μπορεί να έκανε ακατέργαστους κινητικούς αυτοματισμούς. 5. Οι κρίσεις διαρκούν πάντα λίγο (εκτός και αν ο άρρωστος κάνει ριπές επεισοδίων όπως στην επιληπτική κατάσταση – status epilepticus) και ο άρρωστος επανέρχεται πλήρως μεταξύ των επεισοδίων. […] το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα σε τέτοιες περιπτώσεις δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την επιβεβαίωση της διαγνώσεως της επιληψίας, οπότε το καλλίτερο είναι να αποφύγουμε να θεωρήσουμε τη διάγνωση σίγουρη και να αναμείνουμε και άλλα επεισόδια […]» και γ) την ανασκόπηση των ………………, Αναπληρώτριας Καθηγήτριας Παιδιατρικής- Παιδιατρικής Νευρολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Α.Π.Θ.) και …… Διευθυντή της Παιδιατρικής Κλινικής με τίτλο : «Πυρετικοί σπασμοί στα παιδιά: τρέχουσα ανασκόπηση και τεκμηριωμένη ιατρική », κατά την οποία: «Εισαγωγή: Οι πυρετικοί σπασμοί αποτελούν τον πιο κοινό τύπο σπασμών στην παιδική ηλικία [… ] ορίζονται οι σπασμοί οι οποίοι συμβαίνουν σε παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 5 χρονών, συνοδεύονται πάντα από πυρετό ( > 38ο C) ή ιστορικό πρόσφατου πυρετού και κατά την κλινική εξέταση δεν ανευρίσκονται σημεία λοίμωξης του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ). Εξ ορισμού, οι πυρετικοί σπασμοί εξαιρούνται σε παιδιά με σπασμούς και συνοδό λοίμωξη του ΚΝΣ, προηγούμενο ιστορικό απύρετων σπασμών ή υποκείμενη βλάβη του ΚΝΣ. Οι πυρετικοί σπασμοί διαιρούνται σε απλούς πυρετικούς σπασμούς και σε επιπλεγμένους πυρετικούς σπασμούς. Οι απλοί πυρετικοί σπασμοί διαρκούν λιγότερο από 15 λεπτά, είναι αρχικά γενικευμένοι και δεν επαναλαμβάνονται στο πρώτο 24ωρο. Οι επιπλεγμένοι πυρετικοί σπασμοί διαρκούν περισσότερο από 15 λεπτά, είναι εστιακοί και επαναλαμβάνονται στο πρώτο 24ωρο ή στην ίδια εμπύρετη λοίμωξη […] Επιδημιολογία […] Οι ιογενείς λοιμώξεις αποτελούν την πιο συχνή αιτία πυρετού που σχετίζεται με εμφάνιση πυρετικών σπασμών […] Διάγνωση […] Η διάγνωση των πυρετικών σπασμών είναι κλινική […] Αντιμετώπιση […] Ασθενείς με πυρετικούς σπασμούς συνήθως αντιμετωπίζονται από το ιατρικό προσωπικό των επειγόντων περιστατικών. Στην πλειονότητα αυτών των ασθενών οι σπασμοί έχουν λυθεί όταν φτάνουν στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Αφού σταθεροποιηθεί η κατάσταση του ασθενούς και οι σπασμοί σταματήσουν […] έμφαση δίνεται στην ανεύρεση της υποκείμενης αιτίας του εμπυρέτου. Συμπτώματα και σημεία σοβαρής μικροβιακής λοίμωξης, συμπεριλαμβανομένων και των λοιμώξεων του ΚΝΣ, καθώς και άλλες αιτίες σπασμών (ηλεκτρολυτικές διαταραχές, τραύμα, τοξικές ουσίες) (Πιν. 2) πρέπει να