Αποζημίωση
για βαριά σωματική βλάβη σε γήπεδο -.
Αποζημίωση φιλάθλου που τραυματίσθηκε κατά τη
διεξαγωγή ποδοσφαιρικού αγώνα, από την εκτόξευση σπασμένου νιπτήρα από άγνωστο
φίλαθλο της αντίπαλης ομάδας και του προκάλεσε βαριά σωματική βλάβη με εξόρυξη
του αριστερού του ματιού. Υπόχρεο σε αποζημίωση το Ελληνικό Δημόσιο, γιατί η
υπεύθυνη Αστυνομική Αρχή, δεν έλαβε τα κατάλληλα μέτρα αποτροπής των επεισοδίων
και του αποτελέσματος. Του επιδικάσθηκε συνολική αποζημίωση 47.000,00 ευρώ, εκ
των οποίων 7.000,00€ για τις δαπάνες θεραπείας του, 30.000,00 ευρώ για χρηματική του ικανοποίηση λόγω της ηθικής του βλάβης που υπέστη εκ της βαρύτητας του τραυματισμού του και 10.000,00 ευρώ εφ' άπαξ αποζημίωση του
άρθρου 931 του Α.Κ., λόγω της αναπηρίας του που επιδρά στο ατομικό, κοινωνικό
και επαγγελματικό του μέλλον. Πρωτοδίκως του είχαν επιδικασθεί για τις ίδιες
ακριβώς αιτίες 22.000,00 ευρώ.
Αριθμός απόφασης 2811/2018
ΤΟ
ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΕΦΕΤΕΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΤΜΗΜΑ 11ο ΤΡΙΜΕΛΕΣ
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις 12 Μαρτίου 2018 με την εξής
σύνθεση: Αικατερίνη Καρφάκη, Εφέτης Δ.Δ., που άσκησε
καθήκοντα Προέδρου δυνάμει της 7/2018 πράξης του Προέδρου του Τριμελούς
Συμβουλίου Διεύθυνσης του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, Παύλος Ζαμπετίδης (εισηγητής) και Ελευθερία-Μαρία Λούστα, Εφέτες Δ.Δ. Γραμματέας η Μαρία Μπαρπάτση,
δικαστική υπάλληλος.
Α.
Για να δικάσει την από 24 Νοεμβρίου 2016 έφεση (ΕΦ 883/19.4.2017),
του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται από τον Υπουργό Οικονομικών,
ο οποίος δεν εμφανίστηκε στο ακροατήριο αλλά παραστάθηκε με δήλωση, κατ' άρθρο
133 παρ.2 του Κ.Δ.Δ., της Δικαστικής Πληρεξούσιας του Νομικού Συμβουλίου του
Κράτους Μαρίας Λάττα,
κατά του ..., κατοίκου Σεπολίων Αττικής (οδός ...), ο οποίος δεν
παραστάθηκε.
Β.
Για να δικάσει την από 7.12.2016 έφεση (ΕΦ 884/19.4.2017),
του ..., κατοίκου Σεπολίων Αττικής (οδός ...), ο οποίος δεν παραστάθηκε,
κατά του Ελληνικού Δημοσίου, όπως εκπροσωπείται από τον Υπουργό Οικονομικών,
ο οποίος δεν εμφανίστηκε στο ακροατήριο αλλά παραστάθηκε με δήλωση, κατ' άρθρο
133 παρ.2 του Κ.Δ.Δ., της Δικαστικής Πληρεξούσιας του Νομικού Συμβουλίου του
Κράτους Μαρίας Λάττα,
και κατά της 19005/2015 απόφασης του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου
Αθηνών.
Μετά τη συνεδρίαση το Δικαστήριο συνήλθε σε διάσκεψη.
Αφού μελέτησε τη δικογραφία
Σκέφθηκε κατά το νόμο
1.
