ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»

ΣτΕ 2138/2023

Μεταστροφή της νομολογίας ως προς την έννοια της δημόσιας ωφέλειας -.

Ακίνητα που στερούνται τη δυνατότητα εισόδου-εξόδου για λόγους οδικής ασφάλειας και το δικαίωμα σύνδεσης με το οδικό δίκτυο καθίστανται αναγκαστικά απαλλοτριωτέα. (Με την απόφαση ΣτΕ 534/2002 είχε κριθεί αντίθετα ότι «η στέρηση διόδου προς την εθνική οδό δεν αποτελεί νόμιμο λόγο απαλλοτριώσεως»).

Αριθμός 2138/2023

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Στ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 17 Ιανουαρίου 2022, με την εξής σύνθεση: Ευαγγελία Νίκα, Αντιπρόεδρος, Προεδρεύουσα, σε αναπλήρωση του Προέδρου του Τμήματος, που είχε κώλυμα, Βαρβάρα Ραφτοπούλου, Γεωργία Ανδριοπούλου, Σύμβουλοι, Δημήτριος Τομαράς, Σωτηρία-Ελπίδα Σταφυλά, Πάρεδροι. Γραμματέας η Παναγιώτα Μπιρμπίλη.

Για να δικάσει την από 14 Νοεμβρίου 2018 αίτηση:

του ……., κατοίκου Παραλίμνης Γιαννιτσών, ο οποίος παρέστη με τον δικηγόρο Γεώργιο Γκεσούλη (Α.Μ. 7909 Δ.Σ. Θεσσαλονίκης), που τον διόρισε με πληρεξούσιο,

κατά της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία δεν παρέστη.

Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθ. 116/2018 απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΕΚ ΑΑΠ 190/17.9.2018) και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Στη δίκη παρέστησαν οι Υπουργοί: 1. Υποδομών και Μεταφορών και 2. Οικονομικών, με την Εμμανουέλα Πανοπούλου, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Βαρβάρας Ραφτοπούλου.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον πληρεξούσιο του αιτούντος, ο οποίος ανέπτυξε και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησε να γίνει δεκτή η αίτηση και την αντιπρόσωπο των Υπουργών, η οποία ζήτησε την απόρριψή της.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο

1. Επειδή, με την αίτηση αυτή, για την άσκηση της οποίας έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (βλ. ., ., ., ./2018 ειδικά γραμμάτια παραβόλου σειράς Α), ζητείται η ακύρωση της 116/2018 απόφασης του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΕΚ ΑΑΠ 190/17.9.2018), κατά το μέρος που με αυτήν κηρύχθηκε υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου και με δαπάνες του Δημοσίου και των παρόδιων ιδιοκτητών, που ωφελούνται, αναγκαστική απαλλοτρίωση, μεταξύ άλλων, και ακινήτου ιδιοκτησίας του αιτούντος, για λόγους δημόσιας ωφέλειας και ειδικότερα, για την κατασκευή του έργου «ΜΕΛΕΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ Ε.Ο.2 ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΕΔΕΣΣΑ, ΜΕΛΕΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ - ΜΕΛΙΣΣΙ» στις Περιφερειακές Ενότητες Θεσσαλονίκης και Πέλλας.

2. Επειδή, το άρθρο 17 του Συντάγματος ορίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής: “1. H ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος του γενικού συμφέροντος. 2. Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί πλήρης αποζημίωση, που να ανταποκρίνεται στην αξία την οποία είχε το απαλλοτριούμενο κατά τον χρόνο της συζήτησης στο δικαστήριο για τον προσωρινό προσδιορισμό της αποζημίωσης. Αν ζητηθεί απευθείας ο οριστικός προσδιορισμός της αποζημίωσης, λαμβάνεται υπόψη η αξία κατά τον χρόνο της σχετικής συζήτησης στο δικαστήριο […]. Στην απόφαση κήρυξης πρέπει να δικαιολογείται ειδικά η δυνατότητα κάλυψης της δαπάνης αποζημίωσης [...]”.