αναζητούνται από το ιστορικό και την κλινική εξέταση. Από το ιστορικό αναζητούνται σημεία πρόσφατης λοίμωξης, ο τύπος των σπασμών, η διάρκειά τους, η επανάληψή τους ή νευρολογικά υπολείμματα, προκειμένου να καταταγούν σε απλούς ή επιπλεγμένους πυρετικούς σπασμούς. Η κλινική εξέταση μπορεί να αναδείξει υπολειπόμενη νευρολογική συνδρομή […] Εισαγωγή στο νοσοκομείο για διερεύνηση […] απαιτείται σε βρέφη με απλούς πυρετικούς σπασμούς και ηλικία 12 μηνών καθότι τα συμπτώματα και σημεία λοίμωξης του ΚΝΣ είναι αμβληχρά σε αυτές τις ηλικίες. Σε επιπεπλεγμένους πυρετικούς σπασμούς απαιτείται εισαγωγή για διερεύνηση ανεξαρτήτου ηλικίας εμφάνισής τους […] α. Η απόφαση για τη διενέργεια οσφυονωτιαίας παρακέντησης (ΟΝΠ), στα πλαίσια διερεύνησης για πιθανή λοίμωξη του ΚΝΣ, εξαρτάται από το ιστορικό και την κλινική εξέταση […] Γενικά, ΟΝΠ συστήνεται σε όλα τα βρέφη κάτω των 12 μηνών, καθώς τα συμπτώματα της λοίμωξης του ΚΝΣ είναι αμβληχρά στην ομάδα αυτή των ασθενών. β. Εργαστηριακές εξετάσεις όπως εξετάσεις αίματος είναι γενικά μη εξυπηρετικές στην διερεύνηση παιδιού με πυρετικούς σπασμούς […]». Το πρωτοβάθμιο Δικαστήριο, με την εκκαλουμένη απόφαση, έκρινε ότι οι ιατροί του εκκαλούντος Νοσοκομείου (………… και …………), παρέλειψαν παρανόμως να εκτελέσουν τα επιβαλλόμενα από τις οικείες διατάξεις και αρχές της ιατρικής επιστήμης εν γένει καθήκοντά τους, ότι οι ανωτέρω διαδοχικές παραλείψεις τους (της μη έγκαιρης διάγνωσης του επιληπτικού συνδρόμου από το οποίο έπασχε η ………………… και της συνακόλουθης μη χορήγησης της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής κατά την προσέλευσή της στο Νοσοκομείο στις 5.11.2010 κατόπιν νέου επεισοδίου σπασμών) οδήγησαν αιτιωδώς εν τέλει στον θάνατό της και ότι θεμελιώνεται σε βάρος του αδικοπρακτική ευθύνη του από τις διατάξεις των άρθρων 105 και 106 του Εισ.Ν.Α.Κ. προς αποζημίωση των ήδη εφεσιβλήτων λόγω της ψυχικής οδύνης που βίωσαν εξαιτίας του θανάτου της συγγενούς τους. Ενόψει αυτών, έκανε εν μέρει την αγωγή και αναγνώρισε την υποχρέωση του εκκαλούντος Νοσοκομείου να καταβάλει τα ποσά που αναφέρθηκαν στην πρώτη σκέψη της παρούσας.

11. Επειδή, εξάλλου, μετά τη συζήτηση της εν λόγω αγωγής των ήδη εφεσιβλήτων κατά τη δικάσιμο της 18.4.2019 ενώπιον του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Ρόδου, δημοσιεύθηκε η 1476/2019 απόφαση του Ε΄ Ποινικού Τμήματος του Α.Π., με την οποία αναιρέθηκε η προαναφερόμενη 262/2018 απόφαση του Τριμελούς Εφετείου Πλημμελημάτων Δωδεκανήσου ως πλημμελώς αιτιολογημένη αλλά, στη συνέχεια, παύθηκε οριστικά η ποινική δίωξη που είχε ασκηθεί κατά των γιατρών …………… και ……… λόγω παραγραφής.