Επειδή, με την από 24.11.2016 έφεση του Ελληνικού Δημοσίου, για την άσκηση της
οποίας δεν απαιτείται κατά νόμον η καταβολή
παραβάλουν ζητείται η εξαφάνιση, άλλως η μεταρρύθμιση της 19005/2015 απόφασης
του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Με την εκκαλούμενη απόφαση έγινε
εν μέρει δεκτή αγωγή του εφεσιβλήτου ... και
αναγνωρίστηκε η υποχρέωση του εκκαλούντος Δημοσίου να καταβάλει σε αυτόν ως
αποζημίωση συνολικό ποσό ύψους 22.664,43 ευρώ, νομιμοτόκως
από την επομένη της επίδοσης της αγωγής του, για την αποκατάσταση της ζημίας
και τη χρηματική ικανοποίηση της ηθικής βλάβης που υπέστη, συνεπεία του
τραυματισμού του, κατά τη διάρκεια επεισοδίων σε αγώνα ποδοσφαίρου.
2.
Επειδή, περαιτέρω, με την από 7.12.2016 έφεση του ..., για την οποία
καταβλήθηκε παράβολο 200 ευρώ ζητείται η εξαφάνιση, άλλως η μεταρρύθμιση της
ανωτέρω απόφασης του Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών.
3.
Επειδή, για το παραδεκτό της έφεσης του ..., η οποία ασκήθηκε στις 9.12.2016
καταβλήθηκε παράβολο ποσού 200 ευρώ (σχετ. τα υπ’
αριθμ. 1419219, 25567555, 150562, 5150563, 2109824,
2445121, 5186002/2018 παράβολα Δημοσίου, Σειράς Α΄), αντί οφειλομένου παραβόλου
150 ευρώ (άρθρο 277 παρ.1 και 2 του Κ.Δ.Δ.), δεδομένου ότι η διάταξη του άρθρου
37 του ν. 4446/2016 (Α΄240), με την οποία αυξήθηκε το παράβολο της έφεσης από
150 ευρώ σε 200 ευρώ και η οποία ισχύει από της δημοσιεύσεως του νόμου
(22.12.2016), δεν έχει εφαρμογή στις εκκρεμείς υποθέσεις, όπως η προκείμενη
(άρθρα 44 και 45 του ίδιου ν.4446/2016). Επομένως, το επιπλέον παράβολο ποσού
50 ευρώ πρέπει να επιστραφεί στον εκκαλούντα ανεξαρτήτως της εκβάσεως της
δίκης.
4.
Επειδή, με το ανωτέρω περιεχόμενο, οι αντίθετες αυτές εφέσεις, οι οποίες
στρέφονται κατά της ίδιας δικαστικής απόφασης, ασκήθηκαν εν γένει παραδεκτώς και πρέπει να συνεκδικασθούν,
κατ’
άρθρο 125 του Κώδικα Διοικητικής Δικονομίας (Κ.Δ.Δ., ν. 2717/1999, Α' 97), λόγω
συναφείας.
5.
Επειδή, όπως προκύπτει από τα ευρισκόμενα στη δικογραφία αποδεικτικά επιδόσεως
(σχετ. οι από 4.7.2017 εκθέσεις επιδόσεως του
Γραμματέα του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών ...), η κλήση προς συζήτηση έχει
νομοτύπως κοινοποιηθεί στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο. Επομένως, νομίμως
συζητήθηκε, από την άποψη αυτή, και χωρίς την παρουσία του, η υπόθεση κατά την
παρούσα δικάσιμο.
6.
Επειδή, στο άρθρο 8 του ν. 2800/2000 (Α΄ 42), όπως ίσχυσε κατά τον κρίσιμο εν
προκειμένω χρόνο, ορίζεται ότι: «1. Η Ελληνική Αστυνομία είναι Σώμα Ασφάλειας
με τοπική αρμοδιότητα σε όλη την επικράτεια... και έχει ως αποστολή: α. Την
εξασφάλιση της δημόσιας ειρήνης και ευταξίας και της απρόσκοπτης κοινωνικής
διαβίωσης των πολιτών, που περιλαμβάνει την άσκηση της αστυνομίας γενικής
αστυνόμευσης και τροχαίας.... 2 ... 3. Η άσκηση της αστυνομίας γενικής
αστυνόμευσης περιλαμβάνει ιδίως: α. Τη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης και
ευταξίας ... β. Την τήρηση της τάξης στους δημόσιους χώρους και στις δημόσιες
συγκεντρώσεις και συναθροίσεις και την προστασία των ατομικών και συλλογικών
δικαιωμάτων των πολιτών κατά τις εκδηλώσεις αυτές. γ...». Εξάλλου, στο άρθρο
41Δ του ν. 2725/1999 (Α΄ 121), το οποίο προστέθηκε με το άρθρο 7 του ν.
