ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»

ΣτΕ 549/2021

Απαγόρευση πώλησης ιδιωτικών νήσων - Αρχαιολογικές ζώνες - Συνταγματικότητα ρύθμισης -.

ΚΥΑ σύμφωνα με την οποία οι αρχαιολογικές ζώνες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δικαιοπραξιών. Συνταγματικότητα της διατάξεως που απαγορεύει την πώληση ιδιωτικών νήσων οι οποίες χαρακτηρίζονται αρχαιολογικές ζώνες. Δεν αντίκειται στις διατάξεις των άρθρων 5 παρ. 1, 17 και 25 παρ. 1 Συντ. και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ. Απόρριψη αιτήσεως χορηγήσεως αγοράς ιδιωτικής νήσου.

Αριθμός 549/2021

ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Δ΄

Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 22 Σεπτεμβρίου 2020, με την εξής σύνθεση: Μ. Καραμανώφ, Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Δ΄ Τμήματος, Β. Κίντζιου, Χρ. Σιταρά, Σύμβουλοι, Χρ. Μπολόφη, Ο. Νικολαράκου, Πάρεδροι. Γραμματέας η Ι. Παπαχαραλάμπους, Γραμματέας του Δ΄ Τμήματος.

Α. Για να δικάσει την από 17 Ιουνίου 2014 αίτηση:

του ..., κατοίκου Αθηνών (...), ο οποίος παρέστη αυτοπροσώπως ως δικηγόρος (Α.Μ. 19314) και διόρισε στο ακροατήριο τον δικηγόρο Απόστολο Παπακωνσταντίνου (Α.Μ. 25904),

κατά των Υπουργών: 1. Εθνικής ’μυνας, ο οποίος δεν παρέστη και 2. Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και ήδη Προστασίας του Πολίτη, ο οποίος παρέστη με τον Ιωάννη Καλαμάρα, Πάρεδρο του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, ο οποίος κατέθεσε δήλωση, σύμφωνα με το άρθρο 26 του ν. 4509/2017, περί μη εμφανίσεώς του.

Με την αίτηση αυτή ο αιτών επιδιώκει να ακυρωθεί η υπ’ αριθμ. Φ.110/3/330340/Σ.120/7.4.2014 κοινής απόφασης των Υπουργών Εθνικής ’μυνας και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Β. Για να δικάσει την από 23 Ιουνίου 2015 αίτηση:

των: 1. ..., κατοίκου Αθηνών (.), ο οποίος παρέστη αυτοπροσώπως ως δικηγόρος (Α.Μ. 19314) και διόρισε στο ακροατήριο τον δικηγόρο Απόστολο Παπακωνσταντίνου (Α.Μ. 25904), 2. ..., κατοίκου Κηφισιάς Αττικής (.), ο οποίος παρέστη με τον δικηγόρο Απόστολο Παπακωνσταντίνου, που τον διόρισε με πληρεξούσιο, 3. ..., κατοίκου εν ζωή Κηφισιάς Αττικής (.), η οποία απεβίωσε και 4. εταιρείας περιορισμένης ευθύνης με την επωνυμία «... Μ.Ε.Π.Ε.», που εδρεύει στο Παλαιό Φάληρο Αττικής (.) η οποία με προφορική δήλωση στο ακροατήριο του πληρεξουσίου της δικηγόρου Απόστολου Παπακωνσταντίνου παραιτείται από το δικόγραφο της κρινόμενης αίτησης,

κατά του Υπουργού Εθνικής ’μυνας, ο οποίος δεν παρέστη.

Με την αίτηση αυτή οι αιτούντες επιδιώκουν να ακυρωθεί η υπ’ αριθμ. Φ.110/8/273951/4.5.2015 απόφαση του Υπουργού Εθνικής ’μυνας και κάθε άλλη σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.

Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της εκθέσεως της εισηγήτριας, Συμβούλου Β. Κίντζιου.

Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τον αιτούντα ως δικηγόρο και τον πληρεξούσιό του και ως πληρεξούσιο του 2ου αιτούντα, οι οποίοι ανέπτυξαν και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησαν να γίνει δεκτή η αίτηση.

Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι

Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ γ γ ρ α φ α

Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο ν Ν ό μ ο

1. Επειδή, για την άσκηση των υπό κρίση αιτήσεων έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (για την πρώτη, με αρ. πρωτ: ./2014, τα .../2014 ειδικά έντυπα παραβόλου, σειράς Α΄ και για τη δεύτερη, με αρ. πρωτ: ./2015, τα .../2015 ειδικά έντυπα παραβόλου, σειράς Α΄).

2. Επειδή, με την πρώτη (αρ. πρωτ: ./2014) των κρινόμενων αιτήσεων, όπως συμπληρώθηκε με το από 25.6.2015 δικόγραφο προσθέτων λόγων, ζητείται η ακύρωση της Φ.110/3/330340/Σ.120/7.4.2014 κοινής απόφασης των Υπουργών Εθνικής ’μυνας και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη με τίτλο «Ρύθμιση θεμάτων σχετικών με την έκδοση άδειας για την απόκτηση με δικαιοπραξία εν ζωή, εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων του άρθρου 28 του Ν. 1892/1990 (Α΄ 101)» (Β΄ 1026/24.4.2014). Η ακύρωση ζητείται κατά το μέρος που με το άρθρο 3 παρ. 1 περ. η΄ της απόφασης αυτής προβλέπεται ότι οι αρχαιολογικές ζώνες δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δικαιοπραξιών εν ζωή για την απόκτηση εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων σε ιδιωτικές νήσους ή νησίδες καθώς και σε ακίνητα ιδιωτικών νήσων ή νησίδων.