12. Επειδή, το εκκαλούν Νοσοκομείο, με την κρινόμενη έφεση, υποστηρίζει αρχικά ότι οι ιατροί του εκκαλούντος προέβησαν σε όλες τις ιατρικώς ενδεδειγμένες ενέργειες αναφορικά με τη διάγνωση και την αντιμετώπιση της κατάστασης της ασθενούς. Ειδικότερα, ισχυρίζεται, αφ’ ενός ότι κατά την επίσκεψη της ασθενούς στο εκκαλούν την 29.7.2010 και την 14.10.2010, δόθηκαν από τους ανωτέρω ιατρούς προσηκόντως αναλυτικές οδηγίες αντιμετώπισης σπασμών και συνεστήθη η λήψη κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής (Stesolid Recta 5 mg), ενώ, κατά την επίσκεψη της ασθενούς κατά την τελευταία ως άνω ημερομηνία συνεστήθησαν περαιτέρω οι απαραίτητες, εξειδικευμένες εξετάσεις του εγκεφαλογραφήματος και του απεικονιστικού ελέγχου εγκεφάλου. Το γεγονός δε, ότι οι δύο πρώτοι εφεσίβλητοι ενώ επισκέφθηκαν το νοσοκομείο παίδων «Αγία Σοφία» στην Αθήνα στις 21.10.2010 και μετά την ενημέρωσή τους περί προγραμματισμού των ανωτέρω εξετάσεων μετά την 28.10.2010 αποφάσισαν να εξέλθουν λάθρα από αυτό επιστρέφοντας μαζί με την ασθενή στη Ρόδο, χωρίς να έχει υποβληθεί στις ανωτέρω παιδονευρολογικές εξετάσεις, συνετέλεσε, κατά τα προβαλλόμενα από το εκκαλούν, αφ’ ενός στην επέλευση του επιζήμιου αποτελέσματος, ήτοι στον θάνατο της ασθενούς την 5.11.2010, αφ’ ετέρου δε και στη διακοπή του αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ της αποδιδόμενης παράνομης συμπεριφοράς των ανωτέρω ιατρών και του ως άνω επιζήμιου αποτελέσματος. Πέραν των ανωτέρω, και ειδικά, αναφορικά με την θεραπευτική αντιμετώπιση της ασθενούς κατά το επεισόδιο σπασμών που υπέστη την 5.11.2010, το εκκαλούν υποστηρίζει ότι οι ιατροί προέβησαν σε όλες τις απαραίτητες και ενδεδειγμένες ιατρικές ενέργειες, χορηγώντας της ορθώς την προαναφερόμενη αγωγή σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο πρωτόκολλο σπασμών, εφόσον δεν είχε προηγηθεί επιβεβαιωμένη διάγνωση για επιληψία.

13. Ε π ε ι δ ή, ενόψει των ανωτέρω πραγματικών περιστατικών και όσων έγιναν ερμηνευτικώς δεκτά στη μείζονα σκέψη της παρούσας, το Δικαστήριο, εκτιμώντας το αποδεικτικό υλικό και λαμβάνοντας ιδίως, υπ’ όψη: α) ότι οι ιατροί υποχρεούνται κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους να δρουν σύμφωνα με τους κανόνες της επιστήμης τους (lege artis), προβαίνοντας με την απαιτούμενη προσοχή σε κάθε ενδεδειγμένη ενέργεια, προκειμένου να διασφαλιστεί η έγκαιρη διάγνωση, η ομαλή θεραπεία και εν τέλει η αποκατάσταση της υγείας του ασθενούς, στοχεύοντας παράλληλα, όσο αυτό είναι εφικτό, στην ελαχιστοποίηση των ενδεχόμενων επιπλοκών μιας ιατρικής πράξης και των ενδεχόμενων δυσλειτουργιών που δύνανται να θέσουν σε κίνδυνο την υγεία και τη ζωή του ασθενούς, σε αντίθετη δε περίπτωση, ήτοι όταν, αποδεδειγμένα, υφίσταται πλημμελής άσκηση των ιατρικών καθηκόντων ιδρύεται αστική ευθύνη του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου με το οποίο οι ιατροί συνδέονται με σχέση εργασίας, προς αποζημίωση - σε περίπτωση θανάτου του ασθενούς- των συγγενών του, λόγω ψυχικής οδύνης, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 105- 106 σε συνδυασμό με