3057/2002 (Α΄239), όπως η παρ.1 τροποποιήθηκε και επαναδιατυπώθηκε με την παρ.1
του άρθρου 4 του ν. 3262/2004 και η παρ.2 αντικαταστάθηκε με την παρ.2 του
άρθρου 4 του αυτού ν. 3262/2004, ορίζεται ότι: «1. Η αρμοδιότητα για την τήρηση
της τάξης κατά τις αθλητικές συναντήσεις εντός και εκτός των αγωνιστικών χώρων
ανήκει στην Ελληνική Αστυνομία ή στο Λιμενικό Σώμα, εφόσον η αθλητική συνάντηση
διεξάγεται σε περιοχή δικαιοδοσίας του. Οι διοργανώτριες αρχές αθλητικών
εκδηλώσεων, τα εκάστοτε διαγωνιζόμενα αθλητικά σωματεία, Τ.Α.Α. ή Α.Α.Ε., οι
σύνδεσμοι φιλάθλων και γενικά οι αθλητικοί φορείς υποχρεούνται να συνεργάζονται
με την αρμόδια αστυνομική αρχή και να συμμορφώνονται προς τις υποδείξεις και
αποφάσεις της, ιδίως για θέματα που αποβλέπουν στην εξασφάλιση ομαλής τέλεσης
μιας αθλητικής συνάντησης, στη μετακίνηση, προσέλευση και αποχώρηση των
φιλάθλων, στον τρόπο διάθεσης των εισιτηρίων στους διαγωνιζομένους, στον καθορισμό
των θέσεων των οπαδών τους στις κερκίδες και των μεταξύ τους κενών τμημάτων και
γενικά στη διαφύλαξη της δημόσιας τάξης. Η Ελληνική Αστυνομία διαθέτει στην
περιοχή, της δικαιοδοσίας της το κατά την κρίση της αναγκαίο προσωπικό για την
τήρηση της τάξης σε αθλητικές συναντήσεις, στο οποίο και καταβάλλεται η
προβλεπόμενη από τις διατάξεις του άρθρου 33 του ν. 2800/2000 (ΦΕΚ 41 Α.)
αποζημίωση. 2. Οι διοργανώτριες αρχές και τα εκάστοτε διαγωνιζόμενα αθλητικά
σωματεία, Α.Α.Ε. ή Τ.Α.Α. συμμετέχουν υποχρεωτικά σε συσκέψεις που μπορεί εν
όψει μιας αθλητικής συνάντησης να συγκαλεί ο αρμόδιος για τον αθλητισμό
Εισαγγελέας ή ο κατά τόπον αρμόδιος Εισαγγελέας ή η αρμόδια αστυνομική αρχή σε
συνεργασία με τη Δ.Ε.Α.Β., προκειμένου να αντιμετωπισθούν θέματα της αρμοδιότητάς
του, που σχετίζονται ιδίως με την ομαλή και ασφαλή μετακίνηση, προσέλευση και
αποχώρηση των φιλάθλων, τη διάθεση των εισιτηρίων και την εν γένει εύρυθμη
διεξαγωγή της αθλητικής συνάντησης. Κατά τις συσκέψεις αυτές τηρούνται πρακτικά
με ευθύνη εκείνου που τη συγκαλεί. Σε κάθε περίπτωση, τα μέτρα που πρέπει να
ληφθούν για τα θέματα της προηγούμενης παραγράφου πραγματοποιούνται από την
αρμόδια αστυνομική αρχή. 3...». Περαιτέρω, στο άρθρο 41Ε "Ηλεκτρονική
εποπτεία αθλητικών εγκαταστάσεων", όπως αυτό ισχύει μετά την τροποποίησή
του από το άρθρο 5 του ν. 3262/2004 (φ. Α' 173) προβλέπεται ότι: «1. Στις
αθλητικές εγκαταστάσεις που προορίζονται για τη διεξαγωγή αγώνων ποδοσφαίρου,
καλαθοσφαίρισης ή πετοσφαίρισης της ανώτατης
κατηγορίας εθνικού πρωταθλήματος, τοποθετούνται ηλεκτρονικά συστήματα εποπτείας
των χώρων και των προσώπων που ευρίσκονται σε αυτούς. Με αυτά πραγματοποιείται
η λήψη, αποθήκευση, επεξεργασία και αναπαραγωγή εικόνας ή εικόνας και ήχου
πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τη λήξη μιας αθλητικής συνάντησης. 2.