3. Επειδή, οι ως άνω συνταγματικές διατάξεις εξειδικεύονται από τον τυπικό νομοθέτη με τις διατάξεις του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων (ν. 2882/2001, Α΄ 17), στο άρθρο 1 του οποίου ορίζεται, όπως έχει αντικατασταθεί με το άρθρο 168 του ν. 4512/2018 (Α΄ 5) ότι: “1. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση ακινήτου, καθώς και η σύσταση εμπράγματου δικαιώματος σε βάρος αυτού, για δημόσια ωφέλεια, εφόσον επιτρέπεται από τον νόμο, κηρύσσεται : α. με απόφαση του αρμοδίου Υπουργού, ανάλογα με τον σκοπό της απαλλοτρίωσης, β. με απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου για έργα αρμοδιότητας της οικείας Περιφέρειας, πλην της περίπτωσης κατά την οποία η απαλλοτριούμενη έκταση βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως και είναι μικρότερη των 15.000 τετραγωνικών μέτρων για το σύνολο των απαιτήσεων του έργου σε χώρο, οπότε κηρύσσεται με απόφαση του Περιφερειάρχη […]”. Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ως άνω νόμου “1. Για την έκδοση απόφασης κήρυξης αναγκαστικής απαλλοτρίωσης απαιτούνται: α) κτηματολογικό διάγραμμα, στο οποίο απεικονίζονται η απαλλοτριούμενη έκταση και οι ιδιοκτησίες που περιλαμβάνονται σε αυτήν, β) κτηματολογικός πίνακας, ο οποίος να εμφανίζει τους εικαζόμενους ιδιοκτήτες των απαλλοτριούμενων ακινήτων, το εμβαδόν κάθε ιδιοκτησίας, καθώς και όλα τα κύρια προσδιοριστικά στοιχεία των κατασκευών και λοιπών συστατικών που τυχόν υπάρχουν σε κάθε ιδιοκτησία και […] 2. Το κτηματολογικό διάγραμμα και ο πίνακας συντάσσονται υποχρεωτικά με βάση τις τελευταίες αποτυπώσεις των ιδιοκτησιών από δημόσια αρχή, εφόσον υφίστανται και εκτός των άλλων αποτυπώνουν και τα τμήματα των ιδιοκτησιών που μένουν εκτός απαλλοτρίωσης, σε ικανή επιφάνεια, ώστε να διευκολύνεται ο καθορισμός της μείωσης της αξίας ή η ωφέλεια αυτών από την απαλλοτρίωση και τις επιπτώσεις του έργου. […] Αν η αρχή που είναι αρμόδια για την κήρυξη της απαλλοτρίωσης κρίνει ότι τα στοιχεία των περιπτώσεων α΄ και β΄ της προηγούμενης παραγράφου είναι ατελή ή έχουν ανάγκη διόρθωσης, τα αναπέμπει στην υπηρεσία που τα συνέταξε ή ενέκρινε προς συμπλήρωση ή διόρθωση”. Στο άρθρο 16 του ιδίου νόμου ορίζεται ότι “2. Σε περίπτωση που ο εικαζόμενος ιδιοκτήτης ή κάθε ενδιαφερόμενος θεωρεί ότι το διάγραμμα και ο πίνακας είναι εσφαλμένα, μπορούν με αίτησή τους να ζητήσουν τη διόρθωση ή συμπλήρωση. Το ίδιο δικαίωμα έχει το κατά περίπτωση αρμόδιο, κατά το άρθρο 1, για την κήρυξη της απαλλοτρίωσης όργανο, η οικεία Κτηματική Υπηρεσία, ο υπέρ ου κηρύχθηκε η αναγκαστική απαλλοτρίωση και ο υπόχρεος να καταβάλλει την αποζημίωση. 3. Η αίτηση αυτή μπορεί να υποβάλλεται από την επομένη της κήρυξης της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης […]”.

4. Επειδή, περαιτέρω στο άρθρο 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.δ. 53/1974 (Α΄ 256), ορίζεται ότι: “[π]αν φυσικόν ή νομικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθή της ιδιοκτησίας αυτού ειμή δια λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπόμενους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους. Αι προαναφερόμεναι διατάξεις δεν θίγουσι το δικαίωμα παντός Κράτους όπως θέση εν ισχύι Νόμους ους ήθελε κρίνει αναγκαίον προς ρύθμισιν της χρήσεως αγαθών συμφώνως προς το δημόσιον συμφέρον ή προς εξασφάλισιν της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων”.

5. Επειδή, από τις ανωτέρω διατάξεις συνάγεται ότι η κήρυξη ακινήτου ως απαλλοτριωτέου για σκοπό αναγνωριζόμενο από τον νόμο ως δημοσίας ωφελείας πρέπει, ως επαχθές μέτρο που επάγεται ακούσια στέρηση της ιδιοκτησίας, να αιτιολογείται πλήρως από απόψεως του επιδιωκόμενου σκοπού στη συγκεκριμένη περίπτωση και της ανάγκης επιβολής της απαλλοτριώσεως και μάλιστα στην έκταση που αποφασίζεται, η αιτιολογία δε αυτή μπορεί να περιέχεται στην απαλλοτριωτική πράξη ή να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου που τη συνοδεύουν (ΣτΕ 1199/2020 σκ. 7, 2500/2014 σκ. 7, 4317/2013 σκ. 11, 1971,1972/2009 σκ. 3, 705/2008 σκ. 10, 3452/1998 Ολομ.).

6. Επειδή, στο άρθρο 23 του π.δ. της 25/28.11.1929 «περί κωδικοποιήσεως των περί κατασκευής και συντηρήσεως οδών κειμένων διατάξεων» (Α΄ 421) ορίζεται ότι: “1. Η κατασκευή των οδών πάσης κατηγορίας θεωρείται ως έργον δημοσίας ωφελείας [...] 2. Πάντα τα αναγκαιούντα ακίνητα δια την κατασκευήν, ανακαίνισιν και συντήρησιν των οδών, είτε αμέσως δια το σώμα αυτό τούτο της οδού, είτε εμμέσως δια την λήψιν των αναγκαίων προς εκτέλεσιν των άνω έργων υλικών, απαλλοτριούνται αναγκαστικώς. 3. [...]”. Με τις διατάξεις αυτές η κατασκευή οδών ανάγεται σε σκοπό δημοσίας ωφελείας για τον οποίο επιτρέπεται η κατ’ άρθρο 17 παρ. 2 του Συντάγματος απαλλοτρίωση των προς τούτο αναγκαίων ακινήτων (ΣτΕ 1281/2020 σκ. 14, 1199/2020 σκ. 7, 2500/2014 σκ.7, 4317/2013 σκ. 11, 2890/2010 σκ. 8, 1971, 1972/2009 σκ. 3, 4159/2000).