3. Επειδή, με τη δεύτερη (αρ. πρωτ: ./2015) αίτηση ζητείται η ακύρωση της Φ.110/8/273951/4.5.2015 απόφασης του Υπουργού Εθνικής ’μυνας, με την οποία απορρίφθηκε η από 26.8.2014 αίτηση της τέταρτης των αιτούντων εταιρείας με την επωνυμία «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.» για τη χορήγηση άδειας προς απόκτηση με δικαιοπραξία εν ζωή του εμπράγματου δικαιώματος της κυριότητας επί της ιδιωτικής νήσου «Πάτροκλος» του Δήμου Λαυρεωτικής της Περιφερειακής Ενότητας Ανατολικής Αττικής της Περιφέρειας Αττικής, με την αιτιολογία ότι η χορήγηση της άδειας αντιβαίνει στη ρύθμιση του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η΄ της ανωτέρω Φ.110/3/330340/Σ.120/2014 κοινής υπουργικής απόφασης.

4. Επειδή, οι δύο αυτές αιτήσεις είναι, ως εκ του αντικειμένου τους, συναφείς και, συνεπώς, συνεκδικαστέες.

5. Επειδή, ο Κ-Κ. Γ. (μόνος αιτών στην πρώτη αίτηση και πρώτος των αιτούντων στη δεύτερη) καθώς και ο Π-Π-Π. Γ. και η Σ. χήρα Π.Γ., το γένος Ξ. (δεύτερος και τρίτη αιτούντες στη δεύτερη αίτηση, αντιστοίχως), φέρονται αποκτήσαντες το έτος 2008, ως συγκύριοι κατά εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή, τη νήσο -ή, πάντως, ορισμένη επ' αυτής έκταση- με την ονομασία «Πάτροκλος» (ή «Γαϊδουρονήσι»), η οποία ευρίσκεται στον Σαρωνικό κόλπο και σε εκτός σχεδίου πόλεως περιοχή της Δημοτικής Ενότητας Κερατέας του Δήμου Λαυρεωτικής. Η εν λόγω νήσος έχει κηρυχθεί, με την ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Α1/Φ2/719/25/5.9.1982 απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού και Επιστημών (Β΄ 290/30.5.1983), ως αρχαιολογικός χώρος και ιστορικός τόπος «επειδή σ’ αυτ[ή] σώζονται λείψανα οχύρωσης που κατασκευάστηκε από το στρατηγό του Πτολεμαίου Β΄, Πάτροκλο, στη διάρκεια του Χρεμωνιδείου πολέμου. Η οχύρωση αποτελείται από ένα κτήριο (στρατηγείο) στην κορυφή ενός λόφου, στην Α. πλευρά του νησιού, από δύο τείχη που κλείνουν όλη την έκταση στα Α. του λόφου μέχρι τη θάλασσα και από λείψανα κτισμάτων, προφανώς καταλύματα των στρατιωτών και αποθήκες, στο εσωτερικό του τείχους. Επίσης, στο πεδινό τμήμα του νησιού, στη Β.Α. πλευρά, υπάρχουν ίχνη προϊστορικού οικισμού». Με την ίδια υπουργική απόφαση η νήσος χαρακτηρίζεται επιπλέον ως τοπίο ιδιαίτερου φυσικού κάλλους «επειδή η Α. και Β. πλευρά τ[ης] είναι άμεσα ορατή από την ακτή και τον αρχαιολογικό χώρο Σουνίου και οποιαδήποτε μεγάλης έκτασης επέμβαση στο τοπίο τ[ης], θα ζημίωνε σοβαρά το περιβάλλον του αρχαιολογικού αυτού χώρου». Περαιτέρω, με την ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Α1/Φ02/61126/3407/ 14.12.1995 απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού (Β΄ 1070/29.12.1995) η ανωτέρω νήσος χαρακτηρίζεται ως «Ζώνη Α απολύτου προστασίας» για λόγους προστασίας των αρχαιολογικών χώρων. Κατά τα ειδικότερα διαλαμβανόμενα στην υπουργική αυτή απόφαση, «Ως Ζώνη Α απολύτου προστασίας χαρακτηρίζεται ολόκληρη η νήσος Πατρόκλου (Γαϊδουρονήσιον), όπου σώζεται οχυρωμένο στρατόπεδο (Πατρόκλου Χάραξ), αγρόκτημα με πύργο κλασικών χρόνων, πηγάδι, κ.λπ. ...Στη Ζώνη Α απαγορεύονται οποιαδήποτε αλλοίωση του εδάφους, η δόμηση, καθώς και οποιαδήποτε κατασκευή, για την οποία απαιτείται ή δεν απαιτείται η έγκριση της αρμόδιας πολεοδομικής αρχής...». Επίσης, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο από 17.2.1998 π.δ/γμα «Καθορισμός χρήσεων γης και όρων και περιορισμών δόμησης στην εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών προ του έτους 1923 περιοχή της χερσονήσου Λαυρεωτικής (Ν. Αττικής)» (Δ΄ 125/27.2.1998), η νήσος εμπίπτει στην Περιοχή Β1, προσδιοριζόμενη ως «περιοχή απολύτου προστασίας τοπίου και αρχαιολογικών χώρων», στην οποία απαγορεύεται κάθε δόμηση (άρθρο 2 παρ Β). Εξάλλου, έχει ενταχθεί στο προστατευόμενο δίκτυο Natura 2000 με τον τίτλο «Σούνιο - Νησίδα Πατρόκλου και παράκτια θαλάσσια ζώνη» και κωδικό GR3000005 καθώς και στον κατάλογο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (Ζ.Ε.Π.) για την ορνιθοπανίδα με την ονομασία «Περιοχή Λεγρενών - Νησίδα Πατρόκλου» και κωδικό GR3000014 (βλ. ΚΥΑ Η.Π.37338/1807/Ε.103/2010, Β΄ 1495, εκδοθείσα σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της οδηγίας 79/409/ΕΟΚ «περί διατηρήσεως των άγριων πτηνών», όπως κωδικοποιήθηκε).