το άρθρο 932 ΑΚ, β) τα στοιχεία του φακέλου, μεταξύ των οποίων το καταγεγραμμένο ιστορικό της υγείας της ………… και την προαναφερόμενη βιβλιογραφία αναφορικά με την συσχέτιση των σπασμών με την επιληψία, τους τρόπους διάγνωσής της, την αντιμετώπιση και την επικινδυνότητα αυτής, γ) το γεγονός ότι στις 14.10.2010, οι ανωτέρω ιατροί …………………… και …………… αν και γνώριζαν από το καταγεγραμμένο στον ιατρικό φάκελο της …………………… ιστορικό, αλλά και από τις συζητήσεις με τους γονείς της, την επιβαρυμένη κατάσταση της υγείας της, ήτοι την πτώση της την 1η.4.2010 από την αγκαλιά της αδελφής της στο πάτωμα της οικίας της, αλλά ιδίως, το γεγονός ότι είχε προηγηθεί την 29η.7.2010 επεισόδιο πυρετικών σπασμών μακράς διάρκειας για το οποίο είχε νοσηλευτεί στο εκκαλούν σε συνδυασμό με το δεύτερο επεισόδιο σπασμών της 14ης.10.2010 επίσης μακράς διάρκειας που όμως ήταν απύρετη, γεγονός που, αφ’ ενός απέκλειε την ύπαρξη λοίμωξης ή ίωσης αφ’ ετέρου δε, υποδήλωνε ως ενδεχόμενη αιτία των σπασμών την επιληψία, παρέλειψαν να διασφαλίσουν προσηκόντως την άμεση παραπομπή της ασθενούς σε άλλο εξειδικευμένο ιατρικό κέντρο εκτός Ρόδου, προκειμένου να υποβληθεί έγκαιρα στις κατάλληλες και αναγκαίες εξετάσεις του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος και της μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου μέσω των οποίων θα είχαν τη δυνατότητα να προβούν σε έγκαιρη και ασφαλή διάγνωση του νοσήματος που αποτελούσε την αιτία πρόκλησης των επεισοδίων σπασμών που εμφάνισε η ασθενής, δ) ότι οι ίδιοι ως άνω ιατροί δεν επεσήμαναν στους γονείς του βρέφους τη σοβαρότητα της κατάστασης της υγείας του, την ανάγκη για την άμεση υποβολή του στις ανωτέρω εξετάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί εάν αυτό ήταν επιληπτικό, και τους κινδύνους από την καθυστέρηση της διεξαγωγής τους, αλλά αντιθέτως τους καθησύχασαν, αναφέροντάς τους ότι οι ενδεδειγμένες εξετάσεις μπορούσαν να προγραμματιστούν σε χρονικό διάστημα 2-3 μηνών και ότι δεν συνέτρεχε κανένας κίνδυνος της υγείας του βρέφους, τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα από το εκκαλούν περί ενημέρωσης των γονέων για την άμεση πραγματοποίηση των ανωτέρω εξετάσεων είναι απορριπτέα, προεχόντως ως αναπόδεικτα, διότι από την εκτίμηση των στοιχείων του φακέλου και ιδίως του φύλλου παιδιατρικού ιστορικού, του ιατρικού ενημερωτικού σημειώματος του εκκαλούντος και του από 21.10.2010 ιατρικού σημειώματος του Γενικού Νοσοκομείου Παίδων «Αγία Σοφία»- τα οποία επικαλείται και το εκκαλούν- προκύπτει ότι αυτοί προέβησαν σε μια απλή σύσταση για την διεξαγωγή των εν λόγω εξετάσεων, γεγονός το οποίο άλλωστε επιβεβαιώνεται και από την αναβολή της διενέργειας των εξετάσεων στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» για μετά την 28.10.2010 με την αιτιολογία ότι η ασθενής όταν προσήλθε στο εν λόγω νοσοκομείο (21.10.2010) δεν διέθετε σχετικό παραπεμπτικό για την άμεση διεξαγωγή των ανωτέρω παιδονευρολογικών εξετάσεων, ε) την αυξημένη πιθανότητα που υπήρχε- λόγω και της μακράς διάρκειας των προηγούμενων επεισοδίων σπασμών-, να βιώσει η ασθενής ξανά