ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΟΜΙΚΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»

ΜονΔΠρΠατρών 1971/2019

Αποτυχία δάσωσης - Ανάκτηση οικονομικών ενισχύσεων - Απαλλαγή επενδυτή λόγω ανωτέρας βίας -.

Για την ανάκτηση οικονομικών ενισχύσεων ως αχρεωστήτως καταβληθεισών αρκεί η διαπίστωση της αδικαιολόγητης πληρωμής τους εξαιτίας μη τήρησης από τον επενδυτή ανεξαρτήτως υπαιτιότητάς του, των όρων και προϋποθέσεων του προγράμματος. Τέτοια συνιστά η αποτυχία της δάσωσης με την έννοια της μη διατήρησης του φυσικού αντικειμένου της, οποτεδήποτε κατά το χρονικό διάστημα της δέσμευσης του επενδυτή. Δυνατότητα απαλλαγής του επενδυτή με έξοδο από το πρόγραμμα και χωρίς επιστροφή των χρηματικών ενισχύσεων που εισέπραξε μόνον εφόσον επικαλεστεί και αποδείξει την ύπαρξη ανωτέρας βίας. Έννοια ανωτέρας βίας. Για την απαλλαγή αυτή ο επενδυτής οφείλει να ενημερώσει εγκαίρως και προσηκόντως τις αρμόδιες δασικές αρχές, ώστε να είναι κατ'’ αρχήν εφικτή η διενέργεια αυτοψίας και ακολούθως να υποβάλει εμπρόθεσμα αντίστοιχο γραπτό αίτημα με τα στοιχεία που τεκμηριώνουν από άποψη χρόνου, τόπου έκτασης και βαθμού τις οφειλόμενες σε αυτό επιπτώσεις. Μόνον αν το σχετικό αίτημα κριθεί βάσιμο εκδίδεται απόφαση περί γενικής απαλλαγής. Σε αντίθετη περίπτωση τεκμαίρεται διακοπή του προγράμματος από τον επενδυτή και καθίσταται μη δικαιολογημένη η εκ μέρους του επενδυτή είσπραξη των ενισχύσεων. Οι σχετικές αιτιάσεις κατά της απορριπτικής του αιτήματός του κρίσης της διοίκησης ελέγχονται από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια.

(Η απόφαση δημοσιεύεται επιμελεία του δικηγόρου Πατρών Βασίλη Γαλανόπουλου, εκ μέρους του Δικηγορικού Συλλόγου Πατρών).

Αριθμός απόφασης A1971/2019

TO

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΠΡΩΤΟΔΙΚΕΙΟ ΠΑΤΡΩΝ

ΤΜΗΜΑ 1ο ΜΟΝΟΜΕΛΕΣ

συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριο του στις 18 Σεπτεμβρίου 2019, με δικαστή την Κασσάνδρα Μαγείρου, Πρωτοδίκη Δ.Δ. και γραμματέα το Γεώργιο Αβράμη, δικαστικό υπάλληλο,

γ ι α να δικάσει την προσφυγή με χρονολογία κατάθεσης στο Διοικητικό Πρωτοδικείο Αγρινίου 16-8-2011 (αρ. καταχώρησης στο Δικαστήριο τούτο: ΠΡ./15-6-2015)

του ..., κατοίκου Δημ. Κοινότητας Κατούνας του Δήμου Ακτίου Βόνιτσας, ο οποίος παραστάθηκε μετά του πληρεξουσίου δικηγόρου του, Βασιλείου Γαλανόπουλου,

κ α τ ά του Ελληνικού Δημοσίου που εκπροσωπείται εν προκειμένω από το Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου και παραστάθηκε με δήλωση κατ' άρθρο 133 παρ. 2 του Κ.Δ.Δ της δικαστικής πληρεξούσιας του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, Αναστασίας Παπαθανασοπούλου.

Κατά τη συζήτηση, ο διάδικος που παραστάθηκε, ανέπτυξε τους ισχυρισμούς του και ζήτησε όσα αναφέρονται στα πρακτικά.

Αφού μελέτησε τα σχετικά έγγραφα.

Σκέφθηκε κατά τον Νόμο.

1. Επειδή, με την κρινόμενη προσφυγή, για την άσκηση της οποίας καταβλήθηκε το νόμιμο παράβολο (βλ. το σειράς Α . ειδικό γραμμάτιο παραβόλου), ζητείται παραδεκτώς η ακύρωση, άλλως η μεταρρύθμιση της ./28-4-2011 απόφασης του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου, με την οποία αποφασίσθηκε η ανάκτηση από τον προσφεύγοντα, ως αχρεωστήτως καταβληθέντος, του συνολικού ποσού των 17.060,64 ευρώ (κεφάλαιο 15.425,17 ευρώ και τόκοι 1.635,47 ευρώ), το οποίο αυτός εισέπραξε ως οικονομική ενίσχυση στα πλαίσια του μέτρου της «Δάσωσης Γεωργικών Εκτάσεων» του Κανονισμού (Ε.Ο.Κ.) 2080/199.