6. Επειδή, ο ν. 1892/1990 «Για τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (Α΄ 101) προβλέπει στο, εντασσόμενο στο κεφάλαιο Β του νόμου αυτού (άρθρα 24 έως 32), άρθρο 28, υπό τον τίτλο «Απόκτηση εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων», τα εξής: «1. [όπως η παρ. αυτή ισχύει μετά την αντικατάστασή της με το άρθρο τρίτο του ν. 4126/2013, Α΄ 49] Για την απόκτηση με δικαιοπραξία εν ζωή εμπραγμάτων ή ενοχικών δικαιωμάτων από φυσικά ή νομικά πρόσωπα σε ιδιωτικές νήσους ή νησίδες και σε ακίνητα ιδιωτικών νήσων ή νησίδων οπουδήποτε και εάν αυτές βρίσκονται, απαιτείται άδεια του Υπουργού Εθνικής ’μυνας που παρέχεται ύστερα από σύμφωνη γνώμη όλων των Γενικών Επιτελείων. Επί δημοσίων νησίδων δεν μεταβιβάζεται η κυριότητά τους αλλά παρέχεται η δυνατότητα μίσθωσης, υπό τις ανωτέρω προϋποθέσεις. Με κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής ’μυνας και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη ρυθμίζεται κάθε άλλο σχετικό με την έκδοση της ανωτέρω άδειας θέμα. Η μη τήρηση των ως άνω προϋποθέσεων συνεπάγεται την ακυρότητα της σχετικής δικαιοπραξίας κατ’ εφαρμογή του άρθρου 174 Α.Κ. Η αίτηση για τη χορήγηση άδειας υποβάλλεται από τον ενδιαφερόμενο στο Υπουργείο Εθνικής ’μυνας. 2. [όπως η παρ. αυτή προστέθηκε με το άρθρο 33 του ν. 4061/2012, Α΄ 66] Σε περίπτωση απόκτησης εμπράγματων δικαιωμάτων επί της έκτασης, απαιτείται η έκδοση πιστοποιητικού από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία με το οποίο βεβαιώνεται ότι το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας επ' αυτής. Το Υπουργείο Εθνικής ’μυνας μεριμνά για την έκδοση του πιστοποιητικού από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία.». Περαιτέρω, κατά το άρθρο 30 του ως άνω νόμου, «Δικαιοπραξίες που συνάπτονται κατά παράβαση των διατάξεων του νόμου αυτού είναι απολύτως άκυρες...». Εξάλλου, σύμφωνα με την «έκθεση αξιολόγησης συνεπειών της ρύθμισης», η οποία συνοδεύει τη σχετική τροπολογία, που υιοθετήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων ως άρθρο τρίτο του ν. 4126/2013, με το οποίο αντικαταστάθηκε το άρθρο 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, «η συγκεκριμένη τροπολογία έχει ευμενείς συνέπειες για τη διαφύλαξη της ασφάλειας της χώρας, τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητάς της και την προάσπιση της εθνικής μας ανεξαρτησίας».