ένα τέτοιο επεισόδιο, το οποίο μπορούσε να αποβεί ιδιαιτέρως επικίνδυνο, υπό την έννοια ότι, σύμφωνα και με τα διδάγματα της ιατρικής επιστήμης, στην περίπτωση της μη χορήγησης της προβλεπόμενης προληπτικής θεραπευτικής αγωγής για την κάλυψη των προκληθέντων εξ αυτού σπασμών, υπάρχει σοβαρή πιθανότητα περιέλευσης του ασθενούς σε status epilepticus, κατάσταση με πολύ μεγάλο κίνδυνο θνησιμότητας, στην οποία, άλλωστε, και περιήλθε η ασθενής στ) ότι η ανωτέρω παράλειψη των ιατρών να διαγνώσουν έγκαιρα την αιτία των επεισοδίων σπασμών (με την προαναφερθείσα 519/2010 ιατροδικαστική έκθεση, ο ιατροδικαστής απλά πιθανολογεί ότι οι σπασμοί συνδέονται με το παλαιό κάταγμα του θόλου κρανίου), αξιοποιώντας τα στοιχεία του ιατρικού της φακέλου και τα δηλωθέντα από τους γονείς της, και προχωρώντας άμεσα στις δέουσες ιατρικές εξετάσεις ώστε να σχηματισθεί εναργέστερη εικόνα της κατάστασής της, οδήγησε περαιτέρω και στη συνακόλουθη παράλειψή τους να εφαρμόσουν την ενδεδειγμένη φαρμακευτική μέθοδο κατά την εισαγωγή της ………………… στο εκκαλούν ύστερα από νέο επεισόδιο σπασμών την 5.11.2010, και να της χορηγήσουν την προβλεπόμενη προληπτική φαρμακευτική αγωγή, αποτρέποντας έτσι το ενδεχόμενο περιέλευσής της σε status epilepticus και ζ) το γεγονός ότι αντί της κατάλληλης προβλεπόμενης αγωγής μεταξύ των συνεχόμενων επεισοδίων σπασμών που υπέστη το βρέφος την 5.11.2010 εφαρμόστηκαν τα προβλεπόμενα στο πρωτόκολλο σπασμών το οποίο κατά τα διδάγματα της ιατρικής επιστήμης εφαρμόζεται σε διαφορετικά της κρινόμενης υπόθεσης επεισόδια σπασμών, με αποτέλεσμα το βρέφος, μη ανταποκρινόμενο στην εν λόγω θεραπεία να περιέλθει τελικά σε status epilepticus και, μετά από τις συνεχείς εισροφήσεις και τα επεισόδια άπνοιας, να υποστεί καρδιοαναπνευστική ανακοπή και να καταλήξει, κρίνει ότι οι ανωτέρω ιατροί, παρέλειψαν παρανόμως να εκτελέσουν τα επιβαλλόμενα από τις οικείες διατάξεις και αρχές της ιατρικής επιστήμης εν γένει καθήκοντά τους, οι ανωτέρω δε διαδοχικές παραλείψεις τους (της μη έγκαιρης διάγνωσης της πάθησης από την οποία έπασχε η ………… και της συνακόλουθης μη χορήγησης της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής κατά την προσέλευσή της στο εκκαλούν στις 5.11.2010 κατόπιν νέου επεισοδίου σπασμών) οδήγησαν αιτιωδώς εν τέλει στον θάνατό της- απορριπτομένων των σχετικών ισχυρισμών του εκκαλούντος περί διακοπής του αιτιώδους συνδέσμου ως αβάσιμων- εξ αιτίας της καρδιοαναπνευστικής ανακοπής που υπέστη λόγω των εισροφήσεων και της άπνοιας που προκλήθηκαν κατά την περιέλευσή της σε status epilepticus. Ως εκ τούτου, από την ανωτέρω παράνομη συμπεριφορά των εν λόγω ιατρών (διαδοχικές παράνομες παραλείψεις), και συντρεχουσών και των απαιτούμενων λοιπών προϋποθέσεων του ζημιογόνου αποτελέσματος και του αιτιώδους συνδέσμου μεταξύ αυτού και της παράνομης συμπεριφοράς, ιδρύεται ευθύνη του εκκαλούντος Νοσοκομείου προς αποζημίωση των εφεσιβλήτων λόγω της ψυχικής οδύνης που βίωσαν εξ αιτίας του θανάτου της συγγενούς τους, ……………………, όπως ορθά κρίθηκε και με την εκκαλουμένη απόφαση, αν και με εν μέρει διαφορετική αιτιολογία.