2. Επειδή, με τον 2080/1992 Κανονισμό (Ε.Ο.Κ.) του Συμβουλίου της 30-6-1992 «Για τη θέσπιση κοινοτικού καθεστώτος ενισχύσεων των μέτρων για τα δάση στον τομέα της γεωργίας» (Ε.Ε. L-215) προβλέφθηκαν κοινοτικές ενισχύσεις για τη δάσωση γεωργικών εκτάσεων (άρθρο 1), υπό τη μορφή μεταξύ άλλων, ενισχύσεων που προορίζονται να καλύψουν τις δαπάνες δάσωσης, ετήσιας πριμοδότησης ανά δασωμένο εκτάριο για την κάλυψη των δαπανών συντήρησης των εκτάσεων που δασώθηκαν κατά τα πρώτα πέντε έτη, ή ετήσιας πριμοδότηση ανά εκτάριο για την αντιστάθμιση των απωλειών εισοδήματος που προκύπτουν από τη δάσωση γεωργικών εκτάσεων (άρθρο 2), η θέση δε του καθεστώτος σε εφαρμογή γίνεται από τα κράτη μέλη μέσω εθνικών ή περιφερειακών πολυετών προγραμμάτων (άρθρο 4), τα οποία εγκρίνονται από την Επιτροπή (άρθρο 5). Εξάλλου, στο άρθρο 1 του Κανονισμού 1782/2003 του Συμβουλίου, με τίτλο «Πεδίο Εφαρμογής», το οποίο θεσπίζει τις λεπτομέρειες εφαρμογής του Κανονισμού 796/2004 της Επιτροπής, ορίζεται ότι: «Ο παρών κανονισμός θεσπίζει: κοινούς κανόνες για τις άμεσες ενισχύσεις με βάση καθεστώτα στήριξης του εισοδήματος στα πλαίσια της κοινής γεωργικής πολιτικής που χρηματοδοτούνται από το "Τμήμα Εγγυήσεων" του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΚΓΤΠΕ), εκτός από εκείνες που προβλέπονται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 ...», οι δε διατάξεις του Κανονισμού 2080/92, ο οποίος καταργήθηκε, μεταξύ άλλων, δυνάμει του άρθρου 55 του Κανονισμού 1257/1999, αντικαταστάθηκαν από τις διατάξεις του τελευταίου αυτού Κανονισμού. Στο πλαίσιο αυτό εγκρίθηκε, με τις Ε (94) 953/27-4-1-994 και Ε (94) 1451/2/3-6-1994 αποφάσεις της Επιτροπής, το Ελληνικό Πρόγραμμα για την εφαρμογή του μέτρου της δάσωσης γεωργικών εκτάσεων, προβλεπόμενο από τον ανωτέρω Κανονισμό, όπως και προγενέστερους (με αριθ. 797/1985, 1609/1989) ή μεταγενέστερους (ΕΚ 1257/1999), εκδόθηκαν δε, κατ' εξουσιοδότηση της παρ. 10 του άρθρου 39 του ν. 2065/1992 (Α' 113), σχετικές κοινές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών και Γεωργίας, για την ειδικότερη έγκριση της εφαρμογής του (μεταξύ αυτών η 85871/589/2001 ΚΥΑ, Β' 173), ενώ περαιτέρω με κανονιστικές πράξεις του προς τούτο εξουσιοδοτηθέντος Υπουργού Γεωργίας καθορίστηκαν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά και ο τρόπος πληρωμής των οικονομικών ενισχύσεων στους επενδυτές.

3. Επειδή, ο ν. 2520/1997 (Α' 173) ορίζει στο άρθρο 28, όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 2 παρ. 5 του ν. 2732/1999 (Α' 154) και τροποποιήθηκε με το άρθρο 23 παρ. 24-31 του ν. 2945/2001 (Α' 223), ότι: «1. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί παράνομη ή αχρεώστητη καταβολή, λόγω μη τηρήσεως κοινοτικών ή εθνικών διατάξεων, σε βάρος του Ειδικού Λογαριασμού Εγγυήσεων Γεωργικών Προϊόντων (Ε.Λ.Ε.ΓΕ.Π.), η αρμόδια Διεύθυνση της Γενικής Διευθύνσεως Διαχειρίσεως Αγορών Γεωργικών Προϊόντων (ΓΕ.ΔΙ.Δ.Α.ΓΕ.Π.) του Υπουργείου Γεωργίας ή του Οργανισμού Πληρωμών και Ελέγχου Κοινοτικών Ενισχύσεων Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε.) από την κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 28 του ν. 2637/1998 (Φ.Ε.Κ. 200 Α') έναρξη λειτουργίας του: α) Καλεί με έγγραφη πρόσκληση τον ενδιαφερόμενο να διατυπώσει, μέσα σε προθεσμία είκοσι (20) ημερών, που μπορεί να παραταθεί μια μόνο φορά και μέχρι δέκα (10) ημέρες, τις έγγραφες παρατηρήσεις του και να προσκομίσει συμπληρωματικά στοιχεία. Η πρόσκληση επιδίδεται στον ενδιαφερόμενο κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 2 και κοινοποιείται στην αρμόδια υπηρεσία για την τήρηση του βιβλίου οφειλετών προς εγγραφή σ' αυτό. β) Συντάσσει μέσα σε προθεσμία δυο (2) μηνών έκθεση ελέγχου για τη νομιμότητα ή μη της πληρωμής, αφού εξετάσει τις έγγραφες παρατηρήσεις και τα προσκομισθέντα στοιχεία. Στο κείμενο της εκθέσεως εκθέτονται οι λόγοι του αδικαιολόγητου ή μη της διενεργηθείσας δαπάνης, το ύψος του προς επιστροφή ποσού και ο τρόπος υπολογισμού ... Η έκθεση υποβάλλεται στον Υπουργό Γεωργίας ή στην υπηρεσία που ορίζεται με απόφαση του, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. ... η αναγνώριση και η εκκαθάριση της δαπάνης, για την οποία διαπιστώθηκε παράνομη ή αχρεώστητη καταβολή, ενεργείται από τις υπηρεσίες των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων ή των Περιφερειακών Δασικών Υπηρεσιών ... η προβλεπόμενη στις ανωτέρω α' και β' περιπτώσεις διαδικασία τηρείται απο τους φορείς του παρόντος εδαφίου, οι οποίοι συντάσσουν την έκθεση έλεγχου και την υποβάλλουν στην αναφερόμενη στο πρώτο εδάφιο υπηρεσία για την περαιτέρω διαβίβαση της στον Υπουργό Γεωργίας ή στην αναφερόμενη στην περίπτωση β' υπηρεσία. Εφόσον, βάσει του περιεχομένου της εκθέσεως ελέγχου, συντρέχει περίπτωση αδικαιολόγητης πληρωμής, ο Υπουργός Γεωργίας εκδίδει απόφαση με την οποία διατάσσεται η επιστροφή από τον εισπράξαντα των αδικαιολογήτως καταβληθέντων ποσών προσαυξημένων με τους προβλεπόμενους τόκους ... Οι τόκοι υπολογίζονται από την επομένη της επίδοσης της κατά την περίπτωση α' πρόσκλησης, αν όμως αποδεικνύεται ότι ο υπόχρεος γνωρίζει τον παράνομο χαρακτήρα της καταβολής των πιο πάνω ποσών, οι τόκοι υπολογίζονται από την ημέρα που εισπράχθηκαν τα ποσά, τα οποία έχουν καταβληθεί αδικαιολογήτως. Οι διατάξεις του προηγούμενου εδαφίου εφαρμόζονται, εφόσον δεν προβλέπουν διαφορετικά διατάξεις κοινοτικών κανονισμών. 2. Οι βάσει της προηγούμενης διαδικασίας εκδιδόμενες αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας αποτελούν νόμιμο τίτλο εισπράξεως και εκτός από τα απαραίτητα για κάθε διοικητική πράξη στοιχεία πρέπει να περιέχουν: α) Το ονοματεπώνυμο ή την επωνυμία του υπόχρεου, β) Τον Αριθμό Φορολογικού Μητρώου και την Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (Δ.Ο.Υ.) στην οποία υπάγεται, γ) Την αιτιολογία της απόφασης, δ) Μνεία περί των ειδικών δικονομικών διατάξεων του παρόντος άρθρου, ε) Πρόσκληση προς τον υπόχρεο όπως προσέλθει και καταβάλει οικειοθελώς το αναγραφόμενο στην απόφαση χρηματικό ποσό εντός προθεσμίας τριάντα (30) ημερών από την ημέρα της κοινοποιήσεως. Οι αποφάσεις αυτές πρέπει να συνοδεύονται από επίσημο αντίγραφο της εκθέσεως ελέγχου της περίπτωσης β' της παραγράφου 1 του παρόντος άρθρου. ... 8. Η αρμοδιότητα του Υπουργού Γεωργίας προς έκδοση αποφάσεων αναζητήσεως παρανόμως ή αχρεωστήτως καταβληθέντων χρηματικών ποσών, ως και επιβολής χρηματικών ποινών και προστίμων, δύναται να εκχωρείται, εν όλω ή εν μέρει, με απόφαση του, που δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ... στους Γενικούς Γραμματείς των οικείων Περιφερειών ή στους οικείους νομάρχες στους οποίους έχει ανατεθεί η αναγνώριση και εκκαθάριση δαπανών σε βάρος του Ε.Λ.Ε.ΓΕ.Π. 12. Με απόφαση του Υπουργού Γεωργίας ή οσάκις απαιτείται, με κοινές αποφάσεις του Υπουργού Γεωργίας και του κατά περίπτωση αρμόδιου Υπουργού καθορίζονται οι αναγκαίες λεπτομέρειες για την εφαρμογή του παρόντος άρθρου ...».