7. Επειδή, στην προκειμένη περίπτωση, με την 116/2018 ήδη προσβαλλόμενη απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας, η οποία λήφθηκε κατά την 10η Συνεδρίαση της 11.6.2018 (ΑΑΠ 190/17.9.2018), εγκρίθηκε η κήρυξη αναγκαστικής απαλλοτρίωσης για λόγους δημόσιας ωφέλειας και ειδικότερα, για την κατασκευή του έργου «ΜΕΛΕΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗΣ Ε.Ο.2 ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ - ΕΔΕΣΣΑ, ΜΕΛΕΤΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΧΑΛΚΗΔΟΝΑ - ΜΕΛΙΣΣΙ», στις Περιφερειακές Ενότητες Θεσσαλονίκης και Πέλλας, συνολικής έκτασης 901.511,83 τ.μ. που εικονίζεται, με κλίμακα 1:500, στα από Σεπτέμβριο 2009 κτηματολογικά διαγράμματα και στον αντίστοιχο κτηματολογικό πίνακα, όπως αυτά αρμοδίως ελέγχθησαν από τη Διεύθυνση Μελετών Έργων Οδοποιίας (ΔΜΕΟ) του Υπουργείου Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων. Μεταξύ των κατά τα ανωτέρω κηρυχθέντων απαλλοτριωτέων ακινήτων περιλαμβάνεται και το ακίνητο με αριθμό ., ιδιοκτήτης του οποίου φέρεται ο αιτών. Η επίδικη απαλλοτρίωση κηρύχθηκε υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου και με δαπάνες του Δημοσίου και των παρόδιων ιδιοκτητών που ωφελούνται, κατά τις διατάξεις του άρθρου 1 του ν. 653/1977 και του π.δ. 929/1979, όπως συμπληρώθηκαν με τις παραγράφους 9 και 10 του άρθρου 62 του ν. 947/1979, την παράγραφο 4 του άρθρου 9 του ν. 960/1979 και τα άρθρα 4 και 14, 14γ, 14δ και 14ε του ν. 2052/1992 και βαρύνει τις πιστώσεις του έργου: 2017ΕΠ00800006 «Απαλλοτριώσεις για τη βελτίωση της ΕΟ Θεσσαλονίκης-Έδεσσας Παρακάμψεις Χαλκηδόνας και Γιαννιτσών». Από την ως άνω προσβαλλομένη απόφαση, τα στοιχεία του φακέλου και το έγγραφο των απόψεων της Διοίκησης προκύπτουν τα εξής: Το ως άνω έργο είναι οδικό έργο και πρόκειται για νέα χάραξη, η οποία οδεύει παράλληλα προς την πορεία χάραξης της παλαιάς Εγνατίας Οδού, για τον λόγο δε αυτό φέρει και τον τίτλο «Παραεγνατία Οδός» και περιλαμβάνει αρτηρία, παράπλευρο οδικό δίκτυο, κάθετες οδούς και ανισόπεδους κόμβους, ενώ προβλέπεται και η εκτέλεση τεχνικών έργων απορροής ομβρίων και αποχέτευσης οδού. Με την 6664/12.10.2017 απόφαση του Υπουργού Υποδομών και Μεταφορών (ΑΑΠ 262/17.11.2017), η οδός παράκαμψης Γιαννιτσών του οδικού άξονα Θεσσαλονίκη-Έδεσσα χαρακτηρίσθηκε ως βελτιούμενη, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 1 του ν. 653/1977 (Α΄ 214), και διαπιστώθηκε ότι συντρέχουν οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης αυτής για τα ακίνητα που περιλαμβάνονται στο κτηματολογικό διάγραμμα. Σύμφωνα με την Οριστική Μελέτη Οδοποιίας και την Οριστική Μελέτη Κόμβων του αναδόχου του έργου, όπως οι μελέτες αυτές είχαν εγκριθεί πριν την κήρυξη της απαλλοτρίωσης με την ΔΜΕΟ/οικ.6154/30.11.2010 απόφαση, “[…] στην πορεία της η νέα χάραξη παρακάμπτει το Δημοτικό Διαμέρισμα Ν. Χαλκηδόνας του Δ. Χαλκηδόνας από τη νότια πλευρά, όπως και το πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης των Γιαννιτσών και συνδέεται με την υφιστάμενη Ε.Ο. Θεσ/νίκης- Έδεσσας, την υφιστάμενη Ε.Ο. Θεσ/νίκης – Βέροιας και με το τοπικό επαρχιακό και δημοτικό οδικό δίκτυο [...]”. Το νέο οδικό τμήμα αποτελείται ουσιαστικά από δύο παρακάμψεις, την παράκαμψη Χαλκηδόνας και την παράκαμψη Γιαννιτσών. Για την εξασφάλιση των κινήσεων από και προς τις κοινότητες, τους οικισμούς και τα αστικά κέντρα της ευρύτερης περιοχής, χωρίς να διαταράσσεται σημαντικά η κυκλοφορία της οδού και η είσοδος - έξοδος των οχημάτων να πραγματοποιείται με άνεση και ασφάλεια, προβλέφθηκε η κατασκευή τεσσάρων ανισόπεδων κόμβων, της Ελεούσας, της Χαλκηδόνας, της Παραλίμνης και των Γιαννιτσών. Ειδικότερα, όσον αφορά στην παράκαμψη Γιαννιτσών, αυτή έχει μήκος 9 χλμ. περίπου, με την αρχή της στο πέρας της παράκαμψης Πελλαίας Χώρας, βόρεια του οικισμού της Παραλίμνης και το πέρας της ανατολικά του οικισμού Μελίσσι του Νομού Πέλλας. Στην παράκαμψη αυτή περιέχεται και ο ανισόπεδος κόμβος Παραλίμνης, ο οποίος βρίσκεται στη συμβολή της νέας χάραξης με την υφιστάμενη δημοτική οδό που συνδέει το Δημοτικό Διαμέρισμα Παραλίμνης του Δ. Γιαννιτσών με την Παλαιά Ε.