Αποκλειστικός σκοπός της λειτουργίας των ηλεκτρονικών συστημάτων είναι η
αντιμετώπιση πράξεων βίας και αξιόποινων εν γένει πράξεων με αφορμή αθλητικές
συναντήσεις... 3. Η χρήση και η λειτουργία των ανωτέρω συστημάτων ηλεκτρονικής
εποπτείας, καθώς και η ευθύνη της επεξεργασίας και φύλαξης των δεδομένων που
αυτά παράγουν, ανήκει αποκλειστικά στην Ελληνική Αστυνομία. 4...». Τέλος, στο
άρθρο 14 της υττ’
αριθμ. 2403/1989 κοινής απόφασης των Υπουργών
Πολιτισμού και Δημόσιας Τάξης (Β΄ 719/1989) «ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ Μέτρα για την πρόληψη
και καταστολή της βίας στα γήπεδα», που εκδόθηκε κατ’ επίκληση μεταξύ
άλλων του ν. 1787/1988 (Α΄ 130), ορίζεται ότι: «Η
Αστυνομική Αρχή: α. Συνεργάζεται με τη Διαρκή Επιτροπή Καταπολέμησης της Βίας
(ΔΕΚΑΒ) σε Κεντρικό και Περιφερειακό επίπεδο. β... γ. Πέρα από τις
εγκαταστάσεις του γηπέδου και τον περιβάλλοντα χώρο τους αστυνομεύει κατά
περίπτωση και τα σημεία συγκέντρωσης των οργανωμένων Συνδέσμων Φιλάθλων που
είναι γνωστά κατά την μετάβασή τους στο γήπεδο, λοιπούς χώρους προσπέλασης
(Σιδηροδρομικοί Σταθμοί - Σταθμοί Αυτοκινήτων κ.λπ.) καθώς και τους χώρους
στάθμευσης των αυτοκινήτων και λοιπών μεταφορικών μέσων. δ... ε. Διασφαλίζει
την ελεύθερη διακίνηση στους διαδρόμους και στις κλίμακες των κερκίδων που, σε
οποιαδήποτε περίπτωση, απαγορεύεται αυστηρά να καταλαμβάνονται από θεατές, στ.
