ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»

ΑΠ.Ολ 3/2019

Επικουρικό Κεφάλαιο - Αποζημίωση από αυτοκινητικό ατύχημα -Περιορισμός ποσού πλήρους αποζημίωσης - Αρχή αναλογικότητας - Αντισυνταγματικότητα ρύθμισης - Αντίθεση με το Πρώτο Πρόσθετο Πρωτόκολλο ΕΣΔΑ -.

Ευθύνη Επικουρικού Κεφαλαίου. Η διάταξη του ν. 4092/2012 με την οποία θεσπίζεται περιορισμός σε ορισμένο ποσοστό της πλήρους αποζημίωσης και κατά ανώτατο όριο ποσού 100.000 ευρώ, είναι αντίθετη προς την αρχή της αναλογικότητας. Επίσης, καταργεί δραστικά την αστική αυτή απαίτηση των παθόντων για αποκατάσταση της ζημίας τους και χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, που προκλήθηκε για σωματικές βλάβες σε τροχαίο ατύχημα. Είναι ασυμβίβαστη προς τη διάταξη του άρθρου 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αφού τείνει σε αδικαιολόγητη αποστέρηση περιουσιακού στοιχείου των ως άνω προσώπων, χωρίς να συντρέχουν λόγοι δημόσιας ωφέλειας.

Αριθμός 3/2019

ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

ΣΕ A' ΤΑΚΤΙΚΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ

Συγκροτήθηκε από τους Δικαστές της Α' Σύνθεσης: Βασίλειο Πέππα, Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ειρήνη Κιουρκτσόγλου - Πετρουλάκη, Γεώργιο Λέκκα και Μαρία Χυτήρογλου, Αντιπροέδρους του Αρείου Πάγου, Ιωσήφ Τσαλαγανίδη, Δημήτριο Τζιούβα, Μαρία Νικολακέα, Ιωάννη Φιοράκη, Παρασκευή Καλαϊτζή, Μαρία Τζανακάκη, Γεώργιο Αποστολάκη, Αρετή Παπαδιά - εισηγήτρια, Ερωτόκριτο Ερωτοκρίτου, Αντιγόνη Καραΐσκου - Παλόγου, Σοφία Τζουμερκιώτη, Μαρία Βασδέκη, Ζαμπέτα Στράτα, Μαρία Κουβίδου, Σταματική Μιχαλέτου - Τσιχλάκη, Στυλιανό Δαρέλλη, Όλγα Σχετάκη - Μπονάτου, Κωνσταντίνο Παναρίτη, Ζωή Κωστόγιαννη - Καλούση και Γεώργιο Κόκκορη, Αρεοπαγίτες, (κωλυομένων των λοιπών δικαστών της σύνθεσης).

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του, στις 27 Σεπτεμβρίου 2018, με την παρουσία του Αντεισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ιωάννη Αγγελή, (κωλυομένης της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Ξένης Δημητρίου - Βασιλοπούλου) και της Γραμματέως Aγγελικής Ανυφαντή για να δικάσει την εξής υπόθεση μεταξύ:

Του αναιρεσείοντος - καλούντος: Χ. Ο. του Μ. Α., κατοίκου ..., ο οποίος εκπροσωπήθηκε από τους πληρεξούσιους δικηγόρους του Ανδρέα Γιαννακόπουλο και Παναγιώτη Βρεττό, που κατέθεσαν προτάσεις.

Των αναιρεσιβλήτων - καθών η κλήση: 1)Ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "..." και το διακριτικό τίτλο "... ΑΕ", που εδρεύει στον … και εκπροσωπείται νόμιμα, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον πληρεξούσιο δικηγόρο της Σταύρο Πανούρη, που κατέθεσε προτάσεις και 2) Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία "...", που εδρεύει στην … και εκπροσωπείται νόμιμα, το οποίο υπεισήλθε στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της ασφαλιστικής εταιρείας με την επωνυμία "...", όπως νόμιμα εκπροσωπείται, της οποίας η άδεια λειτουργίας ανακλήθηκε, το οποίο εκπροσωπήθηκε από την πληρεξούσια δικηγόρο του Αργυρώ Γρατσία - Πλατή, που κατέθεσε προτάσεις.

Του προσθέτως παρεμβαίνοντος υπέρ του αναιρεσείοντος: Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία "Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών" που εδρεύει στην Αθήνα και εκπροσωπείται νόμιμα, ο οποίος εκπροσωπήθηκε με τον πληρεξούσιο δικηγόρο του Λεωνίδα Κανέλλο, που κατέθεσε προτάσεις.