Ο. Θεσ/νίκης Έδεσσας και τη Νέα Πέλλα. Κυρίαρχο στοιχείο στην περιοχή του κόμβου και καθοριστικό για τη μορφή που θα επιλεγεί είναι η παρακείμενη και παράλληλη της καθέτου οδού προς Παραλίμνη κύρια στραγγιστική τάφρος, το πλάτος της οποίας μαζί με τα αναχώματα είναι 80μ. περίπου. Η έξοδος του κλάδου Θεσσαλονίκη προς Π.Ε.Ο. και Παραλίμνη πραγματοποιείται με μία λωρίδα επιβράδυνσης συνολικού μήκους 250μ. και η έξοδος του κλάδου Έδεσσα προς Π.Ε.Ο. και Παραλίμνη πραγματοποιείται με μία λωρίδα επιβράδυνσης συνολικού μήκους 250μ.. Εντός του συνδετηρίου κλάδου έμμεσης διαμόρφωσης (βρόγχος) του ανισόπεδου κόμβου Παραλίμνης με πρόσωπο στην οδό Παραλίμνης-Π.Ε.Ο. Ν. Πέλλας βρίσκεται το ακίνητο με αριθμό ., ιδιοκτήτης του οποίου φέρεται ο αιτών. Ειδικότερα, σύμφωνα με την τεχνική έκθεση που εστάλη με το οικ. .(.)/22.6.2021 έγγραφο της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, “[…] το εν λόγω ακίνητο, το οποίο ορίζεται στο κτηματολογικό διάγραμμα από τις κορυφές ..., στην πρότερη της απαλλοτρίωσης κατάσταση είχε πρόσωπο αφενός στην αγροτική οδό (.) από την πλευρά που ορίζεται από τις κορυφές ... και πρόσωπο στην επαρχιακή οδό (.) που ορίζεται από τις κορυφές ... . Μετά τον σχεδιασμό του ανισόπεδου κόμβου το τμήμα της αγροτικής οδού (.) εντός του βρόγχου καταργείται και η πλευρά του . που γειτνίαζε με την επαρχιακή οδό (.) είναι πλέον πάνω στη λωρίδα επιβράδυνσης και εισόδου στο κλαδί του βρόγχου [...]. Κατά τον σχεδιασμό των ανισόπεδων κόμβων ο μελετητής λαμβάνει υπόψη του κάποιες βασικές προϋποθέσεις και συγκεκριμένα, ότι απαιτείται η έγκαιρη αναγνώρισή του από όλες τις προσβάσεις του, ώστε οι οδηγοί να πραγματοποιήσουν εγκαίρως τους απαιτούμενους ελιγμούς (ένταξη στην κατάλληλη λωρίδα, τροχοπέδηση, στροφές εισόδου/εξόδου, διασταυρώσεις κτλ.), η επαρκής εποπτεία ώστε οι υποχρεούμενοι κατά την προσέγγιση στον κόμβο να μπορούν εγκαίρως να βλέπουν εκείνους που έχουν προτεραιότητα κίνησης, η σαφής λειτουργία ώστε να γίνονται εγκαίρως αντιληπτές από τους χρήστες οι θέσεις εισόδων/εξόδων, η προτεραιότητα κτλ. και η κατάλληλη διαμόρφωση ώστε να κινούνται ασφαλώς τα οχήματα και οι χρήστες (κατάλληλα πλάτη λωρίδων, επαρκείς ακτίνες στροφών, σωστή υψομετρική διαμόρφωση, ασφαλείς διαβάσεις πεζών κτλ. […]. Από τον σχεδιασμό αυτόν προκύπτει ότι το εν λόγω ακίνητο στερείται ολοκληρωτικά το δικαίωμα σύνδεσης με το οδικό δίκτυο, διότι: α) δεν επιτρέπεται απ' ευθείας σύνδεση εκ του νόμου (β.δ. 465/1970 και μεταγενέστερα νομοθετήματα), αλλά και για λόγους οδικής ασφάλειας, αφού, λόγω της καμπυλότητας των κλάδων, δεν υπάρχουν συνθήκες στοιχειώδους ορατότητας, β) έμμεση σύνδεση αποκλείεται, αφού οι εκτάσεις εντός του βρόγχου περιβάλλονται πανταχόθεν από τον συνδετήριο κλάδο και δεν υπάρχει άλλη οδός πρόσβασης και γ) απλή είσοδος-έξοδος δεν επιτρέπεται, για λόγους οδικής ασφάλειας, αφού, λόγω της καμπυλότητας, δεν υπάρχουν οι προβλεπόμενες από τον νόμο αποστάσεις ορατότητας, αλλά ούτε και οι αποστάσεις ορατότητας που θέτει η οδοποιία. Επιπλέον, λόγω της γενικότερης γεωμετρίας του συγκεκριμένου ανισόπεδου κόμβου, οι βρόγχοι βρίσκονται σε επίχωμα. Αυτό αποτελεί ένα ακόμα σοβαρό μειονέκτημα για τη σύνδεση της περικλειόμενης έκτασης με το οδόστρωμα του κλάδου, καθώς εκτός από την αδυναμία τήρησης των απαιτούμενων αποστάσεων ορατότητας σε οριζοντιογραφία, τίθεται θέμα και τήρησης των αντίστοιχων αποστάσεων σε μηκοτομή. Ακόμη, οι βρόγχοι συνδέουν δύο οδούς σε ανισοσταθμία. Συνεπώς, στην περικλειόμενη έκταση δημιουργείται