Διενεργεί, κατά την κρίση της. σωματική έρευνα εισερχομένων στα γήπεδα θεατών,
ζ. Διενεργεί, κατά την κρίση της, έλεγχο ταυτοτήτων των εισερχομένων στα γήπεδα
θεατών, η... θ. Περιορίζει, εφόσον κρίνεται αναγκαίο, τους θεατές σε ορισμένα
σημεία των κερκίδων, όταν δεν υπάρχει πληρότητα... ι. Ελέγχει κατά την κρίση
της, τους εισερχόμενους στο γήπεδο θεατές για τον εντοπισμό και αφαίρεση ή
κατάσχεση αντικειμένων που είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε πράξεις βίας
(πυροτεχνήματα, βεγγαλικά, λοιπά συναφή κατασκευάσματα, πανώ,
αιχμηρά αντικείμενα, καθώς και κάθε άλλο αντικείμενο ή όργανο, δυνάμενο να
προξενήσει σωματική βλάβη ή να χρησιμοποιηθεί σε διένεξη μεταξύ φιλάθλων (όπως
η παρ. αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 της υπ’ αριθμ. 1709/1993 απόφασης των Υπουργών Δημόσιας Τάξης και
Πολιτισμού, Β΄ 9). ια. Αποκλείει ή απαγορεύει την πρόσβαση στα γήπεδα γνωστών ή
πιθανών ταραχοποιών, στο βαθμό και στο μέτρο που αυτό είναι εφικτό, υπό τις
εκάστοτε συγκεκριμένες περιστάσεις, καθώς και προσώπων που βρίσκονται υπό την
επήρεια μέθης ή ναρκωτικών, ιβ... ιγ. Ελέγχει τους χώρους πώλησης ή διάθεσης
βεγγαλικών, πυροτεχνημάτων και λοιπών συναφών κατασκευασμάτων. ιδ. Επιβλέπει το
διαχωρισμό των θεατών - φιλάθλων των διαγωνιζομένων ομάδων, κατά την είσοδό
τους στο γήπεδο για την κατάληψη των θέσεων που έχουν σχετικά προβλεφθεί...
(όπως η παρ. αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 της ανωτέρω 1709/1993 κοινής
υπουργικής απόφασης). ιε...».
7.
Επειδή, εξάλλου, ο Εισαγωγικός Νόμος του Αστικού Κώδικά (Εισ.Ν.Α.Κ.,
π.δ. 456/1984, Α΄ 164) στο άρθρο 105 ορίζει ότι: «Για
παράνομες πράξεις ή παραλείψεις των οργάνων του δημοσίου κατά την άσκηση της
δημόσιας εξουσίας που τους έχει ανατεθεί, το δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση,
εκτός αν η πράξη ή η παράλειψη έγινε κατά παράβαση διάταξης που υπάρχει για
χάρη του γενικού συμφέροντος. ...». Κατά την έννοια της διάταξης αυτής, ευθύνη
του Δημοσίου προς αποζημίωση γεννάται όχι μόνον από την έκδοση μη νόμιμης
εκτελεστής διοικητικής πράξης ή από τη μη νόμιμη παράλειψη έκδοσης τέτοιας
πράξης, αλλά και από μη νόμιμες υλικές ενέργειες των οργάνων του Δημοσίου ή από
παραλείψεις οφειλόμενων νόμιμων υλικών ενεργειών αυτών, εφόσον οι υλικές αυτές
ενέργειες ή παραλείψεις συνάπτονται με την οργάνωση και λειτουργία των δημόσιων
υπηρεσιών. Εξάλλου, υπάρχει ευθύνη του Δημοσίου, τηρουμένων και των λοιπών
προϋποθέσεων του νόμου, όχι μόνον όταν με πράξη ή παράλειψη οργάνου του
παραβιάζεται συγκεκριμένη διάταξη νόμου, αλλά και όταν παραλείπονται τα
ιδιαίτερα καθήκοντα και υποχρεώσεις που προσιδιάζουν στη συγκεκριμένη υπηρεσία
και προσδιορίζονται από την κείμενη εν γένει νομοθεσία, τα διδάγματα της κοινής
πείρας και τις αρχές της καλής πίστης (Σ.τ.Ε. 1364, 1677/2008, 952, 1491,
1590/2010, 1407/2014). Από τον συνδυασμό δε των διατάξεων αυτών με εκείνες των
άρθρων 8 του ν. 2800/2000, καθώς και των άρθρων 41Δ και 41 Ε του ν. 2725/1999,
οι οποίες δεν αποβλέπουν μόνο στην προστασία του γενικού συμφέροντος αλλά και
εκείνου των κατ’
ιδίαν προσώπων, προκύπτει ότι η παράλειψη επεμβάσεως των αστυνομικών οργάνων με
σκοπό την λήψη προστατευτικών μέτρων υπέρ των πολιτών και των περιουσιών τους
πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τη λήξη αθλητικών συναντήσεων, τόσο εντός
όσο και εκτός των αγωνιστικών χώρων, συνιστά παράλειψη διοικητικών οργάνων για
την οποία το Δημόσιο ενέχεται σε αποζημίωση (πρβλ.