7. Επειδή, κατ' εφαρμογή της προαναφερόμενης εξουσιοδοτικής διάταξης του τρίτου εδαφίου της παρ. 1 του άρθρου 28 του ν. 1892/1990 εκδόθηκε η, μερικώς προσβαλλόμενη με την πρώτη αίτηση, Φ.110/3/ 330340/Σ.120/7.4.2014 κοινή απόφαση των Υπουργών Εθνικής ’μυνας καθώς και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη με αντικείμενο τη «Ρύθμιση θεμάτων σχετικών με την έκδοση άδειας για την απόκτηση με δικαιοπραξία εν ζωή, εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων του άρθρου 28 του Ν.1892/1990 (Α΄ 101)» (Β΄ 1026/24.4.2014). Η κοινή αυτή υπουργική απόφαση ορίζει, στο άρθρο 1 υπό τον τίτλο «Δικαιοπραξίες», τα εξής: «1. Στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας υπάγονται δικαιοπραξίες εν ζωή για την απόκτηση εμπραγμάτων ή ενοχικών δικαιωμάτων σε ιδιωτικές νήσους ή νησίδες, σε ακίνητα ιδιωτικών νήσων ή νησίδων, καθώς και η δυνατότητα μίσθωσης δημοσίων νησίδων, μη μεταβιβαζόμενης της κυριότητάς τους, επί των οποίων, όμως, υφιστάμενα ακίνητα είναι αντικείμενα εμπραγμάτων και ενοχικών δικαιωμάτων. Οι δικαιοπραξίες αυτές τελούνται με τις προϋποθέσεις του άρθρου 28 του Ν. 1892/1990, και με τα οριζόμενα στην παρούσα. Η μη τήρηση των ανωτέρω συνεπάγεται την ακυρότητα κάθε σχετικής δικαιοπραξίας σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 174 του Αστικού Κώδικα», στο δε άρθρο 2 υπό τον τίτλο «Κριτήρια Εξετάσεως Αιτημάτων για χορήγηση αδείας» ότι «1. Ως κριτήρια για την έκδοση άδειας αξιολογούνται:.. 4. Σε περίπτωση απόκτησης εμπραγμάτων δικαιωμάτων, απαιτείται η έκδοση πιστοποιητικού από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία, με την οποία θα βεβαιώνει ότι το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαιώματα κυριότητας επί αυτών. Το Υπουργείο Εθνικής ’μυνας μεριμνά για την έκδοση του πιστοποιητικού από την αρμόδια Κτηματική Υπηρεσία». Περαιτέρω, το, τιτλοφορούμενο «Εξαιρούμενα αντικείμενα δικαιοπραξιών», άρθρο 3 της αυτής κοινής υπουργικής απόφασης προβλέπει τα ακόλουθα: «1. Πέραν των περιορισμών που τίθενται από το άρθρο 5 Α.Ν. 376/1936 [περί μέτρων ασφάλειας οχυρών θέσεων] και το άρθρο 2 Ν. 1629/1951 [περί φάρων], δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δικαιοπραξιών του άρθρου 1 τα εξής: α. ... η. οι αρχαιολογικές ζώνες.». Εξάλλου, η ως άνω κοινή υπουργική απόφαση προβλέπει τα υποβαλλόμενα με την αίτηση φυσικού και νομικού προσώπου καθώς και ένωσης προσώπων απαιτούμενα δικαιολογητικά για την έκδοση άδειας τέλεσης δικαιοπραξιών κατ’ άρθρο 28 του ν. 1892/1990 (άρθρα 4 και 5), τη διαδικασία ελέγχου και έκδοσης της άδειας (άρθρο 6), τις υποχρεώσεις των συμβαλλομένων (άρθρο 7), τις εφαρμοστέες ρυθμίσεις για τον υπολογισμό των προθεσμιών προς ενέργεια (άρθρο 8), τους λοιπούς όρους (άρθρο 9) καθώς και την έναρξη ισχύος της από τη δημοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (άρθρο 10).

8. Επειδή, σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο τρίτο του ν. 4126/2013, οι δικαιοπραξίες εν ζωή για την απόκτηση εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων από φυσικό ή νομικό πρόσωπο σε ιδιωτικές νήσους ή νησίδες, καθώς και σε ακίνητα ιδιωτικών νήσων ή νησίδων, οπουδήποτε και αν αυτές ευρίσκονται, προϋποθέτουν άδεια χορηγούμενη από τον Υπουργό Εθνικής ’μυνας. Η ως άνω διάταξη δεν ρυθμίζει η ίδια τους όρους και προϋποθέσεις χορήγησης την εν λόγω άδειας, αλλά εξουσιοδοτεί τους Υπουργούς Εθνικής ’μυνας και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη να καθορίσουν τις προϋποθέσεις αυτές με κοινή απόφασή τους, κατά τρόπο ανταποκρινόμενο αντίστοιχα στις ανάγκες της εθνικής ασφάλειας και εδαφικής ακεραιότητας, αφενός, και της δημόσιας τάξης και ασφάλειας, αφετέρου. Κατά την έννοια της ανωτέρω διάταξης και ενόψει των πρόδηλων και σοβαρών σκοπών δημοσίου συμφέροντος τους οποίους εξυπηρετεί, στους εξουσιοδοτούμενους Υπουργούς παρέχεται η εξουσία να θεσπίσουν όχι μόνον θετικές αλλά και αρνητικές προϋποθέσεις, κωλύουσες τη χορήγηση της άδειας τόσο για λόγους υποκειμενικούς, αναγόμενους στα πρόσωπα των συμβαλλομένων, όσο και για λόγους αντικειμενικούς, αναγόμενους στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ακινήτων στα οποία αφορά η σχετική δικαιοπραξία και εμπίπτοντες στην αρμοδιότητα ενός εκάστου των εξουσιοδοτούμενων Υπουργών.