4. Επειδή, περαιτέρω, στην παρ. 11 του άρθρου 7 της 90159/372/2003 κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Γεωργίας (Β' 103), εκδοθείσα κατ’ εξουσιοδότηση εκτός άλλων διατάξεων και της παρ. 12 του ανωτέρω άρθρου 28 του ν. 2520/1997, ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση που οι δικαιούχοι αθετήσουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ένταξης στο πρόγραμμα ... διακόπτεται η συνέχιση της καταβολής των οικονομικών ενισχύσεων και επανεισπράττονται τα τυχόν χορηγηθέντα ποσά σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις». Επίσης, στην 91035/2124/2007 (Β' 601) κοινή απόφαση των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, όπως είχε μεταβληθεί ο τίτλος του Υπουργείου Γεωργίας, με την Υ26 απόφαση Πρωθυπουργού της 19/22-3-2004 (Β' 522), ορίζεται στο άρθρο 6 παρ. 2 ότι: «... Σε περίπτωση που ο δικαιούχος διακόπτει μονομερώς την εφαρμογή του προγράμματος πριν την ολοκλήρωση του προβλεπόμενου χρόνου, χωρίς να συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας, ο δικαιούχος αποβάλλεται από το πρόγραμμα και όλες οι ενισχύσεις επιστρέφονται ως αχρεωστήτως καταβληθείσες» και στο άρθρο 7 ότι: «1. Αιτήματα πολιτών που αφορούν περιπτώσεις ανωτέρας βίας, όπως αυτές καθορίστηκαν στην παρ. 16 της υπ' αριθμ. 90061/1229/30.3.2001 απόφασης του Υπουργού Γεωργίας για την εφαρμογή του μέτρου της δάσωσης, υποβάλλονται από τους αιτούντες μαζί με τις σχετικές αποδείξεις για την τεκμηρίωση του αιτήματος στην εφαρμόζουσα το πρόγραμμα υπηρεσία (Δασαρχείο ή Διεύθυνση Δασών άνευ Δασαρχείου) εντός 30 εργασίμων ημερών από τη στιγμή που ο δικαιούχος είναι σε θέση να το πράξει. Η εφαρμόζουσα το πρόγραμμα υπηρεσία (Δασαρχείο ή Διεύθυνση Δασών άνευ Δασαρχείου) διαβιβάζει ιεραρχικά, στην Διεύθυνση Δασών της οικείας Περιφέρειας πλήρη φάκελο της υπόθεσης, στον οποίο περιλαμβάνονται όλα τα σχετικά δικαιολογητικά, καθώς και λεπτομερή έκθεση αιτιολόγησης, προκειμένου να κριθεί αν η περίπτωση χαρακτηρίζεται ως ανωτέρα βία. Η Διεύθυνση Δασών της οικείας Περιφέρειας εξετάζει τα στοιχεία του σχετικού φακέλου και σε περίπτωση που κριθεί ότι συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας εισηγείται στον Γενικό Γραμματέα της Περιφέρειας την έκδοση της σχετικής απόφασης απαλλαγής του επενδυτή λόγω ανωτέρας βίας, σύμφωνα με το συνημμένο υπόδειγμα I. Η απόφαση απαλλαγής κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο δια της Υπηρεσίας που υλοποιεί το Πρόγραμμα (Δασαρχείο ή Διεύθυνση Δασών άνευ Δασαρχείου) με απόδειξη. Το αποδεικτικό επίδοσης, νομίμως υπογεγραμμένο τοποθετείται στον φάκελο του επενδυτή, ενώ αντίγραφο αυτού αποστέλλεται στην οικεία Διεύθυνση Δασών Νομού (προκειμένου για Διευθύνσεις Δασών μετά Δασαρχείων) και στην οικεία Διεύθυνση Δασών της οικείας Περιφέρειας για την ενημέρωση των φακέλων που τηρούν οι υπηρεσίες αυτές. 2. ... 3. Ο δικαιούχος απαλλάσσεται της υποχρέωσης επιστροφής των οικονομικών ενισχύσεων που έλαβε στις περιπτώσεις που συντρέχουν λόγοι ανωτέρας βίας. Η απαλλαγή αφορά μόνο την έκταση για την οποία εξεδόθη η απόφαση απαλλαγής». Ακολούθως, κατ' εξουσιοδότηση της παραγράφου 8 του άρθρου 28 του ανωτέρω ν. 2520/1997 εκδόθηκε η 281725/2007 απόφαση του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (Β' 679), με την οποία μεταβιβάσθηκε η αρμοδιότητα προς έκδοση αποφάσεων αναζήτησης παρανόμως ή αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών και επιβολής κυρώσεων στους Γενικούς Γραμματείς των Περιφερειών.