Σ.τ.Ε. 28/2000, 3706, 3919/2001, 307/2007, 648, 1364, 1677/2008, 952, 1491,
1590/2010, 442/2012, 4283/2014).
8.
Επειδή, περαιτέρω, στο άρθρο 932 Α.Κ. ορίζεται ότι: «Σε περίπτωση αδικοπραξίας,
ανεξάρτητα από την αποζημίωση για την περιουσιακή ζημία, το δικαστήριο μπορεί
να επιδικάσει κατά την κρίση του χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης.
Αυτό ισχύει ιδίως για εκείνον που έπαθε προσβολή της υγείας, της τιμής ή της αγνείας
του ή στερήθηκε την ελευθερία του. Σε περίπτωση θανάτωσης προσώπου η χρηματική
αυτή ικανοποίηση μπορεί να επιδικαστεί στην οικογένεια του θύματος λόγω ψυχικής
οδύνης».
9.
Επειδή, κατά την έννοια της διάταξης αυτής, παρέχεται στο δικαστήριο της ουσίας
η ευχέρεια, αφού εκτιμήσει τα πραγματικά περιστατικά που θέτουν υπόψη του οι
διάδικοι (βαθμό πταίσματος του υπόχρεου, είδος προσβολής, περιουσιακή και
κοινωνική κατάσταση των μερών κ.λπ.) και με βάση τους κανόνες της κοινής πείρας
και λογικής, να επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση και να καθορίσει το εύλογο
ποσό αυτής, αν κρίνει ότι επήλθε στον αδικηθέντα ηθική βλάβη (ΣτΕ 596/2017, 1055/2016, 4097/2015).
10.
Επειδή, τέλος, στο άρθρο 929 εδ. α του Α.Κ. ορίζεται
ότι: «Σε περίπτωση βλάβης του σώματος ή της υγείας προσώπου η αποζημίωση
περιλαμβάνει, εκτός από τα νοσήλια και τη ζημία που έχει ήδη επέλθει, οτιδήποτε
ο παθών θα στερείται στο μέλλον ή θα ξοδέψει επιπλέον εξαιτίας της αύξησης των
δαπανών του», κατά δε τη διάταξη του άρθρου 931 του ίδιου Κώδικα: «Η αναπηρία ή
η παραμόρφωση που προξενήθηκε στον παθόντα λαμβάνεται
ιδιαίτερα υπόψη κατά την επιδίκαση της αποζημίωσης, αν επιδρά στο μέλλον του».
Από τη διάταξη αυτή σε συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 298, 299, 914 και 932
του Α.Κ., προκύπτει ότι η αναπηρία ή η παραμόρφωση που προξενείται
στον παθόντα, ανεξάρτητα από το φύλο, εκτός από την επίδραση που μπορεί να
ασκήσει στις παροχές που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 929 και 932
του Α.Κ., είναι δυνατόν να θεμελιώσει και αυτοτελή αξίωση για αποζημίωση, αν
επιδρά στο μέλλον του, δηλαδή στην επαγγελματική, οικονομική και κοινωνική
εξέλιξη του προσώπου. Δεν απαιτείται βεβαιότητα δυσμενούς επιρροής στο μέλλον
του προσώπου αλλά αρκεί και απλή δυνατότητα κατά τη συνήθη πορεία των
πραγμάτων. Η διατύπωση της διατάξεως του άρθρου 931 του Α.Κ. παρέχει βάση για
τέτοια αξίωση, αν και εφόσον η αναπηρία ή η παραμόρφωση επιδρά στο οικονομικό
μέλλον του παθόντος, που δεν μπορεί να καλυφθεί εντελώς με τις παροχές από τις
διατάξεις των άρθρων 929 και 932 του Α.Κ. Επομένως, για τη θεμελίωση της