Η ένδικη διαφορά άρχισε με την από 30-4-2012 αγωγή του ήδη αναιρεσείοντος, που κατατέθηκε στο Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιώς. Εκδόθηκαν οι αποφάσεις: 3992/2013 οριστική του ίδιου Δικαστηρίου και 671/2014 του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς. Την αναίρεση της τελευταίας απόφασης ζήτησε ο αναιρεσείων με την από 28-7-2016 αίτησή του, επί της οποίας εκδόθηκε η 1780/2017 απόφαση του Δ' τμήματος του Αρείου Πάγου, που αναίρεσε εν μέρει την 671/2014 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς, παρέπεμψε την υπόθεση για περαιτέρω εκδίκαση, κατά το παραπάνω μέρος, στο ίδιο δικαστήριο που θα συγκροτηθεί από άλλο δικαστή και παρέπεμψε στην Τακτική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου το δεύτερο λόγο της κρινόμενης αίτησης αναίρεσης κατά το αναφερόμενο στο σκεπτικό μέρος. Mετά την απόφαση αυτή και την από 5-3-2018 κλήση του αναιρεσείοντος, η προκείμενη υπόθεση φέρεται στην Ολομέλεια του Δικαστηρίου τούτου. Το προσθέτως παρεμβαίνων νομικό πρόσωπο με την από 24/9/2018 πρόσθετη παρέμβασή του ζητάει όσα αναφέρονται σ' αυτή. Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης αυτής, που εκφωνήθηκε από το πινάκιο, οι διάδικοι παραστάθηκαν όπως σημειώνεται πιο πάνω. Οι πληρεξούσιοι των διαδίκων, αφού έλαβαν, κατά σειρά, το λόγο από τον Πρόεδρο, ανέπτυξαν προφορικά τους ισχυρισμούς τους. Οι πληρεξούσιοι του αναιρεσείοντος και του προσθέτως παρεμβαίνοντος, οι οποία αναφέρθηκαν και στις προτάσεις τους ζήτησαν την παραδοχή της αίτησης και της πρόσθετης παρέμβασης, οι πληρεξούσιοι των αναιρεσιβλήτων, οι οποίοι αναφέρθηκαν στις προτάσεις τους, ζήτησαν την απόρριψη της αίτησης αναίρεσης και της πρόσθετης παρέμβασης, καθένας δε την καταδίκη του αντιδίκου μέρους στη δικαστική δαπάνη του.

Ο Εισαγγελέας, αφού έλαβε τον λόγο από τον Πρόεδρο, εισήγαγε την πρόταση της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, και πρότεινε να γίνει δεκτός ως βάσιμος ο δεύτερος λόγος, από το άρθρο 559 αρ. 1 του Κ.Πολ.Δ., της κρινόμενης αίτησης αναίρεσης επειδή το Εφετείο παραβίασε το νόμο αφού εφάρμοσε την διάταξη του άρθρου 4 παρ.2 περ.γ του ν. 4092/2012. Κατόπιν αυτών ο Πρόεδρος έδωσε εκ νέου το λόγο στους πιο πάνω πληρεξούσιους των διαδίκων, οι οποίοι αναφέρθηκαν σε όσα προηγουμένως είχαν αναπτύξει.

Κατά την 21η Φεβρουαρίου 2019, ημέρα που συγκροτήθηκε το Δικαστήριο αυτό προκειμένου να διασκεφθεί για την ανωτέρω υπόθεση, ήταν απόντες οι Αντιπρόεδροι του Αρείου Πάγου Ειρήνη Κιουρκτσόγλου - Πετρουλάκη και Γεώργιος Λέκκας και οι Αρεοπαγίτες Μαρία Νικολακέα, Παρασκευή Καλαϊτζή, Γεώργιος Αποστολάκης, Ερωτόκριτος Ερωτοκρίτου και Αντιγόνη Καραΐσκου - Παλόγου, οι οποίοι είχαν δηλώσει κώλυμα αρμοδίως. Παρά ταύτα, παρισταμένων, πλην αυτών πλέον των δέκα πέντε (15) μελών εκ των συμμετασχόντων στη συζήτηση την υπόθεσης, κατ' άρθρο 23 παρ.2 του ν. 1756/1988, όπως ισχύει με την τροποποίηση με το άρθρο 44 του ν. 3659/2008, το Δικαστήριο είχε την εκ του νόμου απαρτία για να διασκεφθεί.

ΣΚΕΦΘΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

1. Με την από 5 Μαρτίου 2018 κλήση του αναιρεσείοντος νόμιμα εισάγεται στην Τακτική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, μετά την 1780/2017 ομόφωνη απόφαση του Δ Πολιτικού Τμήματος του Αρείου Πάγου, ως ζήτημα γενικότερου ενδιαφέροντος ,σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 563 παρ. 2 ΚΠολΔ και 23 παρ. 2 εδ. β' του ν. 1756/1988, όπως το δεύτερο τροποποιήθηκε με το άρθρο 16 παρ. 1 του ν. 2331/1995, ο από το άρθρο 559 αρ.1ΚΠολΔ δεύτερος λόγος της αιτήσεως αναιρέσεως, κατά το οικείο μέρος του κατά της 671/2014 απόφασης του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς και ειδικότερα για το ζήτημα αν η ρύθμιση του τέταρτου άρθρου περ. γ' του Ν. 4092/2012, με την οποία περιορίζεται το όριο ευθύνης του Επικουρικού Κεφαλαίου να καταβάλει αποζημίωση ,για τη ζημία που προκλήθηκε από αυτοκίνητο καλυπτόμενο από ασφαλιστική εταιρεία, της οποίας ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας, σε ορισμένο ποσοστό της πλήρους αποζημίωσης του παθόντος, κυμαινόμενο από 90% έως 70% αυτής ,με ανώτατο όριο τις 100.000 ευρώ, είναι αντίθετη με τις διατάξεις των άρθρων 25 παρ.1 εδ. δ' του Συντάγματος, 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ και του ενωσιακού δικαίου.

2. Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 80, 81, 82, 556 παρ.1, 558 εδ. α`, 495 ΚΠολΔ, συνάγεται ότι επιτρέπεται το πρώτον ενώπιον του Αρείου Πάγου η άσκηση πρόσθετης παρέμβασης υπέρ κάποιου διαδίκου της αναιρετικής δίκης .Κατά τις διατάξεις των άρθρων 80 και 68 ΚΠολΔ αναγκαία διαδικαστική προϋπόθεση για την άσκηση πρόσθετης παρέμβασης είναι η ύπαρξη εννόμου συμφέροντος στο πρόσωπο του παρεμβαίνοντος. Εξάλλου, κατά τη διάταξη του άρθρου 90 περ. ζ` του ισχύοντος από 27.9.2013 Κώδικα Δικηγόρων (Ν. 4194/2013, ΦΕΚ 208 τ. Α`/27.9.2013), στους Δικηγορικούς Συλλόγους ανήκει, μεταξύ άλλων, και "η άσκηση παρεμβάσεων ενώπιον δικαστηρίων και κάθε αρχής για κάθε ζήτημα εθνικού, κοινωνικού, πολιτισμικού, οικονομικού ενδιαφέροντος και περιεχομένου που ενδιαφέρει τα μέλη του συλλόγου ή το δικηγορικό σώμα γενικότερα, καθώς και για κάθε ζήτημα εθνικού, κοινωνικού, πολιτισμικού ή οικονομικού ενδιαφέροντος. Για την υλοποίηση και επίτευξη αυτού του σκοπού οι Δικηγορικοί Σύλλογοι μπορούν να υποβάλλουν αγωγή, κύρια ή πρόσθετη παρέμβαση, αναφορά, μήνυση, δήλωση παράστασης πολιτικής αγωγής, αίτηση ακύρωσης, ουσιαστική προσφυγή και γενικά οποιοδήποτε ένδικο βοήθημα και μέσο οποιασδήποτε φύσης κατηγορίας ενώπιον κάθε δικαστηρίου ποινικού, πολιτικού, διοικητικού ουσίας ή ακυρωτικού ή Ελεγκτικού οποιουδήποτε βαθμού δικαιοδοσίας στην Ελλάδα...". Στην προκειμένη περίπτωση το νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου με την επωνυμία "Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών", με το από 24.9.2018 δικόγραφο του, άσκησε το πρώτον ενώπιον της Ολομέλειας του Δικαστηρίου πρόσθετη παρέμβαση, υπέρ του αναιρεσείοντος και κατά των αναιρεσίβλητων, με την οποία ισχυρίζεται, ότι το υποκείμενο προς κρίση ζήτημα είναι γενικότερου κοινωνικού και οικονομικού ενδιαφέροντος, που ενδιαφέρει γενικότερα το δικηγορικό σώμα, ότι, ως εκ τούτου, το ίδιο νομιμοποιείται για την άσκηση αυτής κατά το άρθρο 90 περ. ζ τουΝ.4194/2013 και ζητεί την παραδοχή του παραπεμφθέντος στην Τακτική Ολομέλεια λόγου της αιτήσεως αναιρέσεως. Η παρέμβαση αυτή είναι παραδεκτή, εφόσον υφίσταται έννομο συμφέρον του παρεμβαίνοντος Δικηγορικού Συλλόγου προς άσκησή της και πρέπει να συνεκδικασθεί με την αίτηση αναιρέσεως.

3. Από την παραδεκτή επισκόπηση των διαδικαστικών εγγράφων προκύπτει η ακόλουθη διαδικαστική πορεία της υπόθεσης :Επί της από 30-4-2012 αγωγής του ενάγοντος και ήδη αναιρεσείοντος ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου Πειραιώς κατά των εναγόμενων και ήδη αναιρεσίβλητων, ανώνυμης εταιρείας με την επωνυμία "...", Νομικού Προσώπου Ιδιωτικού Δικαίου με την επωνυμία "...", ως εκ του νόμου διάδοχο της ασφαλιστικής εταιρείας με την επωνυμία "... AAE", της οποίας ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας καθώς και του μη διαδίκου στην αναιρετική δίκη Ε. Δ., εκδόθηκε η 3992/2013 απόφαση του πρωτοβαθμίου δικαστηρίου ,με την οποία έγινε κατά ένα μέρος δεκτή η ανωτέρω αγωγή αποζημίωσης από αδικοπραξία (τροχαίο ατύχημα). Μετά από άσκηση αντίθετων εφέσεων κατ' αυτής εκ μέρους των διαδίκων μερών εκδόθηκε η προσβαλλόμενη 671/2014 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς, η οποία απέρριψε την έφεση του ενάγοντος, δέχθηκε τις εφέσεις των εναγόμενων (εδώ αναιρεσίβλητων) και αφού εξαφάνισε την εκεί εκκαλουμένη, δίκασε εκ νέου την αγωγή και δέχθηκε αυτή εν μέρει. Ειδικότερα, το Εφετείο, με την προσβαλλόμενη απόφαση αναγνώρισε ότι οι εναγόμενοι (ιδιοκτήτρια εταιρεία και ...) υποχρεούνται να καταβάλουν στον αναιρεσείοντα - ενάγοντα, εις ολόκληρον καθένας, ως αποζημίωση και χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης συνολικό ποσό 99.347,84 ευρώ, του Επικουρικού Κεφαλαίου ευθυνόμενου μέχρι του ποσού των 69.543,49 ευρώ, δηλαδή αναγνώρισε ότι το τελευταίο οφείλει να καταβάλει στον παθόντα ποσοστό 70% της συνολικής αποζημίωσης σύμφωνα με τις διατάξεις του τέταρτου άρθρου περ. γ' του Ν.4092/2012. Επίσης, το Εφετείο απέρριψε, ως απαράδεκτο, λόγω αοριστίας το αγωγικό αίτημα καταβολής χρηματικής παροχής κατά το άρθρο 931ΑΚ. Κατά το μέρος αυτό, αναιρέθηκε η προσβαλλόμενη απόφαση με την ανωτέρω 1780/2017 απόφαση του Δ' Τμήματος του Αρείου Πάγου κατά παραδοχή του πρώτου λόγου της αιτήσεως αναιρέσεως, και παραπέμφθηκε κατά τούτο για περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο Δικαστήριο.