9. Επειδή, μεταξύ των κατηγοριών ακινήτων τα οποία, κατά το άρθρο 3 της προσβαλλόμενης ΚΥΑ, δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο των δικαιοπραξιών του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, περιλαμβάνονται και οι αρχαιολογικές ζώνες. Κατά την κείμενη αρχαιολογική νομοθεσία, οι αρχαιολογικές ζώνες καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού εντός αρχαιολογικών χώρων και αποτελούν περιοχές υπαγόμενες σε αυξημένο καθεστώς προστασίας, στις οποίες είτε απαγορεύεται απολύτως η δόμηση (Ζώνη Α) είτε επιβάλλονται ειδικοί όροι δόμησης και κάθε άλλου είδους περιορισμοί στις χρήσεις γης (Ζώνη Β). Όπως, άλλωστε, έχει κριθεί, οι εν λόγω περιορισμοί του δικαιώματος ιδιοκτησίας, τιθέμενοι προς εκπλήρωση της επιταγής του άρθρου 24 του Συντάγματος για τη διατήρηση αναλλοίωτων των αρχαίων μνημείων, είναι σύμφωνοι προς το Σύνταγμα (άρθρο 17), παρέχεται, όμως, παράλληλα στον θιγόμενο ιδιοκτήτη η δυνατότητα αποκατάστασης της ενδεχόμενης ζημίας του ανάλογα με τη φύση και την κατά προορισμό χρήση του βαρυνόμενου ακινήτου (αναγκαστική απαλλοτρίωση, υποχρεωτική εξαγορά, αποζημίωση κ.ο.κ.).

10. Επειδή, εξάλλου, οι αρχαιολογικές ζώνες Α και Β, πέραν της μεγάλης αρχαιολογικής αξίας τους, αποτελούν σημεία αναφοράς υψηλού συμβολισμού και κρίσιμης σημασίας για την εθνική πολιτιστική κληρονομιά και ταυτότητα και, ως εκ τούτου, η αποτελεσματική εφαρμογή του καθεστώτος αυξημένης προστασίας τους αποτελεί μείζον εθνικό συμφέρον και προϋποθέτει τη συνεχή επιτήρησή τους και την έγκαιρη λήψη των κατάλληλων μέτρων για την πρόληψη και καταστολή παράνομων ενεργειών σε βάρος τους. Προκειμένου, ιδίως, περί ιδιωτικών νήσων ή νησίδων οι οποίες έχουν καθοριστεί ως αρχαιολογικές ζώνες, ο συνδυασμός των χαρακτηριστικών τους (νησιωτικός χαρακτήρας και αρχαιολογική σημασία) καθιστά αυτές ελκυστικό στόχο για παράνομες παρεμβάσεις και εκμεταλλεύσεις κάθε είδους, και δη όχι μόνον επιχειρηματικές, οι οποίες δύνανται να θέσουν σε κίνδυνο τόσο την εθνική ασφάλεια όσο και τη δημόσια τάξη και να δημιουργήσουν μη αναστρέψιμες καταστάσεις, ενώ παράλληλα η προστασία τους παρίσταται ιδιαιτέρως δυσχερής ενόψει της απουσίας επί του εδάφους των σχετικών αρμόδιων υπηρεσιών (λιμεναρχεία, αστυνομικά τμήματα, στρατιωτικές εγκαταστάσεις) λόγω του ιδιωτικού χαρακτήρα αυτών. Ενόψει τούτων, η διάταξη του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, αποβλέπουσα, κατά τη σχετική αιτιολογική έκθεση, στην καλύτερη προστασία των εθνικών συμφερόντων, στα οποία περιλαμβάνεται και η διασφάλιση της εφαρμογής του αρμοδίως, από τον Υπουργό Πολιτισμού, θεσπισθέντος καθεστώτος προστασίας των αρχαιολογικών χώρων μείζονος σημασίας, όπως είναι οι αρχαιολογικές ζώνες, παρείχε τη σχετική εξουσιοδότηση προς ρύθμιση των προϋποθέσεων χορήγησης της σχετικής άδειας όχι μόνο στον Υπουργό Εθνικής ’μυνας αλλά και στον Υπουργό Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Και τούτο διότι αυτοί ασκούν ως προς τα ανωτέρω αντικείμενα συναφείς μεν αλλά εν μέρει διαφορετικές και συμπληρωματικές αλλήλων αρμοδιότητες, αμφότερες πάντως αναγόμενες στο σύνθετο δημόσιο σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί η ανωτέρω εξουσιοδοτική διάταξη. Με τα δεδομένα αυτά, η μεν εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, όπως ισχύει, είναι σύμφωνη προς το Σύνταγμα, η δε τεθείσα με το άρθρο 3 της προσβαλλόμενης ΚΥΑ απαγόρευση δικαιοπραξιών του άρθρου 1 αυτής προκειμένου περί ιδιωτικών νήσων και νησίδων που έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικές ζώνες κείται εντός των ορίων της εν λόγω εξουσιοδοτικής διάταξης. Συνεπώς, είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι περί του αντιθέτου λόγοι ακυρώσεως. Εξάλλου, είναι επίσης απορριπτέος ως αβάσιμος ο λόγος ακυρώσεως περί μη συμπράξεως του Υπουργού Πολιτισμού στην έκδοση της προσβαλλόμενης ΚΥΑ. Και τούτο διότι με την προσβαλλόμενη ΚΥΑ δεν ρυθμίζονται θέματα αρμοδιότητας του Υπουργού Πολιτισμού, δηλ. ο χαρακτηρισμός αρχαιολογικού χώρου ως αρχαιολογικής ζώνης και η επιβολή, κατ’ εφαρμογή της αρχαιολογικής νομοθεσίας, των κατάλληλων μέτρων προστασίας αυτής (απαγόρευση δόμησης, περιορισμοί των χρήσεων γης), αλλά διασφαλίζεται η αποτελεσματική εφαρμογή των θεσπισθέντων από τον Υπουργό Πολιτισμού μέτρων, η οποία, κατά τα ανωτέρω, αποτελεί αντικείμενο αρμοδιότητας των εξουσιοδοτούμενων προς έκδοση της προσβαλλόμενης ΚΥΑ Υπουργών Εθνικής ’μυνας καθώς και Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη.