5. Επειδή, κατά την έννοια των διατάξεων που παρατέθηκαν στις προηγούμενες σκέψεις, για την ανάκτηση οικονομικών ενισχύσεων ως αχρεωστήτως καταβληθεισών αρκεί η διαπίστωση της αδικαιολόγητης πληρωμής τους, εξαιτίας μη τήρησης από τον επενδυτή, ανεξαρτήτως υπαιτιότητας του, των όρων και προϋποθέσεων του προγράμματος. Τέτοια δε συνιστά η αποτυχία της δάσωσης, με την έννοια της μη διατήρησης του φυσικού αντικειμένου της, οποτεδήποτε κατά το χρονικό διάστημα της δέσμευσης του επενδυτή. Αυτός, όμως, δύναται να απαλλαγεί, με έξοδο από το πρόγραμμα και χωρίς επιστροφή των χρηματικών ενισχύσεων που εισέπραξε, μόνον εφόσον επικαλεστεί και αποδείξει, καθώς φέρει το σχετικό βάρος, την ύπαρξη ανωτέρας βίας (ΔΕφΤριπ 576/2018, ΔΕφΛαρ 448/2017). Όπως δε παγίως ερμηνεύεται από το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και ήδη Ευρωπαϊκής Ένωσης, η έννοια της ανωτέρας βίας δεν προϋποθέτει απόλυτη αδυναμία, αλλά επιβάλλεται τουλάχιστον η μη υλοποίηση της ενέργειας για την οποία πρόκειται να οφείλεται σε περιστάσεις ξένες προς την βούληση του ενδιαφερομένου, ασυνήθεις και απρόβλεπτες, οι συνέπειες των οποίων δεν θα μπορούσαν να αποφευχθούν παρά μόνον με τίμημα υπερβολικών θυσιών, παρά την επιδειχθείσα επιμέλεια (σχετ. αποφάσεις του Δικαστηρίου της 15ης Δεκεμβρίου 1994, C-136/93, Transafrica, Συλλογή 1994, σ. Ι-5757, σκέψη 14, και της 17ης Οκτωβρίου 2002, C-208/01, Parras Medina, Συλλογή 2002, σ. Ι-8955, σκέψη 19, κ.ά.). Κατά την παγία δε νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας η γενική αρχή της ανωτέρας βίας ομοίως συνίσταται σε κάθε γεγονός απρόβλεπτο, το οποίο στην συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορούσε να αποτραπεί ούτε με τη λήψη μέτρων άκρας επιμέλειας και συνέσεως (2447/2017, 3003/2015, 3541/2010, 604/2004, 2188/2002 κα.). Για την κατά τ' ανωτέρω απαλλαγή του όμως, ο επενδυτής οφείλει να ενημερώσει εγκαίρως και προσηκόντως τις αρμόδιες δασικές υπηρεσίες, ώστε να είναι κατ' αρχήν εφικτή η διενέργεια αυτοψίας, προκειμένου να διαπιστωθεί η έκταση και ο βαθμός επηρεασμού της γεωργικής εκμετάλλευσης από το επιζήμιο γεγονός, και ακολούθως να υποβάλει αντίστοιχο γραπτό αίτημα εντός προθεσμίας 30 ημερών από τότε που είναι δυνατόν να το πράξει, με τα στοιχεία που τεκμηριώνουν, από άποψη χρόνου, τόπου, έκτασης και βαθμού, τις οφειλόμενες σε αυτό επιπτώσεις. Στα στοιχεία αυτά συγκαταλέγονται εκθέσεις αυτοψίας των δασικών οργάνων, όπως και βεβαιώσεις, εκθέσεις ή μελέτες ιδιωτών ειδικών επιστημόνων συντασσόμενες κατόπιν εξετάσεως των φυτών. Το αίτημα αυτό εξετάζεται, μετά την υποβολή σχετικών προτάσεων από το Δασαρχείο και τη Διεύθυνση Δασών του Νομού, και μόνον αν κριθεί βάσιμο, με τη σύνταξη θετικής εισήγησης από την αντίστοιχη Διεύθυνση της οικείας Αποκεντρωμένης Διοίκησης εκδίδεται απόφαση περί απαλλαγής από τον Γενικό Γραμματέα της. Στην αντίθετη περίπτωση κατά την οποία η ιεραρχικώς προϊσταμένη αρχή κρίνει ότι δεν στοιχειοθετείται λόγος ανωτέρας βίας, συνεχίζεται η διοικητική διαδικασία, εφόσον η υποβολή της αίτησης απαλλαγής, τεκμαίρει τη διακοπή του προγράμματος από τον επενδυτή, και καθιστά μη δικαιολογημένη την εκ μέρους του είσπραξη των ενισχύσεων, αυτή δε απολήγει στην έκδοση από τον ίδιο Γενικό Γραμματέα της απόφασης για την ανάκτηση τους, εξαιτίας της καταβολής τους αχρεωστήτως. Εκ τούτων παρέπεται ότι σε περίπτωση κατά την οποία το αίτημα απαλλαγής του επενδυτή δεν γίνεται δεκτό, δεν εκδίδεται ατομική διοικητική πράξη, προσβαλλόμενη αυτοτελώς με προσφυγή ουσίας, αφού τούτο δεν προβλέπεται ρητώς, οι σχετικές δε αιτιάσεις του επενδυτή κατά της απορριπτικής του αιτήματος του κρίσης της διοικήσεως, ελέγχονται τελικώς από τα τακτικά διοικητικά δικαστήρια (πρβλ. ΣτΕ 3349/2007), στο πλαίσιο προσφυγής κατά της εκδιδόμενης για την ανάκτηση απόφασης, με την οποία ολοκληρώνεται η διοικητική διαδικασία (ΔΕφΛαρ 448/2017).

6. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτουν τα ακόλουθα: Ο προσφεύγων με την ./2-4-1997 αίτηση προς το Δασαρχείο Αμφιλοχίας, ζήτησε την ένταξη στο πρόγραμμα ενίσχυσης δασικών επενδύσεων του Κανονισμού 2080/1992 ΕΟΚ. Με την ίδια αίτηση δήλωσε ότι έχει λάβει γνώση των όρων και των προϋποθέσεων για την ένταξη του στο πρόγραμμα, οι δε υποχρεώσεις του όπως προσδιορίζονται στην αίτηση είναι οι ακόλουθες: «1) Σε περίπτωση μερικής αποτυχίας της φυτείας ο δικαιούχος αναλαμβάνει την υποχρέωση συμπλήρωσης της με δικές του δαπάνες και έχοντας υπόψη την ετήσια πριμοδότηση. 2) Σε περίπτωση ολικής καταστροφής της φυτείας, εάν η καταστροφή οφείλεται σε υπαιτιότητα του δικαιούχου τότε εκπίπτει του δικαιώματος του δικαιούχου, παύει η καταβολή των παραπέρα επιδοτήσεων και υποχρεούται στην επιστροφή των επιδοτήσεων σύμφωνα με τον νόμο 356/74 "Περί εισπράξεως δημοσίων εσόδων" ενώ εάν η ολική καταστροφή δεν οφείλεται σε υπαιτιότητα του δικαιούχου, τότε αυτός υποχρεούται στην επανεγκατάσταση της καταστραφείσας φυτείας, όπως αυτή προγραμματίστηκε και εγκρίθηκε αρχικά. 3) Ο δικαιούχος με την έγκριση της δασικής επένδυσης αναλαμβάνει την υποχρέωση για την καλή εκτέλεση και ασφάλεια των επενδύσεων από φυσικές καταστροφές (πυρκαγιές, πλημμύρες κλπ)». Ο προσφεύγων εντάχθηκε στον ΚΑΝ. ΕΟΚ 2080/92, με την ./16-1 Ο¬Ι 998 απόφαση του Διευθυντή Δασών Περιφέρειας Δυτικής Ελλάδας, για τη δάσωση αγροτεμαχίου έκτασης 24,00 στρεμμάτων, με εγκατάσταση φυτείας καρυδιάς και την επί εικοσαετία διατήρηση της, στη θέση Παλαιόκαστρο της Δημοτικής Κοινότητας Κατούνας του Δήμου Ακτίου - Βόνιτσας (βλ. το ./13-11-1998 έγγραφο του Δασάρχη Αμφιλοχίας. Η επένδυση παραλήφθηκε από το Δασαρχείο Αμφιλοχίας το έτος 1999 (σχ. το από 26-3-1999 Πρακτικό Παραλαβής Δασικής Επένδυσης της αρμόδιας Επιτροπής) και καταβλήθηκε η αντίστοιχη οικονομική ενίσχυση ποσού 2.520.000 δραχμών για τις πρώτες εργασίες εγκατάστασης φυτείας (σχ. το 764/11-5-1999 έγγραφο του Διευθυντή Δασών Αμφιλοχίας προς το Υποκατάστημα Κατούνας της Αγροτικής Τράπεζας της Ελλάδος (Α.Τ.Ε.), με τη συνημμένη σε αυτό από 26-4-1999 τριπλότυπη κατάσταση πληρωμής). Ακολούθως, κατά το πρώτο έτος της επένδυσης (2000), κατόπιν της υποβολής αιτήσεως από τον προσφεύγοντα προς το Δασαρχείο Αμφιλοχίας, με το ./7-6-2000 έγγραφο του Δασάρχη Αμφιλοχίας προς τον προσφεύγοντα, του γνωστοποιήθηκε ότι κατά τις διαδοχικές αυτοψίες στην επένδυση διαπιστώθηκαν σημαντικές απώλειες σε άτομα καρυδιάς, γεγονός που δε συνηγορεί στην απαραίτητη καλή κατάσταση της φυτείας. Επιπλέον, του χορηγήθηκε προθεσμία έως τον μήνα Δεκέμβριο του έτους 2000, να αντικαταστήσει την απώλεια, ήτοι 28 δέντρα ανά στρέμμα και συνολικά 672 δέντρα και να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες συντήρησης. Τελικά, κατά το πρώτο έτος της επένδυσης, καταβλήθηκε στον προσφεύγοντα ως κάλυψη δαπανών συντήρησης το ποσό των 360.000 δραχμών και ως κάλυψη δαπανών απώλειας εισοδήματος το ποσό των 384.000 δραχμών, ήτοι συνολικά το ποσό των 744.000 δραχμών (σχ. το ./22-1-2001 έγγραφο του Διευθυντή Δασών Αιτωλοακαρνανίας προς το Υποκατάστημα Κατούνας της Α.Τ.Ε., με τη συνημμένη σε αυτό από 2-1-2000 τριπλότυπη κατάσταση πληρωμής, καθώς και το από 21-12-2000 Πρακτικό Παραλαβής Εργασιών Συντήρησης Φυτείας της αρμόδιας Επιτροπής, μετά του σχετικού Φύλλου Ελέγχου, περί εκτέλεσης εργασιών σκαλίσματος, βοτανίσματος και ποτίσματος της φυτείας). Στη συνέχεια, κατά το δεύτερο, τρίτο και τέταρτο (2001, 2002 και 2003) έτος εφαρμογής του προγράμματος, κατόπιν της υποβολής των οικείων αιτήσεων εκ μέρους του προσφεύγοντος και έπειτα από τη διενέργεια ελέγχων της κατάστασης της επένδυσης από την Επιτροπή Παρακολούθησης των έργων και των εργασιών μη Δημόσιας Δασοπονίας του Δασαρχείου Τρίπολης, καταβλήθηκε στον προσφεύγοντα, για το μεν 2ο έτος (2001): ως κάλυψη δαπανών συντήρησης το ποσό των 360.000 δραχμών και ως κάλυψη δαπανών απώλειας εισοδήματος το ποσό των 384.000 δραχμών, ήτοι συνολικά το ποσό των 744.000 δραχμών (βλ. το έγγραφο του Διευθυντή Δασών Αιτωλοακαρνανίας προς το Υποκατάστημα Κατούνας της Α.Τ.Ε., με τη συνημμένη σε αυτό από 28-6-2001 τριπλότυπη κατάσταση πληρωμής, καθώς και το από 19-1-2001 Πρακτικό Παραλαβής Εργασιών Συντήρησης Φυτείας της αρμόδιας Επιτροπής, μετά του σχετικού Φύλλου Ελέγχου, περί εκτέλεσης εργασιών σκαλίσματος, βοτανίσματος και ποτίσματος της φυτείας), για το 3ο έτος (2002): ως κάλυψη δαπανών συντήρησης το ποσό των 704,40 ευρώ και ως κάλυψη δαπανών απώλειας εισοδήματος το ποσό των 1.127,04 ευρώ, ήτοι συνολικά το ποσό των 1.831,44 ευρώ (βλ. το ./2002 έγγραφο του Διευθυντή Δασών Αιτωλοακαρνανίας προς το Υποκατάστημα Κατούνας της Α.Τ.Ε., με τη συνημμένη σε αυτό από 15-5-2002 τριπλότυπη κατάσταση πληρωμής καθώς και το από 10-5-2002 Πρακτικό Παραλαβής Εργασιών Συντήρησης Φυτείας της αρμόδιας Επιτροπής, μετά του σχετικού Φύλλου Ελέγχου, περί εκτέλεσης εργασιών σκαλίσματος, βοτανίσματος και ποτίσματος της φυτείας), ενώ για το 4ο έτος (2003) καταβλήθηκε στον προσφεύγοντα ως κάλυψη δαπανών συντήρησης το ποσό των 704.40 ευρώ και ως κάλυψη δαπανών απώλειας εισοδήματος το ποσό των 1.127,04 ευρώ, ήτοι συνολικά το ποσό των 1.831.44 ευρώ (βλ. την από 14-10-2003 κατάσταση πληρωμής και το από 21-4-2003 Πρακτικό Παραλαβής Εργασιών Συντήρησης Φυτείας της αρμόδιας Επιτροπής, μετά του σχετικού Φύλλου Ελέγχου, περί εκτέλεσης εργασιών σκαλίσματος, βοτανίσματος και ποτίσματος της φυτείας). Στη συνέχεια, ο προσφεύγων υπέβαλε τη από 24-9-2004 αίτηση προς το Δασαρχείο Αμφιλοχίας για την καταβολή της οικονομικής ενίσχυσης του 5ου έτους, πλην όμως με το ./29-10-2004 έγγραφο του Δασάρχη Αμφιλοχίας γνωστοποιήθηκε σε αυτόν, ότι σε αυτοψία που έλαβε χώρα στις αρχές του Οκτωβρίου του μηνός 2004 διαπιστώθηκε η ολοκληρωτική καταστροφή της φυτείας. Σύμφωνα δε με το εν λόγω έγγραφο η ευδοκίμηση καρυδιάς φαίνεται αδύνατη στο συγκεκριμένο αγροτεμάχιο και έτσι κλήθηκε ο προσφεύγων να έρθει σε επαφή με το Δασαρχείο Αμφιλοχίας προκειμένου να καθορισθεί το δασικό είδος που θα φυτευτεί στο κτήμα του την επόμενη φυτευτική περίοδο, ενώ επιπλέον επισημάνθηκε σε αυτόν ότι οποιαδήποτε απώλεια φυτευτικού υλικού θα οδηγήσει στην επιστροφή του συνόλου των επιδοτήσεων ως αχρεωστήτως καταβληθέντων. Ακολούθως, με το ./2-6-2005 έγγραφο του Δασάρχη Αμφιλοχίας, ενόψει του γεγονότος ότι δεν ανταποκρίθηκε στο προηγούμενο ως άνω ./29-10-2004 έγγραφο και δεν προέβη σε αλλαγή του δασικού είδους λόγω της αποτυχίας της καρυδιάς «του παρασχέθηκε μία τελευταία ευκαιρία έως τις 20-12-2005 για τη φύτευση ολόκληρης της έκτασης με το είδος που θα επιλεγεί σε συνεννόηση με εμάς (το Δασαρχείο)». Ως εκ τούτου, προσφεύγων κλήθηκε πάλι να έρθει σε επαφή με το Δασαρχείο εντός του Ιουνίου 2005, ώστε να καθορισθεί το νέο δασικό είδος, ενώ επιπλέον του γνωστοποιήθηκε ότι εάν δεν ανταποκριθεί στις ανωτέρω υποχρεώσεις του, θα κινηθεί σε βάρος του η διαδικασία επιστροφής των εισπραχθεισών επιδοτήσεων ως αχρεωστήτως καταβληθεισών. Στη συνέχεια, η Επιτροπή παραλαβής έργων και εργασιών μη Δημόσιας Δασοπονίας, κατά την 29-6-2006 διενήργησε αυτοψία στη φυτεία του προσφεύγοντος και διαπίστωσε την πλήρη εγκατάλειψη της φυτείας και την μετατροπή της φυτείας σε χέρσο αγρό. Κατέληξε δε στο συμπέρασμα ότι η φυτεία (η οποία βρισκόταν στον 8ο χρόνο από την αρχική δάσωση) παρουσίαζε εικόνα που ερχόταν σε αντίθεση με τους όρους του κανονισμού, και ότι είχαν εξαντληθεί τα περιθώρια για επανασύστασης αυτής, έπρεπε συνεπώς να κινηθεί η διαδικασία επιστροφής των αχρεωστήτως καταβληθέντων ποσών (βλ. την από 12-9-2006 έκθεση αυτοψίας των αρμοδίων υπαλλήλων). Εν συνεχεία, επιδόθηκε στον προσφεύγοντα η ./28-12-2006 πρόσκληση-ειδοποίηση του Δασαρχείου Αμφιλοχίας (σχετ. η από 4-1-2007 έκθεση επίδοσης του επιδόσαντος υπαλλήλου …), η οποία αφού ανέφερε ότι ο προσφεύγων σύμφωνα με τους όρους του ΚΑΝ ΕΟΚ 2080/1992, είχε δεσμευθεί να συντηρεί την φυτεία, να υποβάλει αίτηση σε ετήσια βάση και να δέχεται ανεπιφύλακτα την διενέργεια ελέγχων από την αρμόδια επιτροπή και ότι είχαν διαπιστωθεί όλα όσα ανωτέρω εκτίθενται, παρά τις προειδοποιήσεις του προσφεύγοντος με τα ./29-10-2004 και ./2-6-2005 έγγραφα του Δασαρχείου, περαιτέρω έκρινε ότι η εικόνα που παρουσίασε στους επανειλημμένους ελέγχους η επένδυση ήταν, αυτή της πλήρους εγκατάλειψης της. Κάλεσε δε τον προσφεύγοντα - εφόσον αποδέχεται τα αποτελέσματα του ελέγχου - να επιστρέψει εντός 20 ημερών από την λήψη της προσκλήσεως αυτής τα προαναφερόμενα ποσά ενισχύσεων που είχε λάβει και τα οποία ανήρχοντο στο συνολικό ποσό των 15.425,17 ευρώ, άλλως, θα κινηθεί η διαδικασία της έντοκης επιστροφής του ποσού αυτού ή - σε περίπτωση που δεν τα αποδέχεται - να προσκομίσει εντός της ίδιας προθεσμίας έγγραφες παρατηρήσεις. Στις 30-1-2007 ο προσφεύγων υπέβαλε στο Δασαρχείο έγγραφο στο οποίο προέβαλε ότι το κτήμα του είναι ακατάλληλο για την καλλιέργεια καρυδιάς, με αποτέλεσμα να έχει καταβάλει ποσό άνω των 18.000 ευρώ και παρόλα αυτά να έχει απώλειες φυτών. Προσκόμισε επίσης την γνωμάτευση του δασολόγου ... και του γεωπόνου ..., στην οποία αναφερόταν ότι λόγοι της αποτυχίας φύτευσης καρυδιάς (η οποία ευδοκιμεί σε δροσερά κλίματα και εδάφη με καλή συγκράτηση υγρασίας) στο συγκεκριμένο κτήμα ήταν ότι: α) το αγρόκτημα βρίσκεται σε επικλινή λοφώδη περιοχή, που η στράγγιση και απορροή των ομβρίων υδάτων είναι μεγάλη και β) η ευρύτερη περιοχή χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα ξηροθερμική με ελάχιστες ή καθόλου βροχοπτώσεις κατά τη θερινή περίοδο. Συνεπώς, σύμφωνα με την ανωτέρω γνωμάτευση, υπό τις ανωτέρω συνθήκες η καλλιέργεια της καρυδιάς είναι αδύνατη, χωρίς μόνιμο αρδευτικό δίκτυο για συνεχείς αρδεύσεις με μεγάλες ποσότητες νερού κατά την περίοδο του καλοκαιριού. Κατόπιν των ανωτέρω, ο Δασάρχης Αμφιλοχίας συνέταξε την ./3-12-2010 έκθεση ελέγχου, που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πρέπει να επιστραφούν οι καταβληθείσες επιδοτήσεις, εντόκως από 5-1-2007 (επομένη της επίδοσης της ανωτέρω πρόσκλησης). Ακολούθως, ο Γενικός Γραμματέας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδος και Ιονίου, λαμβάνοντας υπόψη την ως άνω έκθεση ελέγχου και τη σχετική ./3-12-2010 εισηγητική έκθεση του Δασάρχη Αμφιλοχίας, με την ./28-4-2011 απόφαση δημοσιονομικής διόρθωσης, καταλόγισε στον προσφεύγοντα το ποσό των 15.425,17 ευρώ, ως αχρεωστήτως καταβληθείσα χρηματική ενίσχυση, πλέον τόκων ποσού 1.635,47 ευρώ, ήτοι συνολικά ποσό 17.060,64 ευρώ.