4. Στο άρθρο 3 § 1 της Οδηγίας 72/166/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 24.4.1972 "περί εναρμονίσεως των νομοθεσιών των κρατών μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία των αυτοκινήτων οχημάτων και με τον έλεγχο της υποχρεώσεως προς ασφάλιση της ευθύνης αυτής" προβλέπεται, ότι "κάθε κράτος μέλος λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε η αστική ευθύνη, σχετική με την κυκλοφορία οχημάτων με συνήθη στάθμευση στο έδαφος του να καλύπτεται από ασφάλιση".. Με τη Δεύτερη Οδηγία του Συμβουλίου της 30.12.1983 "για την προσέγγιση των νομοθεσιών των κρατών μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων οχημάτων" (84/5/ΕΟΚ), προβλέπεται στο άρθρο 1παρ.1,2και 4 αυτής ότι " η ασφάλιση που αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας 72/166/ΕΟΚ καλύπτει υποχρεωτικά τις υλικές ζημίες και τις σωματικές βλάβες. Με την επιφύλαξη μεγαλύτερων ποσών εγγύησης, που ενδεχομένως απαιτούνται από τα κράτη μέλη, κάθε κράτος μέλος απαιτεί τα ποσά υποχρεωτικής ασφάλισης να ανέρχονται τουλάχιστο σε: α) σε περίπτωση σωματικής βλάβης, ελάχιστο ποσό κάλυψης 1 000 000 ευρώ για κάθε θύμα( όπως ίσχυε με την Οδηγία 2005/14/ΕΚ). Κάθε κράτος μέλος ιδρύει ή εγκρίνει οργανισμό, αποστολή του οποίου είναι να αποκαθιστά, τουλάχιστον εντός των ορίων της υποχρέωσης ασφάλισης, τις υλικές ζημίες ή τις σωματικές βλάβες που προκαλούνται από όχημα αγνώστων στοιχείων ή για το οποίο δεν έχει εκπληρωθεί η υποχρέωση ασφάλισης της παραγράφου 1". Οι ανωτέρω οδηγίες σκοπούν να διασφαλίσουν την ελεύθερη κυκλοφορία οχημάτων που σταθμεύουν συνήθως στο έδαφος της 'Ένωσης και των προσώπων που επιβαίνουν σ' αυτά και σε περίπτωση πρόκλησης ατυχήματος με τέτοια οχήματα την ενιαία μεταχείριση του παθόντος ,ανεξαρτήτως του τόπου επέλευσης του ατυχήματος εντός της 'Ενωσης με την υποχρέωση των κρατών να εγγυώνται την ασφαλιστική κάλυψη ορισμένων ελάχιστων ποσών. Στα πλαίσια του ελληνικού δικαίου η συμμόρφωση της Ελλάδας προς τις ανωτέρω οδηγίες έλαβε χώρα με τις σχετικές ρυθμίσεις του Ν. 489/1976 "περί της υποχρεωτικής ασφαλίσεως της εξ ατυχημάτων αυτοκινήτων αστικής ευθύνης", που ήδη κωδικοποιήθηκε με το π.δ. 237/1986. Η εναρμόνιση της εθνικής μας νομοθεσίας γίνεται και με την πρόβλεψη ευθύνης του Επικουρικού Κεφαλαίου σε περίπτωση πτώχευσης του ασφαλιστή ή άκαρπης εκτέλεσης σε βάρος του ασφαλιστή ή τέλος ανάκλησης της άδειας λειτουργίας ασφαλιστικής επιχείρησης. Στο ελληνικό δίκαιο, η ίδρυση του προβλεπόμενου από την ανωτέρω δεύτερη οδηγία οργανισμού είχε ήδη εισαχθεί με το Ν.489/1976, που ήδη κωδικοποιήθηκε με το π.δ. 237/1986 με την ίδρυση νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία "... ασφάλισης ευθύνης από ατυχήματα αυτοκινήτων" και συντετμημένα "...". Η ανάκληση της άδειας λειτουργίας του ασφαλιστή διαμορφώθηκε, ως λόγος ευθύνης του Επικουρικού Κεφαλαίου, για πρώτη φορά, με το άρθρο 50 παρ.7 του Ν.1569/1985. Με τις διατάξεις του νόμου 489/1976, που κωδικοποιήθηκε με το π.δ.237/1986, προβλέπεται υποχρεωτική ασφαλιστική κάλυψη των οχημάτων που κυκλοφορούν στην Ελλάδα (άρθρο 2 ) και ιδρύεται το ΝΠΙΔ ... (άρθρο 16).Το ανωτέρω ΝΠΙΔ τελεί υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του Υπουργού Εμπορίου, διέπεται από τις διατάξεις του άνω νόμου και σκοπός του είναι η καταβολή ασφαλιστικής αποζημίωσης για αστική ευθύνη από αυτοκινητιστικά ατυχήματα κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 19. Μέλη αυτού καθίστανται υποχρεωτικώς και αυτοδικαίως οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις που ασκούν την ασφάλιση αστικής ευθύνης από ατυχήματα αυτοκινήτων, συμπεριλαμβανομένων και των ασφαλιστικών επιχειρήσεων που ασκούν στην Ελλάδα την ασφάλιση με καθεστώς ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, κατά την έννοια του άρθρου 1 στοιχ. στ του ως άνω νόμου, οι αλληλασφαλιστικοί συνεταιρισμοί που καλύπτουν τον αυτό κίνδυνο, καθώς και τα Ν.Π.Δ.Δ. ή οι οργανισμοί κοινής ωφέλειας εφόσον τα αυτοκίνητα τους εξαιρεθούν της υποχρεωτικής ασφάλισης σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 3 του νόμου αυτού (άρθρο18). Για την εκπλήρωση του σκοπού του επιβάλλεται εκ του νόμου εισφορά υπέρ αυτού, το ανώτατο όριο της οποίας καθορίζεται με την εκάστοτε απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, υπολογιζόμενη σε ποσοστό επί των καθαρών ασφαλίστρων (5% κατ` ανώτατο όριο) του κλάδου αστικής ευθύνης από χερσαία οχήματα, η οποία βαρύνει κατά 70% τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις και κατά 30% τους ασφαλισμένους (άρθρο 20). Από τη νομοθεσία, λοιπόν, που το διέπει, τον τρόπο λειτουργίας του και τους σκοπούς που εξυπηρετεί, προκύπτει ότι, παρά την ιδιωτικού δικαίου νομική μορφή του, το ... επιτελεί κοινωνικό έργο.