11. Επειδή, προς εξυπηρέτηση των προεκτιθέμενων (βλ. σκέψεις 6 και 8) πρόδηλων και σοβαρών σκοπών δημοσίου συμφέροντος, με τη διάταξη του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990, όπως εξειδικεύεται με τις διατάξεις της κατ' εξουσιοδότηση εκδοθείσης προσβαλλόμενης ΚΥΑ, θεσπίζεται σύστημα προληπτικού ελέγχου των συναλλαγών στην ακίνητη ιδιοκτησία ιδιώτη, φυσικού ή νομικού προσώπου, που αφορά τις οπουδήποτε ευρισκόμενες εντός της επικράτειας ιδιωτικές νήσους και νησίδες και τα επ' αυτών ιδιωτικά ακίνητα, με την υπαγωγή σε καθεστώς αδειοδότησης των σχετικών, εμπράγματων και ενοχικών, δικαιοπραξιών εν ζωή. Παράλληλα, η κατ’ εξουσιοδότηση νομίμως τεθείσα διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της ως άνω ΚΥΑ, σύμφωνα με την οποία ο καθορισμός ιδιωτικών νήσων και νησίδων ως αρχαιολογικών ζωνών αποτελεί αρνητική προϋπόθεση κωλύουσα τη χορήγηση της άδειας για λόγους αντικειμενικούς (βλ. σκέψεις 8, 10), εισάγει, μεταξύ λοιπών περιοριστικώς προβλεπόμενων στο άρθρο αυτό περιπτώσεων, εξαίρεση από τον ως άνω θεσπιζόμενο κανόνα της επιτρεπτής, κατόπιν αδειοδότησης, σύναψης δικαιοπραξιών εν ζωή, με την απαγόρευση σύναψης των εν λόγω δικαιοπραξιών, εφόσον αυτές έχουν ως αντικείμενο τη σύσταση εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων σε ιδιωτικές νήσους και νησίδες της ανωτέρω κατηγορίας καθώς και σε επ' αυτών ακίνητα. Η προβλεπόμενη αυτή επέμβαση στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας επί ιδιωτικών νήσων και νησίδων που έχουν χαρακτηριστεί ως αρχαιολογικές ζώνες, όσον αφορά τη σύναψη εμπράγματων και ενοχικών δικαιοπραξιών εν ζωή, θεμιτώς περιορίζει την εξουσία του ιδιοκτήτη, χωρίς, ωστόσο, να θίγει τις λοιπές εξουσίες που απορρέουν από το εμπράγματο δικαίωμα της κυριότητας και αφορούν την, υπό τους όρους που θέτει η νομοθεσία, χρήση και κάρπωση από τον ίδιο του ακινήτου κατά τον προορισμό του καθώς και τη διενέργεια δικαιοπραξιών αιτία θανάτου. Και τούτο διότι η εν λόγω κανονιστική ρύθμιση του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της Φ.110/3/ 330340/Σ.120/2014 κοινής υπουργικής απόφασης υπαγορεύεται, όπως ευθέως συνάγεται από το περιεχόμενό της, από την ανάγκη αυξημένης προστασίας των αρχαιολογικών ζωνών, η οποία έχει αναχθεί σε αντικείμενο έντονου κρατικού ενδιαφέροντος, και δικαιολογείται επαρκώς από μείζονος σπουδαιότητας λόγο δημοσίου συμφέροντος αναγόμενο στη διασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής του καθεστώτος αυξημένης προστασίας τους σε οριζόμενες ως αρχαιολογικές ζώνες ιδιωτικές νήσους και νησίδες, οι οποίες αποτελούν περιοχές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (νησιωτικός χαρακτήρας και αρχαιολογική σημασία) κρίσιμα εξ απόψεως τόσον εθνικής ασφάλειας όσο και δημόσιας τάξης. Εξάλλου, ο ιδιώτης ιδιοκτήτης διατηρεί το δικαίωμα αποκατάστασης, κατά την κείμενη νομοθεσία της ενδεχόμενης ζημίας του. Ενόψει αυτών, η προαναφερόμενη ρύθμιση του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της προσβαλλόμενης ΚΥΑ δεν αντίκειται στις προστατευτικές της ιδιοκτησίας διατάξεις του άρθρου 17 του Συντάγματος και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (Π.Π.Π.) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για την προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (Ε.Σ.Δ.Α.), που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του ν.δ. 53/1974 (Α΄ 256), ούτε αντιβαίνει στη διάταξη του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος περί προστασίας της οικονομικής και, ειδικότερα, της συμβατικής ελευθερίας. Περαιτέρω, το επιβαλλόμενο με την εν λόγω ρύθμιση μέτρο της απαγόρευσης εμπράγματων και ενοχικών δικαιοπραξιών εν ζωή προκειμένου περί ιδιωτικών νήσων και νησίδων καθοριζόμενων ως αρχαιολογικών ζωνών -ως προς τις οποίες, άλλωστε, το δικαίωμα ιδιωτικής ιδιοκτησίας, και όταν υφίσταται, τελεί υπό λίαν σοβαρούς περιορισμούς, ενόψει της κατά προορισμό χρήσης αυτών- δεν παραβιάζει τη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 παρ. 1 εδ. τέταρτο), διότι, ενόψει όσων έχουν ήδη εκτεθεί, παρίσταται πρόσφορο και αναγκαίο για την επίτευξη του ως άνω σκοπού δημοσίου συμφέροντος που επιδιώκει, δεν είναι δε δυσανάλογο, και μάλιστα προδήλως, σε σχέση προς αυτόν. Συνεπώς, κατόπιν τούτων, πρέπει να απορριφθούν ως αβάσιμοι όλοι οι περί του αντιθέτου προβαλλόμενοι λόγοι ακυρώσεως.