αυτοτελούς αυτής αξιώσεως απαιτείται να συντρέξουν περιστατικά πέρα από εκείνα
που απαιτούνται για τη θεμελίωση αξιώσεων με βάση τα άρθρα 929 και 932 του
Α.Κ., τα οποία συνθέτουν την έννοια της επιδράσεως της αναπηρίας ή της
παραμορφώσεως στο μέλλον του παθόντος, δηλαδή να συντρέξουν ιδιάζοντα
περιστατικά, εκτός και πέραν εκείνων που χρειάζονται για τη στοιχειοθέτηση
αξιώσεων κατά τα άρθρα 929 και 932 του Α.Κ., περιστατικά από τα οποία θα πρέπει
να προκύπτουν οι ιδιαίτεροι λόγοι, εξαιτίας των οποίων επέρχονται δυσμενείς
συνέπειες στην οικονομική πλευρά της μελλοντικής ζωής του. Έτσι, κατά τη
διάταξη του άρθρου 931 του Α.Κ. επιδικάζεται στον παθόντα την αναπηρία ή την
παραμόρφωση ένα εύλογο χρηματικό ποσό χωρίς σύνδεση με συγκεκριμένη περιουσιακή
ζημία, το ύψος δε του επιδικαζόμενου εύλογου χρηματικού ποσού καθορίζεται με
βάση το είδος και τις συνέπειες της αναπηρίας ή παραμορφώσεως, την ηλικία του
παθόντος καθώς και με τη συνεκτίμηση του ποσοστού συνυπαιτιότητας του
τελευταίου στην πρόκληση της αναπηρίας ή της παραμορφώσεως, όπως συμβαίνει και
στην περίπτωση της κατά τη διάταξη του άρθρου 932 του Α.Κ. αξιώσεως για
επιδίκαση χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης ή ψυχικής οδύνης (Σ.τ.Ε.
1636/2017, 877/2013 7μ.).
11. Επειδή, στην προκείμενη περίπτωση, από την εκκαλούμενη απόφαση σε
συνδυασμό με τα στοιχεία της δικογραφίας, προκύπτουν τα εξής: Στις 29.12.2004
ημέρα Κυριακή και περί ώρα 19:30, στο γήπεδο «Απόστολος Νικολαΐδης» που
βρίσκεται στην Αθήνα και επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, είχε προγραμματιστεί να
διεξαχθεί ποδοσφαιρικός αγώνας για το Πρωτάθλημα Α΄ Εθνικής Κατηγορίας, μεταξύ
των ομάδων «Π.Α.Ε. ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ» και «Π.Α.Ε. ΠΑΟΚ». Για τον εν λόγω αγώνα, ο
οποίος αξιολογήθηκε ως υψηλής επικινδυνότητας, κλήθηκαν από την Ελληνική
Αστυνομία σε σύσκεψη οι αρμόδιοι φορείς και υπηρεσίες καθώς και υπηρεσιακοί
παράγοντες και εκπρόσωποι των ομάδων, προκειμένου να ρυθμιστούν οι λεπτομέρειες
του σχεδιασμού για τη λήψη αποτελεσματικών αστυνομικών μέτρων. Εν συνεχεία, με
βάση το από 20.12.2004 πρακτικό σύσκεψης των ανωτέρω φορέων και υπηρεσιακών
παραγόντων, εκδόθηκε η υπ’
αριθμ. 1003/2/489/5-ΜΒ΄/21.12.2004 διάταξη του
Διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών που συμπληρώθηκε με την
1003/2/489/5-ΜΣΤ΄/27.12.2004 όμοια, με την οποία αποφασίστηκε ο τρόπος
κατανομής των εισιτηρίων στους φιλάθλους των δύο αντίπαλων ομάδων, η δημιουργία
κενών ζωνών "ασφαλείας" στις κερκίδες του γηπέδου, η ανάπτυξη των
αστυνομικών δυνάμεων και του προσωπικού ιδιωτικής ασφάλειας (SECURITY), ο