14. Επειδή, εξάλλου, η ανωτέρω ευθύνη του εκκαλούντος Νοσοκομείου είναι αποκλειστική, όπως ορθά κρίθηκε και με την εκκαλούμενη απόφαση, καθόσον από τα προεκτεθέντα πραγματικά περιστατικά δεν στοιχειοθετείται συντρέχον πταίσμα των δύο πρώτων εφεσιβλήτων αναφορικά με τον θάνατο του τέκνου τους. Και τούτο διότι, οι γονείς του βρέφους, οι οποίοι είχαν την υποχρέωση κατά τα άρθρα 1510 και επ. του Αστικού Κώδικα να μεριμνούν για την καλή υγεία του τέκνου τους, επέδειξαν την επιμέλεια που επέβαλε η κατά τα άρθρα αυτά άσκηση της γονικής μέριμνας, συνιστάμενη στην επιμέλεια που θα επεδείκνυε κάθε μέσος συνετός και επιμελής γονέας, απευθυνόμενοι αρμοδίως και κατ’ επανάληψη στους ιατρούς του εκκαλούντος Νοσοκομείου, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα επεισόδια των σπασμών που εμφάνισε το βρέφος τους, από τη στιγμή δε που αυτό περιήλθε εγκαίρως στη σφαίρα του ιατρικού ελέγχου, οι ανωτέρω ιατροί όφειλαν να τους καθοδηγήσουν και να προβούν σε όλες τις προσήκουσες ενέργειες και ιατρικές πράξεις, προκειμένου να αντιμετωπίσουν κατάλληλα το περιστατικό, τονίζοντας στους γονείς την αναγκαιότητα για την άμεση πραγματοποίηση των ανωτέρω διαγνωστικών εξετάσεων και παραπέμποντας το βρέφος άμεσα σε εξειδικευμένο ιατρικό κέντρο εκτός Ρόδου με τη χορήγηση σχετικού επείγοντος ιατρικού παραπεμπτικού και όχι με μια απλή επισημείωση περί σύστασης διεξαγωγής των εν λόγω εξετάσεων, πλην όμως δεν έπραξαν ως όφειλαν προκαλώντας εν τέλει αιτιωδώς τον θάνατο της συγγενούς των εφεσιβλήτων. Επιπροσθέτως, ο ειδικότερα προβαλλόμενος ισχυρισμός του εκκαλούντος περί του ότι οι δύο πρώτοι εφεσίβλητοι ευθύνονται για τον θάνατο της ……………, διότι αποφάσισαν να εξέλθουν λάθρα από το Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία» στην Αθήνα, χωρίς το τέκνο τους να έχει υποβληθεί στις εξειδικευμένες εξετάσεις είναι απορριπτέος ως αβάσιμος, διότι, όπως προεκτέθηκε, οι εφεσίβλητοι αφ’ ενός δεν είχαν ενημερωθεί για τη σοβαρότητα της κατάστασης του βρέφους τους, αφ’ ετέρου δε, δεν τους είχε χορηγηθεί από τους ανωτέρω ιατρούς κατάλληλο, σχετικό παραπεμπτικό προκειμένου να διενεργηθούν άμεσα οι εξετάσεις του ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος και της μαγνητικής τομογραφίας, άλλωστε οι ίδιοι, όντας εφησυχασμένοι ότι η κατάσταση δεν ήταν επείγουσα, είχαν προγραμματίσει τη διενέργεια των εν λόγω εξετάσεων στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης στις 8.11.2010, ήτοι σε σύντομο χρονικό διάστημα από την επίσκεψή τους στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία».