5. Κατά το άρθρο 19 § 1 του Π.Δ.237/1986, το ... είναι υποχρεωμένο να καταβάλει στα πρόσωπα που ζημιώθηκαν την κατά την §2 του άρθρου αυτού αποζημίωση λόγω θανάτωσης ή σωματικών βλαβών ή υλικών ζημιών από αυτοκινητικά ατυχήματα, μεταξύ άλλων και όταν : α) Αυτός που υπέχει ευθύνη παραμένει άγνωστος , β) Το ατύχημα προήλθε από αυτοκίνητο ως προς το οποίο δεν έχει εκπληρωθεί η κατά το άρθρο 2 υποχρέωση (ανασφάλιστο αυτοκίνητο)... (γ), (δ). Ο ασφαλιστής πτώχευσε ή η σε βάρος του εκτέλεσις απέβη άκαρπη "ή ανεκλήθηκε η άδεια λειτουργίας ασφαλιστικής επιχείρησης ένεκα παραβάσεως νόμου. Κατά την §2 του ίδιου ως άνω άρθρου, όπως ίσχυε πριν την αντικατάστασή του από το Ν. 4092/2012 " η αποζημίωση δεν μπορεί να υπερβεί τα κατά το άρθρο 6 § 5 κατώτατα όρια ασφαλιστικών ποσών του χρόνου του ατυχήματος". Με το άρθρο τέταρτο του Ν.4092/2012 τροποποιήθηκαν οι διατάξεις του Π.Δ. 237/1986 και ειδικότερα με το στοιχείο γ' του ως άνω άρθρου αντικαταστάθηκε το άρθρο 19 παρ. 2 Π.Δ. 237/1986, ως ακολούθως: "2. Η αποζημίωση που καταβάλλει το ... για χρηματικές ικανοποιήσεις λόγω ψυχικής οδύνης δεν μπορεί να υπερβεί το ποσό των 6.000 ευρώ για κάθε δικαιούχο. Η αποζημίωση για τα εδάφια α' και β' της προηγούμενης παραγράφου του παρόντος άρθρου (ατύχημα από όχημα άγνωστο, ατύχημα από όχημα ανασφάλιστο), δεν μπορεί να υπερβεί τα κατά το άρθρο 6 παράγραφος 5 κατώτατα όρια ασφαλιστικών ποσών του χρόνου του ατυχήματος. Στις περιπτώσεις του εδαφίου γ' της προηγούμενης παραγράφου (ατύχημα σε περίπτωση οριστικής ανακλήσεως της άδειας λειτουργίας του ασφαλιστή ή πτωχεύσεως αυτού) το συνολικό ποσό για την αποζημίωση καταβάλλεται σύμφωνα με τα ακόλουθα: α) για αποζημίωση ύψους έως 4.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο προς το 90% αυτής, β) για αποζημίωση ύψους από 4.001 έως 10.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο προς το 87,5% αυτής, με κατώτατο όριο 3.600 ευρώ, γ) για αποζημίωση ύψους από 10.001 έως 30.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο προς το 85% αυτής, με κατώτατο όριο 8.750 ευρώ, δ) για αποζημίωση ύψους από 30.001 έως 60.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο προς το 80% αυτής, με κατώτατο όριο 25.000 ευρώ, ε) για αποζημίωση ύψους από 60.001 έως 100.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο προς το 70% αυτής, με κατώτατο όριο 48.000 ευρώ, στ) για αποζημιώσεις το ύψος των οποίων υπερβαίνει τις 100.000 ευρώ καταβάλλεται συνολικό ποσόν ίσο με το 70% αυτής, με ανώτατο όριο τις 100.000 ευρώ. Το ... υποχρεούται στην καταβολή αποζημίωσης και πέραν των 100.000 ευρώ σε πρόσωπα που ζημιώθηκαν με αναπηρία.... Η ρύθμιση της παρούσας παραγράφου καταλαμβάνει και τις ήδη γεγεννημένες αξιώσεις κατά του Επικουρικού Κεφαλαίου, χωρίς πάντως να θίγει αξιώσεις που έχουν επιδικαστεί με οριστική δικαστική απόφαση".Η ανωτέρω κανονιστική εθνική ρύθμιση κατά το μέρος με την οποία περιορίζεται το συνολικό ποσό αποζημίωσης του παθόντος σε περίπτωση ανάκλησης της άδειας ασφαλιστικής εταιρείας, όπως στην ένδικη περίπτωση, σε ορισμένο μόνο ποσοστό της πλήρους αποζημίωσης και με ανώτατο ποσό 100.000 ευρώ, δεν σκοπεί στον καθορισμό του δικαιώματος αποζημίωσης του παθόντος στο πλαίσιο της αστικής ευθύνης του ασφαλισμένου ή του περιεχομένου του δικαιώματος αυτού που εμπίπτει κατ' αρχήν στην αρμοδιότητα των κρατών-μελών, αλλά αντίθετα περιορίζει τη σύμφωνη με τις ανωτέρω οδηγίες κάλυψη που παρέχει η υποχρεωτική ασφάλιση αστικής ευθύνης από ασφαλιστική εταιρεία ή από άλλο φερέγγυο πρόσωπο και καταλύει την πρακτική αποτελεσματικότητα των ανωτέρω οδηγιών. (βλ.ΔΕΚ C- 277/2012 Drozdovs, ΔΕΚ C- 348/98 Fereira thw ).