7. Επειδή, με την κρινόμενη προσφυγή, όπως αναπτύσσεται με το από 21-1-2015 νομίμως κατατεθέν υπόμνημα, ο προσφεύγων ζητά την ακύρωση της ανωτέρω απόφασης του Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου, προβάλλοντας ότι η διαπιστωθείσα αποτυχία της φυτείας του δεν οφείλεται σε δική του υπαιτιότητα. Ειδικότερα, ισχυρίζεται ότι προέβη σε όλες τις δέουσες ενέργειες, προκειμένου να διατηρήσει τη φυτεία σε άριστη κατάσταση, δαπανώντας το σύνολο των ποσών των πριμοδοτήσεων που έλαβε κατά τα έτη που ενισχύθηκε οικονομικά, αποδίδει δε τη δυσμενή εξέλιξη της φυτείας του στο γεγονός ότι λόγω της κλίσης και της σύσταση του εδάφους, αλλά και του ότι η περιοχή χαρακτηρίζεται ξηροθερμική, χωρίς βροχοπτώσεις το καλοκαίρι, το αγρόκτημα του είναι ακατάλληλο για καλλιέργεια καρυδιάς. Ο λόγος όμως αυτός τυγχάνει απορριπτέος ως αβάσιμος. Και τούτο διότι, ακόμη και αν ήθελε γίνει δεκτό ότι η αποτυχία της φυτείας οφείλεται, κατά τα ανωτέρω, στην ακαταλληλότητα του εδάφους του επίδικου αγρού, οι ως άνω συνθήκες δεν συνιστούν λόγο ανωτέρας βίας, ήτοι γεγονότα απρόβλεπτα και αναπότρεπτα για τον μέσο συνετό επενδυτή. Συγκεκριμένα, ο προσφεύγων (και υπό την ιδιότητα του επαγγελματία γεωργού), δεδομένης της μακροχρόνιας δέσμευσης (εικοσαετία) που αναλάμβανε, όφειλε να καταβάλλει ιδιαίτερη προσοχή κατά την υποβολή αιτήσεως ενισχύσεως και έχοντας λάβει γνώση των όρων χορηγήσεως της ενισχύσεως αυτής (βλ. ΔΕΕ απόφαση της 2ας Ιουλίου 2015 C-684/13 Johannes Demmer σκ. 84) να επιδείξει τη δέουσα επιμέλεια κατά το προενταξιακό στάδιο, με τη λήψη κάθε μέτρου που θα περιόριζε τους κινδύνους αποτυχίας εγκατάστασης της φυτείας του.