15. Επειδή, περαιτέρω, το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη: α) τις συνθήκες υπό τις οποίες επήλθε ο θάνατος της ……………… την 5.11.2010, όπως αυτές περιγράφηκαν ανωτέρω, β) την ηλικία της (δεκατριών μηνών), γ) το βαθμό υπαιτιότητας και τις παράνομες παραλείψεις των ως άνω ιατρών του εκκαλούντος Νοσοκομείου, ήτοι την αμέλεια που επέδειξαν αυτοί κατά την άσκηση του επαγγέλματός τους παραλείποντας τα επιβαλλόμενα από τις οικείες διατάξεις ιατρικά τους καθήκοντα, δ) τον συναισθηματικό δεσμό που δημιουργείται, κατ’ αρχήν, άνευ ετέρου από τη γέννηση του τέκνου κατά τα κοινώς γνωστά και κατά το συνήθως συμβαίνον, προεχόντως με τους γονείς και δευτερευόντως, με τα αδέρφια αυτού και τη γιαγιά του, σε συνδυασμό και με την ηλικία των αδερφών της θανούσης κατά τον χρόνο επέλευσης του θανάτου της (17 ετών η τρίτη εφεσίβλητη, 21 ετών η τέταρτη και 12 ετών η πέμπτη εφεσίβλητη) και ε) τον βαθμό της ψυχικής συγκίνησης και τη βαθύτατη θλίψη που ένιωσαν οι εφεσίβλητοι από τον αιφνίδιο θάνατο της συγγενούς τους και, συνεκτιμώντας και το σύνολο των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης, κρίνει ότι πρέπει να αναγνωριστεί η υποχρέωση του εκκαλούντος Νοσοκομείου να καταβάλει ως εύλογη χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης : α) σε καθένα από τους πρώτο (……………- πατέρα της θανούσης) και δεύτερη (…………………, το γένος …………………- μητέρα της θανούσης) των εφεσιβλήτων το ποσό των 85.000 ευρώ και β) σε καθεμία από τις τρίτη (……………), τέταρτη (…………), και πέμπτη (…………) εφεσίβλητες, αδελφές της θανούσης, καθώς και στην έκτη εφεσίβλητη (………), γιαγιά – από την πατρική γραμμή- της θανούσης, το ποσό των 20.000 ευρώ, και μάλιστα νομιμοτόκως από την επίδοση της αγωγής και έως την εξόφληση (το τελευταίο αυτό της νομιμότοκης καταβολής δεν αμφισβητείται με την κρινόμενη έφεση), ως χρηματική ικανοποίηση, κατ’ εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 105-106 του ΕισΝΑΚ και 932 του ΑΚ, λόγω της ψυχικής οδύνης, που προκάλεσε σε αυτούς ο θάνατος της ανήλικης θυγατέρας, αδελφής και εγγονής τους αντίστοιχα, που επήλθε, λόγω της ανωτέρω παράνομης συμπεριφοράς των οργάνων του εκκαλούντος, όπως ορθά κρίθηκε ομοίως και με την εκκαλούμενη απόφαση.

16. Επειδή, κατ’ ακολουθία, η κρινόμενη έφεση πρέπει να απορριφθεί αλλά, κατ’ εκτίμηση των περιστάσεων, ν απαλλαγεί το εκκαλούν από τα δικαστικά έξοδα των εφεσιβλήτων (άρθρο 275 παρ. 1 του ΚΔΔ)

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Απορρίπτει την έφεση.

Απαλλάσσει το εκκαλούν από τα δικαστικά έξοδα των εφεσιβλήτων.

Η διάσκεψη έγινε στον Πειραιά στις 27 Ιουνίου 2022.

Η ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ Η ΕΙΣΗΓΗΤΡΙΑ

Η απόφαση δημοσιεύθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2023, στον ίδιο τόπο, σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση, με την συμμετοχή στη σύνθεση του Προέδρου του τμήματος ……………, Προέδρου Εφετών Δ.Δ., λόγω συνταξιοδότησης της Προεδρεύουσας, ……………… Εφέτη Δ.Δ., και της ………………………… Εφέτη Δ.Δ., λόγω μετάθεσης της …………… Εφέτη Δ.Δ. και τοποθέτησής της στο Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης, καθώς επίσης και της Γραμματέα ………………

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