Συνεπώς, η ρύθμιση αυτή είναι αντίθετη προς τις ανωτέρω αναφερόμενες (αρ.4) οδηγίες και την σκοπούμενη με αυτές μεταχείριση των παθόντων .

6. Με το άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγματος, όπως αυτό ισχύει μετά την αναθεώρησή του με το από 6/17-4-2001 Ψήφισμα της Ζ` Αναθεωρητικής Βουλής, ορίζεται ότι "οι κάθε είδους περιορισμοί που μπορούν κατά το Σύνταγμα να επιβληθούν στα δικαιώματα του ανθρώπου ως ατόμου και ως μέλους του κοινωνικού συνόλου πρέπει να προβλέπονται είτε απευθείας από το Σύνταγμα είτε από το νόμο, εφόσον υπάρχει επιφύλαξη υπέρ αυτού και να σέβονται την αρχή της αναλογικότητας". Με τη νέα αυτή διάταξη ο αναθεωρητικός νομοθέτης επέλεξε να κατοχυρώσει ρητά, από το όλο σύστημα των εγγυήσεων για τα επιτρεπτά όρια των επιβαλλόμενων στα ατομικά δικαιώματα νομοθετικών περιορισμών, την εγγύηση εκείνη που είναι γνωστή ως αρχή της αναλογικότητας. Απέκτησε, έτσι, ρητή συνταγματική υφή η αρχή αυτή, η οποία, ωστόσο, και προηγουμένως αναγνωριζόταν ως αρχή συνταγματικής ισχύος, που απορρέει από την ίδια την έννοια του κράτους δικαίου, αλλά και από την ουσία των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων, τα οποία, ως έκφραση της γενικότερης ελευθερίας του ατόμου, δεν πρέπει να περιορίζονται από την κρατική εξουσία περισσότερο από όσο είναι αναγκαίο για την προστασία των δημόσιων συμφερόντων. Η αρχή αυτή, υπό την έννοια του τηρητέου μέτρου της εύλογης αντιστάθμισης προσφοράς και οφέλους, που αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, κανόνα συνταγματικής βαθμίδας, επενεργεί σε κάθε είδους κρατική δραστηριότητα και συνεπώς πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ερμηνεία και εφαρμογή οποιουδήποτε κανόνα δικαίου. Κατά την αρχή αυτή, οι νομίμως επιβαλλόμενοι περιορισμοί των ατομικών δικαιωμάτων πρέπει να πληρούν τα ακόλουθα τρία κριτήρια. Ειδικότερα, πρέπει να είναι: α) κατάλληλοι, δηλαδή πρόσφοροι για την πραγμάτωση του επιδιωκομένου σκοπού, β) αναγκαίοι, δηλαδή να συνιστούν μέτρο, το οποίο, σε σχέση με άλλα δυνάμενα να ληφθούν μέτρα, επάγεται τον ελάχιστο δυνατό περιορισμό για τον ιδιώτη ή το κοινό και γ) εν στενή εννοία αναλογικοί, να τελούν δηλαδή σε εύλογη σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ώστε η αναμενόμενη ωφέλεια να μην υπολείπεται της βλάβης που προκαλούν (Ολομ.ΑΠ 43/2005). Η ανωτέρω διάταξη του τέταρτου άρθρου του ν.4092/2012 με τη θέσπιση περιορισμού σε ορισμένο ποσοστό της πλήρους αποζημίωσης και κατά ανώτατο όριο ποσού 100.000 ευρώ, είναι αντίθετη προς την αρχή της αναλογικότητας, διότι μόνη η παρέμβαση αυτή του νομοθέτη δεν είναι πρόσφορη για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού, ήτοι την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του Επικουρικού Κεφαλαίου, αλλά ούτε και αναγκαία για την επίτευξη του σκοπού αυτού, αφού θα μπορούσε να επιτευχθεί το αποτέλεσμα αυτό χωρίς κόστος για τους παθόντες από τροχαία ατυχήματα, όπως με την υποχρέωση αυτού να εξυγιάνει τα οικονομικά του, μέσω αύξησης των εσόδων του, του περιορισμού των λειτουργικών του δαπανών, με την προληπτική επιτήρηση και τον αποτελεσματικό έλεγχο των ασφαλιστικών εταιρειών, καθώς και τη μέριμνα για την ελαχιστοποίηση των οχημάτων που κυκλοφορούν χωρίς να καλύπτεται η έναντι τρίτων αστική ευθύνη με σύμβαση ασφάλισης.