κοιλότητα του εδάφους, στην οποία συγκεντρώνονται όμβρια. Έτσι η έκταση κατακλύζεται από εγκλωβισμένα νερά και καθίσταται άκρως μειονεκτική για εκμετάλλευση. Για την αποχέτευση των επιφανειακών νερών απαιτείται η κατασκευή ειδικών τεχνικών έργων, που απαιτούν έκταση. Ως εκ τούτου, με τη δημιουργία του βρόγχου ο ιδιοκτήτης της γης στερείται από κάθε δυνατότητα εκμετάλλευσης της ιδιοκτησίας του, ακόμα και της πλέον στοιχειώδους, δηλαδή της γεωργικής εκμετάλλευσης, λόγω της απαγόρευσης εισόδου σε αυτήν και είναι αναγκαίο να απαλλοτριώνεται η ιδιοκτησία του […]”. Εξάλλου, σύμφωνα και με το ./17.1.2019 έγγραφο των απόψεων της Διεύθυνσης Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας επί της κρινόμενης αιτήσεως, “[…] ο εν λόγω βρόγχος που αποτελεί μέρος του ανισόπεδου κόμβου, στο μεγαλύτερο μέρος του εξυπηρετεί την ανάπτυξη επιχώματος για την επίτευξη της απαιτούμενης τελικής υψομετρικής στάθμης της νέας χάραξης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να εγκλωβίζονται οι κατασκευές εντός αυτού με τις αυτονόητες συνέπειες (οπτική και ακουστική όχληση, απορρέοντα ύδατα κλπ.). Επιπρόσθετα, ο βρόγχος αυτός αποτελεί μέρος της αποστράγγισης του κόμβου και με τη φύτευσή του συμβάλλει στην απορροή-αποχέτευση μέρους των υδάτων και δεν αποτελεί απλώς τη δημιουργία ενός χώρου πρασίνου μέσα στον κόμβο [...]”. Πριν την κήρυξη της ένδικης απαλλοτρίωσης ο αιτών είχε υποβάλει στη Διεύθυνση Τεχνικών Έργων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας την ././15.3.2018 αίτησή του, με την οποία ζητούσε, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 2 του ν. 2882/2001 (ΚΑΑΑ) την τροποποίηση των κτηματολογικών στοιχείων, τόσο ως προς τα στοιχεία του όσο και ως προς την επιλογή της απαλλοτρίωσης καθεαυτής. Ειδικότερα, ο αιτών με την αίτησή του ζητούσε να διορθωθεί ο κτηματολογικός πίνακας σε σχέση με το ακίνητο που φέρει τον αριθμό ., ώστε ως ιδιοκτήτης να φέρεται ο ίδιος και όχι ο Δήμος Γιαννιτσών, όπως εσφαλμένα αναγραφόταν, και περαιτέρω, ζητούσε να διορθωθεί το κτηματολογικό διάγραμμα και να εξαιρεθεί το ακίνητό του από την απαλλοτρίωση είτε με αναχάραξη της όδευσης είτε με μερική εξαίρεση του ακινήτου, ώστε να μην επηρεάζεται η οικία του. Με το ././ 3.4.2018 έγγραφο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας απορρίφθηκε η ανωτέρω αίτηση με την αιτιολογία ότι οι πίνακες και τα διαγράμματα του κτηματολογίου είχαν εγκριθεί με την ΔΜΕΟ/οικ/1731/3.5.2011 απόφαση του Υπουργείου Υποδομών, η δε διόρθωση των κτηματολογικών στοιχείων, σύμφωνα με το άρθρο 16 παρ. 3 του ν. 2882/2001, λαμβάνει χώρα μετά την κήρυξη της απαλλοτρίωσης και ως εκ τούτου, η αίτηση είχε ασκηθεί πρόωρα και έπρεπε να απορριφθεί. Ακολούθως, μετά την 116/2018 ήδη προσβαλλόμενη απόφαση του Περιφερειακού Συμβουλίου Κεντρικής Μακεδονίας, με την οποία εγκρίθηκε η κήρυξη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, και την άσκηση της υπό κρίση αίτησης ακυρώσεως, ο αιτών επανέφερε την ως άνω αίτησή του [.(.)/ 18.1.2019] περί εξαιρέσεως του ακινήτου του από την απαλλοτρίωση, επί της οποίας, η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας δεν έχει απαντήσει. Όμως, στο Δ.Ο.Υ././28.1.2019 έγγραφο της Διεύθυνσης Οδικών Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών προς την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, σχετικά με το αίτημα μη απαλλοτρίωσης ή μερικής απαλλοτρίωσης της ιδιοκτησίας του αιτούντος, αναφέρεται ότι “[…] δεν συντρέχουν οι προϋποθέσεις κυκλοφοριακής σύνδεσής της με την παρακείμενη Εθνική Οδό. Συγκεκριμένα, έμπροσθεν της ιδιοκτησίας, όπως φαίνεται στο συνημμένο αντίγραφο του εγκεκριμένου σχεδίου οριζοντιογραφίας του ανισόπεδου κόμβου Παραλίμνης της Οριστικής Μελέτης Κόμβων της Οδού Χαλκηδόνας -Μελίσσι, αρχίζει η λωρίδα εισόδου στον νέο αυτοκινητόδρομο Θεσσαλονίκης - Έδεσσας (υποτμήμα Παράκαμψης Γιαννιτσών). Λόγω δε του ως άνω ανισόπεδου κόμβου, η ιδιοκτησία του αιτούντος εγκλωβίζεται στον βρόγχο αυτού και η διαμόρφωση των απαιτουμένων μηκών των λωρίδων επιτάχυνσης - επιβράδυνσης, για την εξυπηρέτηση της λειτουργίας της κυκλοφοριακής σύνδεσης με την οικία, θα δημιουργούσε εμπλοκή κινήσεων με τα εισερχόμενα στον κόμβο οχήματα, χωρίς δυνατότητα τεχνικής υλοποίησης, σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές [...]”