Από κανένα δε στοιχείο του φακέλου δεν προκύπτει, ούτε ο αιτών επικαλείται, ότι οι ως άνω ιδιότητες του εδάφους δεν προϋπήρχαν της επένδυσης, αλλά εμφανίστηκαν αιφνιδίως σε χρονικό σημείο μετά την εγκατάσταση της φυτείας και την ανάληψη των σχετικών υποχρεώσεων. Αντιθέτως, επρόκειτο για έκταση με στοιχεία ακαταλληλότητας του εδάφους εμφανή από την αρχή της καλλιέργειας, καθότι ήδη από το πρώτο έτος της επένδυσης (2000) διαπιστώθηκαν απώλειες (βλ. το 840/7-6-2000 έγγραφο του Δασάρχη Αμφιλοχίας), ενώ κατά το πέμπτο έτος της επένδυσης η φυτεία καταστράφηκε πλήρως, και το Δασαρχείο Αμφιλοχίας, αναγνωρίζοντας την αδυναμία ευδοκίμησης της καρυδιάς, κάλεσε τον προσφεύγοντα να προχωρήσει στην αντικατάσταση των φυτών με άλλου είδους, πριν τη θέση σε κίνηση της διαδικασίας ανάκτησης των οικονομικών ενισχύσεων ως αχρεωστήτως καταβληθεισών (βλ. τα ./29-10-2004 και ./2-6-2005 έγγραφα του Δασαρχείου Αμφιλοχίας). Κατόπιν τούτων, ο προσφεύγων όφειλε αμέσως, ως μέσος συνετός επενδυτής να προβληματισθεί από την διαπιστωθείσα αποτυχία της φυτείας του, ήδη από το πρώτο έτος της επένδυσης (2000) και σε κάθε περίπτωση από το έτος 2005 και να προβεί εγκαίρως σε ενδελεχέστερο έλεγχο και με διενέργεια εδαφολογικής μελέτης των αιτίων που προκάλεσαν την ξαφνική απώλεια μεγάλου αριθμού δένδρων. Αντ' αυτού ο προσφεύγων προέβη μόλις τον Ιανουάριο του έτους 2007 στη διερεύνηση των αιτιών της αποτυχίας της φυτείας (με τη διενέργεια αυτοψίας από δασολόγο και γεωπόνο) και δη αφού είχε κληθεί με τη με αριθμό πρωτ. ./28-12-2006 Πρόσκληση - Ειδοποίηση του Δασάρχη Αμφιλοχίας να επιστρέψει, ως αχρεωστήτως καταβληθέν, το συνολικό ποσό των 15.425,17 ευρώ που είχε λάβει ως οικονομική ενίσχυση στο πλαίσιο ένταξης του στο παραπάνω πρόγραμμα. Τέλος, ενώ ο προσφεύγων κλήθηκε από το Δασαρχείο Αμφιλοχίας να προβεί σε αντικατάσταση των δέντρων της καρυδιάς κατά τ' ανωτέρω, ωστόσο αυτός δεν ανταποκρίθηκε στις οδηγίες αυτές του Δασαρχείου Αμφιλοχίας. Επομένως, αυτός δεν επέδειξε την απαραίτητη επιμέλεια για τη διατήρηση της φυτείας του, καθόσον αφενός μετά την πάροδο διετίας από την ολική καταστροφή της φυτείας του αντελήφθη, κατόπιν της διενεργηθείσας -μόλις το Ιανουάριο του έτους 2007- εδαφολογικής μελέτης, ότι οι ετήσιες απώλειες οφείλονταν στη μορφολογία και σύσταση του εδάφους της συγκεκριμένης έκτασης (παράγων ο οποίος, με βάση τα συγκεκριμένα πραγματικά περιστατικά, δεν είναι δυνατό να χαρακτηριστεί ως αιφνίδιο και αναπότρεπτο με μέτρα άκρας επιμέλειας και σύνεσης και, συνακόλουθα, δεν συνιστά λόγο ανωτέρας βίας υπό την προεκτεθείσα έννοια βλ. ΔΕφΤριπ. 576/2018 κ.ά.), αφετέρου δεν προέβη σε αντικατάσταση του είδους της καρυδιάς σύμφωνα με τις επανειλημμένες υποδείξεις της αρμόδιας υπηρεσίας του καθ' ου. Εξάλλου, κατά τον Κανονισμό (Ε.Ο.Κ.) 2080/1992 η τήρηση των όρων χορηγήσεως των πριμοδοτήσεων (οικονομικών ενισχύσεων) αποτελεί αποκλειστική ευθύνη του αιτούντος την ενίσχυση (πρβλ. απόφαση του Δικαστηρίου της 26ης Μαίου 2016 C-273/2015 «ZS 'Ezernieki'» σκ. 39) και όχι της δασικής υπηρεσίας, όπως αβασίμως επικαλείται ο προσφεύγων, εν προκειμένω, επιρρίπτοντας την ευθύνη της αποτυχίας διατηρήσεως της επενδύσεως του στην δασική υπηρεσία. Κατόπιν τούτων, το Δικαστήριο κρίνει ότι, ενόψει της επιδειχθείσας αμελούς συμπεριφοράς του προσφεύγοντος, αυτός δεν τήρησε τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από την ένταξη του στον Κανονισμό (ΕΟΚ) 2080/92 και νομίμως οι επίδικες οικονομικές ενισχύσεις αναζητήθηκαν από αυτόν με την προσβαλλόμενη απόφαση κατά τις διατάξεις περί των αδικαιολογήτως εισπραχθέντων ποσών, κατ' εφαρμογή του ν. 2520/1997.