7. Κατά το άρθρο 1 παρ.1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προστασία των δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών, που κυρώθηκε (μαζί με τη Σύμβαση) με το ν.δ. 53/1974 και έχει, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ.1 του Συντάγματος, αυξημένη τυπική ισχύ έναντι των κοινών νόμων "παν φυσικόν ή νομικόν πρόσωπον δικαιούται σεβασμού της περιουσίας του. Ουδείς δύναται να στερηθεί της ιδιοκτησίας του, ει μη δια λόγους δημοσίας ωφελείας και υπό τους προβλεπομένους υπό του νόμου και των γενικών αρχών του διεθνούς δικαίου όρους. Αι προαναφερόμεναι διατάξεις δεν θίγουν το δικαίωμα παντός κράτους, όπως θέση εν ισχύϊ νόμους, ους ήθελε κρίνη αναγκαίους προς ρύθμισιν της χρήσεως αγαθών, συμφώνως προς το δημόσιον συμφέρον, ή προς εξασφάλισιν της καταβολής φόρων ή άλλων εισφορών ή προστίμων".

Με τη διάταξη αυτή κατοχυρώνεται ο σεβασμός της περιουσίας του προσώπου, το οποίο μπορεί να τη στερηθεί μόνο για λόγους δημοσίας ωφέλειας. Στην κατά τα ανωτέρω προστατευόμενη περιουσία περιλαμβάνονται όχι μόνο τα από το άρθρο 17 του Συντάγματος προστατευόμενα εμπράγματα δικαιώματα αλλά και όλα τα περιουσιακής φύσεως δικαιώματα και τα νομίμως κεκτημένα οικονομικά συμφέροντα, άρα και τα περιουσιακά ενοχικά δικαιώματα και μάλιστα οι περιουσιακού χαρακτήρα απαιτήσεις, είτε αναγνωρισμένες με δικαστική ή διαιτητική απόφαση, είτε απλώς γεννημένες κατά το εθνικό δίκαιο, εφόσον υπάρχει νόμιμη προσδοκία με βάση το ισχύον πριν από την προσφυγή στο δικαστήριο νομοθετικό καθεστώς ότι μπορούν να ικανοποιηθούν δικαστικά (Ολ. ΑΠ/2007). Η ανωτέρω διάταξη του Ν. 4092/2012, με το να περιορίσει το ύψος της αποζημίωσης στα αναφερόμενα σ' αυτή ποσοστά και κατ' ανώτατο ποσό σε 100.000 ευρώ καταργεί δραστικά την αστική αυτή απαίτηση των παθόντων για αποκατάσταση της ζημίας τους και χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, που προκλήθηκε για σωματικές βλάβες σε τροχαίο ατύχημα. Κατά συνέπεια, είναι ασυμβίβαστη προς τη διάταξη του άρθρου 1 του Πρώτου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ, αφού τείνει σε αδικαιολόγητη αποστέρηση περιουσιακού στοιχείου των ως άνω προσώπων, χωρίς να συντρέχουν λόγοι δημόσιας ωφέλειας. Και τέτοιο λόγο δεν συνιστά το ταμειακό απλώς συμφέρον του Επικουρικού Κεφαλαίου το οποίο ουσιαστικά επιχειρείται να διασφαλιστεί με την ως άνω διάταξη, όπως προκύπτει από την Αιτιολογική έκθεση του Ν.4092/2012, κατά την οποία με τις διατάξεις αυτές σκοπείται να διασφαλιστεί η ομαλή λειτουργία του Επικουρικού Κεφαλαίου, με τη στάθμιση των υποχρεώσεών του χωρίς να διακινδυνεύει η οικονομική του θέση, λόγω του ιδιαίτερου επικουρικού σκοπού αυτού.