. Στη συνέχεια, με το ./25.5.2021 έγγραφό της η Διεύθυνση Οδικών Υποδομών του Υπουργείου εμμένει στην άποψη, που είχε διατυπωθεί στο ανωτέρω Δ.Ο.Υ../28.1.2019 έγγραφό της, για πλήρη απαλλοτρίωση όλων των ακινήτων εντός του βρόγχου, για λόγους οδικής ασφάλειας, καθόσον “[…] δεν είναι εφικτή η οδική εξυπηρέτηση των εγκλωβισμένων ακινήτων από τη μοναδική δυνατότητα κυκλοφοριακής σύνδεσης που έχουν, μέσω της καθέτου οδού στον αυτοκινητόδρομο (οδός Παραλίμνης - Γιαννιτσών). Τούτο δε διότι στη μοναδική λωρίδα κυκλοφορίας που διατίθεται στην κάθετη αυτή οδό του ανισόπεδου κόμβου (κίνηση Παραλίμνη - Γιαννιτσά), θα υπήρχε πλέξη των κινήσεων οχήματος κινούμενου στην κύρια οδό (όριο ταχύτητας 80 km/h) με άλλο όχημα που θα πραγματοποιούσε είτε είσοδο στην ιδιοκτησία θέματος με μηδενική τελική (επιβραδυνόμενη) ταχύτητα είτε έξοδο από την ιδιοκτησία με μηδενική αρχική (επιταχυνόμενη) ταχύτητα [...]”. Συναφώς, στην Οριστική Μελέτη Οδοποιίας και την Οριστική Μελέτη Κόμβων του αναδόχου του έργου (εγκριθείσες με την ΔΜΕΟ/οικ.6154/30.11.2010) αναφέρεται ότι “[…] για τα οδικά έργα έχει εκπονηθεί Μελέτη Αποχέτευσης – Αποστράγγισης, σύμφωνα με την οποία στις περιοχές υψηλών επιχωμάτων της αρτηρίας και των κλάδων των κόμβων θα εφαρμοστούν αβαθείς τριγωνικές τάφροι από σκυρόδεμα, οι οποίες θα αποφορτίζονται στον πόδα του επιχώματος με βαθμιδωτά ρείθρα. Όσον αφορά στο κατάστρωμα της οδού, η αποχέτευση θα γίνεται είτε μέσω της επίκλισης και στη συνέχεια, με ελεύθερη ροή στο πρανές του επιχώματος, είτε μέσω φρεατίων υδροσυλλογής (δίπλα στη διαχωριστική νησίδα) και απευθείας, μέσω αγωγών, στο πόδι του πρανούς του επιχώματος, είτε, σε θέσεις πολύ υψηλών επιχωμάτων, από τα φρεάτια υδροσυλλογής σε φρεάτια πτώσης και από εκεί, μέσω αγωγών, στο πόδι του πρανούς του επιχώματος [...]”. Περαιτέρω, στις ως άνω μελέτες αναφέρεται ότι “[…] η επιρροή του έργου στη γειτνιάζουσα περιοχή θα είναι σημαντική και άμεση γιατί: Θα εξασφαλίσει την απρόσκοπτη και ασφαλή κυκλοφορία στην περιοχή εκατέρωθεν της Ε.Ο., θα βοηθήσει στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής με τη δημιουργία περισσοτέρων βιομηχανικών, βιοτεχνικών και επαγγελματικών μονάδων (ήδη υπάρχουν αρκετές), θα περιορίσει σημαντικά τον μεγάλο αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων που χαρακτηρίζει τη σημερινή κατάσταση του οδικού συστήματος, θα μειώσει τους χρόνους μετακίνησης στην ευρύτερη περιοχή και θα συμβάλει σημαντικά στην αναβάθμιση της γειτνιάζουσας περιοχής [...]. Κατόπιν των ανωτέρω καθίσταται φανερή η ανάγκη άμεσης κατασκευής τόσο της αρτηρίας που παρακάμπτει τα πολεοδομικά συγκροτήματα της Χαλκηδόνας και των Γιαννιτσών όσο και των ανισόπεδων κόμβων στις θέσεις που προαναφέρθηκαν με προφανή τα παρακάτω οφέλη: Διαμορφώνεται ένα σύμπλεγμα διασταυρώσεων κυκλοφοριακά άρτιο, ικανό να εξυπηρετήσει τις κυκλοφοριακές απαιτήσεις που διαμορφώνονται στην περιοχή, προσαρμόζεται αρμονικά προς τις γεωμορφολογικές συνθήκες της περιοχής, εξασφαλίζεται η ομαλή ροή της κυκλοφορίας και η μείωση του χρόνου διέλευσης των οχημάτων, μειώνεται σημαντικά η ηχορρύπανση, περιορίζεται η μόλυνση της ατμόσφαιρας, ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι τροχαίων ατυχημάτων και εξασφαλίζονται σημαντικά οικονομικά οφέλη από τη λειτουργία του έργου σε επίπεδο Εθνικής Οικονομίας”.