8. Επειδή περαιτέρω, προβάλλεται από τον προσφεύγοντα ότι μη νομίμως αναζητούνται τα ποσά των οικονομικών ενισχύσεων που έλαβε ως αχρεωστήτως καταβληθέντα, καθώς τα ποσά αυτά διατέθηκαν στο σύνολο τους για την καλλιέργεια και τη συντήρηση της φυτείας, και ότι επιπλέον από την ένταξη του στο πρόγραμμα ενίσχυσης, ο ίδιος δεν αποκόμισε κάποιο όφελος, αλλά τουναντίον υπέστη οικονομική ζημία. Προς απόδειξη του ισχυρισμού του αυτού ο προσφεύγων επικαλείται και προσκομίζει σειρά αποδείξεων πληρωμής χρονικού διαστήματος από 1ο/1999 έως 4ο/2003 για εργασίες δενδροφύτευσης, συντήρησης της φυτείας κ.ά., καθώς και αποδείξεις προμήθειας δενδρυλλίων κ.ά. Ωστόσο, ο λόγος αυτός αλυσιτελώς προβάλλεται, διότι, κατά τις διατάξεις του ν. 2520/1997 για την ανάκτηση οικονομικών ενισχύσεων ως αχρεωστήτως καταβληθεισών αρκεί η διαπίστωση της αδικαιολόγητης πληρωμής τους, εξαιτίας μη τήρησης από τον επενδυτή, ανεξαρτήτως υπαιτιότητας του, των όρων και προϋποθέσεων του προγράμματος, ενώ δεν συνιστά προϋπόθεση της ανάκτησης η αποκόμιση από τον επενδυτή κέρδους. Εξάλλου, ακόμη και εάν ήθελε θεωρηθεί, καθ' ερμηνεία του σχετικού λόγου της κρινόμενης προσφυγής, ότι προβάλλεται ότι η προσβαλλόμενη πράξη παραβιάζει την αρχή της χρηστής διοίκησης, ο ισχυρισμός αυτός είναι επίσης απορριπτέος ως αβάσιμος, αφού η ανάκτηση αχρεωστήτως καταβληθέντων οικονομικών ενισχύσεων δεν ενέχει το χαρακτήρα ποινής, ούτε συνιστά διοικητική κύρωση (βλ. ΔΕφΛαρ 222/2019), ούτε και επαφίεται στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης, αλλά διενεργείται κατά δέσμια αρμοδιότητα, κατόπιν διαπίστωσης της συνδρομής των τασσομένων από τις διατάξεις αυτές προϋποθέσεων. Ως εκ τούτου, δεν τίθεται, στο πλαίσιο της ανωτέρω διαδικασίας, ζήτημα παράβασης της αρχής της χρηστής διοίκησης (πρβλ. ΣτΕ 309, 316 - 318/2015, 2439, 3228/2014, 4923/2013 και 5420/2012).

9. Επειδή, κατ' ακολουθίαν, μη προβαλλόμενου άλλου λόγου, η κρινόμενη προσφυγή πρέπει να απορριφθεί, να διαταχθεί η κατάπτωση του κατατεθέντος παραβόλου υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου (άρθρο 277 παρ. 9 εδ. α' του Κ.Δ.Δ.), κατ' εκτίμηση όμως των περιστάσεων να απαλλαγεί ο προσφεύγων από τα δικαστικά έξοδα του καθ' ου (άρθρο 275 παρ. 1 εδ. ε' Κ.Δ.Δ.).

ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ

Απορρίπτει την προσφυγή.

Διατάσσει την κατάπτωση του κατατεθέντος παραβόλου υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου.

Απαλλάσσει τον προσφεύγοντα από τα δικαστικά έξοδα του καθ' ου.

Δημοσιεύθηκε σε έκτακτη δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στην Πάτρα στις 6-11-2019.

Η ΔΙΚΑΣΤΗΣ Ο ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