8.Στην προκειμένη περίπτωση από την παραδεκτή επισκόπηση της προσβαλλόμενης απόφασης προκύπτει ότι το Εφετείο Πειραιώς δέχθηκε κατά την αναιρετικώς ανέλεγκτη κρίση του τα ακόλουθα ουσιώδη: Ότι την 5-8-2007 από αποκλειστική υπαιτιότητα του Ν. Δ. κατά την οδήγηση του με αριθμό κυκλοφορίας ... ΙΧ φορτηγού αυτοκινήτου, στο οποίο επέβαινε ως συνοδηγός ο ενάγων, εδώ αναιρεσείων, ιδιοκτησίας της πρώτης εναγομένης και εδώ πρώτης αναιρεσίβλητης, το οποίο ήταν ασφαλισμένο για την έναντι τρίτων αστική του ευθύνη στην ασφαλιστική εταιρεία "... ΑΑΕ" της οποίας ανακλήθηκε η άδεια λειτουργίας και στη θέση της υπεισήλθε, ως εκ του νόμου διάδοχος αυτής, το εναγόμενο και εδώ δεύτερο αναιρεσίβλητο "...", προκλήθηκε ατύχημα κατά το οποίο τραυματίστηκε ο ενάγων. Ότι ειδικότερα ο τελευταίος υπέστη βαρύ τραυματισμό δεξιάς κνήμης και κάκωση αριστεράς κνήμης με πάρεση περονιαίου νεύρου, ότι νοσηλεύθηκε στο νοσοκομείο "...",όπου υποβλήθηκε σε άμεσο ακρωτηριασμό δεξιάς κνήμης, κάτωθεν του γόνατος. Ότι με σχετική απόφαση του Δ/ντή του ΙΚΑ κρίθηκε ανάπηρος σε ποσοστό 67% και του απονεμήθηκε σύνταξη αναπηρίας. Ότι συνεπεία της ανικανότητας του να εργαστεί κατά το χρονικό διάστημα από 3-11-2008 έως 31-12-2011 απώλεσε εισοδήματα συνολικού ποσού 51.569 ευρώ (53 μήνες Χ973 ευρώ) και ότι δικαιούται, κατόπιν αφαίρεσης της εκ ποσού 22.221,16 ευρώ επιδότησης που έλαβε για την αιτία αυτή από τον ασφαλιστικό του φορέα, υπόλοιπο ποσό 29.347,84 ευρώ. Ότι ακόμη υπέστη ηθική βλάβη για την αποκατάσταση της οποίας κρίθηκε ότι δικαιούται ποσό 70.000 ευρώ. Με βάση αυτά, δέχθηκε ότι η συνολική ζημία του αναιρεσείοντος ανέρχεται στο ποσό των 99.347,84 ευρώ και αναγνώρισε ότι οι εναγόμενοι (ιδιοκτήτρια και ΕΚ) υποχρεούνται, εις ολόκληρον καθένας, να καταβάλουν στον αναιρεσείοντα το παραπάνω ποσό, του Επικουρικού Κεφαλαίου ευθυνόμενου μέχρι του ποσού των 69.543,49 ευρώ. Δηλαδή αναγνώρισε ότι το ... οφείλει να καταβάλει στον παθόντα ποσοστό 70% της συνολικής αποζημίωσης (αποθετικής ζημίας και χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης), σύμφωνα με τις διατάξεις του τέταρτου άρθρου περ. γ' του Ν.4092/2012. Με την κρίση του αυτή το δευτεροβάθμιο δικαστήριο παραβίασε ευθέως, με εσφαλμένη εφαρμογή τις ανωτέρω ουσιαστικού δικαίου διατάξεις του τέταρτου άρθρου περ. γ' του Ν.2092/2012, οι οποίες δεν ήταν εφαρμοστέες. Τούτο, διότι, οι διατάξεις του νόμου αυτού, σύμφωνα με τις νομικές σκέψεις που αναφέρονται ανωτέρω (αρ.4,5,6,7) είναι ανίσχυρες, λόγω της αντίθεσης τους στις διατάξεις των άρθρων 25 παρ.1 εδ. δ' του Συντάγματος,1 παρ.1 του Πρώτου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ και στο Ενωσιακό Δίκαιο. Επομένως, ο από το άρθρο 559 αρ.1ΚΠολΔ λόγος της αίτησης αναίρεσης που παραπέμφθηκε στην Τακτική Ολομέλεια είναι βάσιμος .

9. Με τις σκέψεις αυτές, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση κατά το μέρος που περιόρισε την υποχρέωση του Επικουρικού Κεφαλαίου για καταβολή αποζημίωσης, (αποθετικής ζημίας και χρηματικής ικανοποίησης) και ενόψει του ότι δεν εκκρεμεί προς έρευνα άλλος λόγος αναίρεσης, να παραπεμφθεί η υπόθεση προς περαιτέρω εκδίκαση στο ίδιο δικαστήριο, του οποίου η συγκρότηση από άλλο δικαστή, εκτός από εκείνον που δίκασε προηγουμένως, είναι εφικτή (ΚΠολΔ 580 παρ. 3). Τέλος, πρέπει να συμψηφιστούν τα δικαστικά έξοδα, γιατί η ερμηνεία των κανόνων δικαίου που εφαρμόστηκαν ήταν ιδιαίτερα δυσχερής (άρθρα 179,183 ΚΠολΔ).

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

Αναιρεί την 671/2014 απόφαση του Μονομελούς Εφετείου Πειραιώς, κατά το μέρος που αναφέρεται στο σκεπτικό.

Παραπέμπει την υπόθεση, κατά το αναιρεθέν μέρος, στο ίδιο δικαστήριο, του οποίου η συγκρότηση από άλλο δικαστή είναι εφικτή. Και

Συμψηφίζει τα δικαστικά έξοδα μεταξύ των διαδίκων.

ΚΡΙΘΗΚΕ και αποφασίστηκε στην Αθήνα στις 21 Φεβρουαρίου 2019.

ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ στην Αθήνα σε δημόσια συνεδρίαση, στο ακροατήριό του, την 1η Απριλίου 2019.

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