8. Επειδή, με έννομο συμφέρον ασκείται η υπό κρίση αίτηση από τον αιτούντα, ο οποίος βάσει των στοιχείων που προσκομίζει και επικαλείται (βλ. το ./1965 συμβόλαιο Συμβολαιογράφου Γιαννιτσών, τις 50/1990 και 320/1991 αποφάσεις του Ειρηνοδικείου Αθηνών, το ./25.5.2017 συμβόλαιο Συμβολαιογράφου Γιαννιτσών και τις ./ 1976 και ./2006 οικοδομικές άδειες), φέρεται ως ιδιοκτήτης του αναφερομένου στον κτηματολογικό πίνακα με αριθμό . ακινήτου, του οποίου, όπως υποστηρίζει, αναφέρεται εσφαλμένα ως ιδιοκτήτης ο ….. (ΣτΕ 507/2017 σκ. 2, 1352/2012 σκ. 5, 3090/2012 σκ. 2).

9. Επειδή, από τα ανωτέρω εκτεθέντα προκύπτει ότι η ένδικη απαλλοτρίωση κηρύχθηκε στο πλαίσιο έργου βελτίωσης της Εθνικής Οδού Θεσσαλονίκης-Έδεσσας. Στις αναγκαστικώς απαλλοτριούμενες εκτάσεις περιλαμβάνεται και το ακίνητο του αιτούντος, το οποίο βρίσκεται εντός συνδετηρίου κλάδου έμμεσης διαμόρφωσης (βρόγχου) του ανισόπεδου κόμβου Παραλίμνης της παράκαμψης Γιαννιτσών. Από το σύνολο των στοιχείων της υποθέσεως συνάγεται τόσο η αναγκαιότητα κατασκευής της ένδικης οδού, όσο και ο συναφής σκοπός δημόσιας ωφέλειας, για τον οποίο κηρύχθηκε η απαλλοτρίωση, ζητήματα, τα οποία, εν προκειμένω, αιτιολογούνται προσηκόντως. Ως εκ τούτου, είναι απορριπτέα όσα περί του αντιθέτου προβάλλει ο αιτών και συγκεκριμένα, ότι δεν συντρέχει λόγος δημόσιας ωφέλειας για την απαλλοτρίωση, καθώς το ακίνητό του δεν βρίσκεται στην προς δημιουργία οδό, αλλά σε απόσταση 15 μέτρων από αυτήν και σε ημικυκλική έκταση συνορεύουσα με τη νέα οδό και ότι η προσβαλλόμενη απόφαση έχει εκδοθεί κατά πλάνη περί τα πράγματα και καθ’ υπέρβαση των ακραίων ορίων της διακριτικής ευχέρειας της Διοίκησης. Και τούτο διότι το γεγονός ότι η νέα οδός δεν διέρχεται από το ακίνητο του αιτούντος, αλλά αυτό βρίσκεται στον βρόγχο του ανισόπεδου κόμβου, δεν αναιρεί τον σκοπό της δημόσιας ωφέλειας, διότι το ακίνητο βρίσκεται εντός του οδικού έργου, ως τέτοιο δε δεν νοείται αποκλειστικά η οδός που θα κατασκευασθεί, αλλά όλα τα ακίνητα που είναι αναγκαία για τη λειτουργικότητα του έργου αυτού (πρβλ. ΣτΕ 2890/2010 σκ. 8). Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τα εγκριθέντα κτηματολογικά διαγράμματα, τις προαναφερθείσες σχετικές μελέτες καθώς και τις επ’ αυτών επεξηγήσεις της Διοίκησης, όπως αυτές εμπεριέχονται στο προαναφερθέν έγγραφο των απόψεών της, μετά την κατασκευή του ανισόπεδου κόμβου Παραλίμνης, εντός του βρόγχου του οποίου βρίσκεται το επίδικο ακίνητο, αυτό στερείται πλέον της δυνατότητας εισόδου-εξόδου για λόγους οδικής ασφάλειας, καθώς το τμήμα της αγροτικής οδού εντός του βρόγχου καταργείται και η πλευρά του ακινήτου που γειτνίαζε με οδό είναι πάνω στη λωρίδα επιβράδυνσης και εισόδου στον κλάδο του βρόγχου, με συνέπεια αυτό να στερείται ολοκληρωτικά το δικαίωμα σύνδεσης με το