12. Επειδή, η τρίτη των αιτούντων στη δεύτερη (αρ. πρωτ: ./2015) αίτηση Σ. χήρα Π.Γ., το γένος Ξ., απεβίωσε μετά την άσκησή της (βλ. το ./20.7.2015 απόσπασμα ληξιαρχικής πράξης θανάτου). Συνεπώς, η δίκη πρέπει να κηρυχθεί κατηργημένη, ως προς αυτήν, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 31 παρ. 1 και 2 του π.δ. 18/1989 (Α΄ 8). Περαιτέρω, η τέταρτη των αιτούντων εταιρεία με την επωνυμία «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.» παραιτήθηκε από το δικόγραφο της αιτήσεως ακυρώσεως (αρ. πρωτ: ./2015) με δήλωση επ’ ακροατηρίου του υπογράφοντος αυτό πληρεξουσίου δικηγόρου της. Επομένως, η δίκη πρέπει να κηρυχθεί κατηργημένη, ως προς την αιτούσα αυτή, σύμφωνα με το άρθρο 30 παρ. 1 του ανωτέρω π.δ. 18/1989. Κατόπιν τούτων, η υπό κρίση αίτηση είναι εξεταστέα ως προς τους λοιπούς, πρώτο και δεύτερο, αιτούντες Κ-Κ. Γ. και Π-Π-Π. Γ., οι οποίοι, φερόμενοι ως συγκύριοι, κατά εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή, της νήσου -ή, πάντως, ορισμένης επ' αυτής έκτασης- με την ονομασία «Πάτροκλος» (ή «Γαϊδουρονήσι»), με έννομο συμφέρον ασκούν την αίτηση, επικαλούμενοι στέρηση των δικαιωμάτων που απορρέουν από την ιδιοκτησία τους, παραδεκτώς δε ομοδικούν προβάλλοντες λόγους ερειδόμενους επί της αυτής νομικής και πραγματικής βάσης.

13. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου, με την από 26.8.2014 αίτηση, η εταιρεία με την επωνυμία «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.» ζήτησε τη χορήγηση άδειας αγοράς της προαναφερόμενης νήσου «Πάτροκλος», ήτοι για την απόκτηση με δικαιοπραξία εν ζωή του εμπράγματου δικαιώματος κυριότητας επί ιδιωτικής νήσου. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε, κατόπιν τηρήσεως της, κατ' άρθρο 6 της Φ.110/3/330340/Σ.120/2014 κοινής υπουργικής απόφασης, προπαρασκευαστικής διαδικασίας, με την προσβαλλόμενη με την υπό κρίση αίτηση Φ.110/8/273951 Σ.886/4.5.2015 απόφαση του Υπουργού Εθνικής ’μυνας. Η απόρριψη εχώρησε με την αιτιολογία ότι «η χορήγηση της [άδειας] προσκρούει στο άρθρο 3, περίπτωση η΄ [της ανωτέρω ΚΥΑ Φ.110/3/330340/Σ.120/2014], σύμφωνα με το οποίο δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο δικαιοπραξιών οι αρχαιολογικές ζώνες».