οδικό δίκτυο και να καθίσταται αναγκαία η απαλλοτρίωσή του. Εξάλλου, ο ειδικότερος ισχυρισμός του αιτούντος ότι το ακίνητό του απαλλοτριώνεται, προκειμένου να δημιουργηθεί χώρος πρασίνου, είναι απορριπτέος ως ερειδόμενος επί εσφαλμένης προϋποθέσεως, καθόσον το εν λόγω ακίνητο δεν απαλλοτριώνεται για να γίνει χώρος πρασίνου, αλλά διότι βρίσκεται εντός του ευρύτερου χώρου δημιουργίας του ανισόπεδου κόμβου, κατά τα ανωτέρω αναφερόμενα. Άλλωστε, ο ισχυρισμός ότι παραβιάζεται η αρχή της αναλογικότητας, καθόσον, κατά τον αιτούντα, ο επιδιωκόμενος σκοπός μπορεί να επιτευχθεί με ηπιότερα μέτρα (απόσταση ασφαλείας από τη νέα οδό, μερική απαλλοτρίωση ημικυκλικού χώρου πρασίνου, ώστε να μη θίγεται το ακίνητο, αναχάραξη οδού) είναι απορριπτέος ως απαράδεκτος, διότι ανάγεται στις μη προσβαλλόμενες εν προκειμένω διοικητικές πράξεις, βάσει των οποίων χαράχθηκε η ένδικη οδός και όχι στην προσβαλλόμενη πράξη περί κηρύξεως της αναγκαστικής απαλλοτριώσεως (ΣτΕ 1281/2020 σκ. 14, 1469, 1470/2017 σκ. 7, 8, 2715/2014 σκ. 8, 4317/2013 σκ. 15, 1463/2013 σκ. 5) και τούτο, ανεξαρτήτως του ότι αμφισβήτηση της επιλογής της θέσεως του αναγκαίου, για την πραγματοποίηση του σκοπού της απαλλοτριώσεως, χώρου πλήσσει την ανέλεγκτη ακυρωτικά ουσιαστική κρίση της Διοικήσεως (ΣτΕ 1199/2020 σκ. 11, 2500/2014 σκ. 7). Περαιτέρω δε, τυχόν ύπαρξη σφαλμάτων στο κτηματολογικό διάγραμμα και πίνακα δεν επιδρά στο κύρος της προσβαλλόμενης πράξης, καθόσον αυτά δύνανται να διορθωθούν, σύμφωνα με την οριζόμενη στο άρθρο 16 του Κ.Α.Α.Α. διαδικασία (ΣτΕ 1281/2020 σκ. 14, 325/2019 σκ. 7, 1469/2017 σκ. 6, 2715/2014 σκ. 8), οι δε ισχυρισμοί, που σχετίζονται με την εν γένει στάθμιση των οικονομικών συνεπειών της απαλλοτρίωσης τόσο για τον αιτούντα όσο και για το Δημόσιο, είναι απορριπτέοι ως απαραδέκτως προβαλλόμενοι, καθόσον δεν αφορούν στη νομιμότητα της προσβαλλόμενης απαλλοτριωτικής απόφασης, αλλά συνδέονται με τον καθορισμό της αποζημίωσης, για την οποία αρμόδια είναι τα πολιτικά δικαστήρια (ΣτΕ 1281/2020 σκ. 14, 2715/2014 σκ. 8, 2864/2013 σκ. 6).

10. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, μη προβαλλομένου άλλου λόγου ακυρώσεως, η υπό κρίση αίτηση πρέπει να απορριφθεί στο σύνολό της.

Δ ι ά τ α ύ τ α

Απορρίπτει την αίτηση.

Διατάσσει την κατάπτωση του παραβόλου και

Επιβάλλει εις βάρος του αιτούντος τη δικαστική δαπάνη του παραστάντος Δημοσίου, η οποία ανέρχεται στο ποσό των τετρακοσίων εξήντα (460) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 21 Ιανουαρίου 2022

Η Προεδρεύουσα Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας

Ευαγγελία Νίκα Παναγιώτα Μπιρμπίλη

και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 27ης Νοεμβρίου 2023

Η Προεδρεύουσα Αντιπρόεδρος Η Γραμματέας

Μαρίνα Παπαδοπούλου Ευδοκία Κιλισμανή