14. Επειδή, με την υπό κρίση αίτηση οι αιτούντες προβάλλουν ότι η προσβαλλόμενη ατομική διοικητική πράξη πρέπει να ακυρωθεί ως στερούμενη νόμιμου ερείσματος, διότι η απόρριψη με αυτήν του ανωτέρω αιτήματος της εταιρείας «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.» για τη χορήγηση άδειας αγοράς της ιδιοκτησίας τους ερείδεται στη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της Φ.110/3/330340/Σ.120/2014 κοινής υπουργικής απόφασης, η οποία, κατά τους αιτούντες, είναι πλημμελής για τους ίδιους λόγους ακυρώσεως που προβάλλονται με την πρώτη (αρ. πρωτ:./2014) αίτηση, με την οποία ζητείται ευθέως από τον πρώτο των αιτούντων Κ-Κ. Γ. η ακύρωση της ως άνω ΚΥΑ, κατ' επίκληση της οποίας εκδόθηκε η προσβαλλόμενη απορριπτική απόφαση. Οι λόγοι αυτοί ακυρώσεως -περί αντιθέσεως της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 1892/1990 στο Σύνταγμα και περί θεσπίσεως της ρύθμισης του άρθρου 3 παρ. 1 περ. η της ως άνω ΚΥΑ καθ' υπέρβαση/ κατά παράβαση της εξουσιοδοτικής διάταξης καθώς και κατά παράβαση των άρθρων 17, 5 παρ. 1 και 25 παρ. 1 εδ. τέταρτο του Συντάγματος και του άρθρου 1 του Π.Π.Π. της Ε.Σ.Δ.Α.- κρίθηκαν απορριπτέοι ως αβάσιμοι, σύμφωνα με τα γενόμενα δεκτά σε προηγούμενες σκέψεις (βλ. σκ. 10 και 11). Επομένως, υπό τα δεδομένα αυτά, είναι απορριπτέα ως αβάσιμα και τα ανωτέρω προβαλλόμενα περί μη νόμιμου ερείσματος της Φ.110/8/273951/4.5.2015 απόφασης του Υπουργού Εθνικής ’μυνας.

15. Επειδή, εξάλλου, στο πλαίσιο της παρούσης δίκης με το προαναφερόμενο αντικείμενο δεν είναι εξεταστέος -και, ως εκ τούτου, αποβαίνει απορριπτέος- ο προβαλλόμενος ισχυρισμός που ανάγεται στην επιβαλλόμενη, κατά τους αιτούντες, άρση του αρχαιολογικού χαρακτήρα της νήσου «Πάτροκλος». Το ζήτημα αυτό αποτελεί αντικείμενο της εκκρεμούς ενώπιον του Ε΄ Τμήματος του Δικαστηρίου αυτοτελούς, με αρ. πρωτ:./2015, αιτήσεως ακυρώσεως που έχουν ασκήσει οι ίδιοι αιτούντες (Κ-Κ. Γ., Π-Π-Π. Γ. και Σ. χήρα Π.Γ., το γένος Ξ.) κατά της τεκμαιρόμενης σιωπηρής απόρριψης από τη Διοίκηση της από 11.11.2014 αίτησής τους, με την οποία είχαν, μεταξύ άλλων, ζητήσει την άρση του αρχαιολογικού χαρακτήρα της νήσου, τουλάχιστον κατά το μέρος αυτής που δεν συνάπτεται με αρχαιολογικά κατάλοιπα.

16. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, η πρώτη, με αρ. πρωτ: ./2014, αίτηση πρέπει να απορριφθεί, η δε ανοιγείσα με τη δεύτερη, με αρ. πρωτ:./2015, αίτηση πρέπει να κηρυχθεί εν μέρει κατηργημένη, ως προς την τρίτη και τέταρτη των αιτούντων Σ. χήρα Π.Γ., το γένος Ξ., και εταιρεία με την επωνυμία «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.», αντιστοίχως, και, περαιτέρω, να απορριφθεί η αίτηση ως προς τους λοιπούς αιτούντες.

Δ ι ά τ α ύ τ α

Συνεκδικάζει τις κρινόμενες αιτήσεις.

Απορρίπτει την πρώτη, με αρ. πρωτ: ./2014, αίτηση.

Καταργεί εν μέρει τη δίκη ως προς τη δεύτερη, με αρ. πρωτ:.../2015, αίτηση, όσον αφορά την τρίτη και τέταρτη των αιτούντων Σ. χήρα Π.Γ., το γένος Ξ. και εταιρεία με την επωνυμία «... ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε.», σύμφωνα με το σκεπτικό.

Απορρίπτει τη δεύτερη αίτηση ως προς τους λοιπούς αιτούντες.

Διατάσσει την κατάπτωση των κατατεθέντων παραβόλων.

Επιβάλλει σε βάρος του αιτούντος, ως προς την πρώτη αίτηση, τη δικαστική δαπάνη του Δημοσίου, ανερχόμενη στο ποσό των τετρακοσίων εξήντα (460) ευρώ.

Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 30 Σεπτεμβρίου 2020 και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση της 20ης Απριλίου 2021.

Η Πρόεδρος του Δ´ Τμήματος Η Γραμματέας του Δ´ Τμήματος

Μ. Καραμανώφ Ι. Παπαχαραλάμπους