καθορισμός των αριθμών των θέσεων, η ακριβής τοποθέτηση των φιλάθλων σε
συγκεκριμένες κερκίδες, η αποκλειστική χρήση της κερκίδας 6 από φιλάθλους της
ομάδας «Π.Α.Ε. ΠΑΟΚ», ο τρόπος μεταφοράς, εισόδου και αποχώρησης των φιλάθλων
της ομάδας αυτής, καθώς και η λήψη αυξημένων μέτρων για τη φύλαξη τόσο των
αθλητικών αποστολών των ομάδων, όσο και των λοιπών χώρων, όπου συνηθίζεται να
κινούνται οι φίλαθλοι ή υφίστανται γραφεία, σύνδεσμοι φιλάθλων κ.τ.λ. Για την
τήρηση της τάξεως είχε διατεθεί, με διαταγή της Διευθύνσεως Αστυνομίας Αθηνών,
ένας αστυνομικός διευθυντής, τρείς αστυνομικοί υποδιευθυντές, τρείς αστυνόμοι,
έξι υπαστυνόμοι, έξι βαθμοφόροι, πενήντα αστυφύλακες, τρείς διμοιρίες μέτρων
τάξης (ΔΙ.ΜΕ.Τ.) και τέσσερις διμοιρίες αποκατάστασης τάξης (ΔΙ.Α.Τ.) και
δυνάμεις ασφαλείας, ήτοι ένας αστυνόμος, δυο υπαστυνόμοι, πέντε βαθμοφόροι και
δεκαπέντε αστυφύλακες. Επίσης, για λόγους πρόληψης, ζητήθηκε από την
Πυροσβεστική Υπηρεσία, η διάθεση ενός οχήματος πλησίον του γηπέδου. Πριν από
την έναρξη του αγώνα και περί ώρα 19:15 φίλαθλοι των δύο αντίπαλων ομάδων εντός
του γηπέδου, όπως προκύπτει από τις με χρονολογία 29.12.2004 υπηρεσιακές
αναφορές των διμοιριτών ΔΙ.Α.Τ. 522 και Α-524 της Ελληνικής Αστυνομίας, έσπασαν
καθίσματα, τα οποία εκσφενδόνισαν εκατέρωθεν από τις θύρες 6 και 7, ενώ, εν
συνεχεία, εκσφενδονίστηκαν μεταξύ των φιλάθλων διάφορα αντικείμενα, όπως
αναπτήρες, πλαστικά μπουκάλια, πέτρες, κέρματα, κομμάτια από σπασμένους
νεροχύτες κ.τ.λ., με αποτέλεσμα τον ελαφρύ τραυματισμό δέκα φιλάθλων της
«Π.Α.Ε. ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ» και τεσσάρων φιλάθλων της «Π.Α.Ε. ΠΑΟΚ», στους οποίους
παρασχέθηκαν οι πρώτες βοήθειες από σταθμό του Ε.Κ.Α.Β. Εξάλλου, σύμφωνα με την
από 17.1.2005 εγγραφή στο Βιβλίο Αδικημάτων Συμβάντων του Αστυνομικού Τμήματος
Αμπελοκήπων, η εν λόγω Υπηρεσία ενημερώθηκε στις 30.12.2014 από τον ... ότι ο
αδελφός του εκκαλών-εφεσίβλητος ... τραυματίστηκε την 29.12.2004 στο
προαναφερόμενο γήπεδο, ότι είχε διακομιστεί στο Νοσοκομείο «Γενικό Κρατικό
Νίκαιας ʼγιος Παντελεήμων» και ότι επιθυμεί να υποβάλει μήνυση.
Ακολούθως, στις 2.1.2005, ο εκκαλών-εφεσίβλητος υπέβαλε μήνυση κατά αγνώστων
δραστών στην Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών και στις 9.2.2005, στα πλαίσια της
προκαταρκτικής εξέτασης που διενεργήθηκε, απεστάλη στο Αστυνομικό Τμήμα
Αμπελοκήπων η υπ’
αριθμ. 24/10.1.2005 έκθεση της Ιατροδικαστικής
Υπηρεσίας Πειραιά, σύμφωνα με την οποία ο εκκαλών-εφεσίβλητος έφερε επίμηκες
τραύμα αριστερά της μετωπιαίας χώρας και χαίνον
τραύμα κάτω βλεφάρου του αριστερού οφθαλμού με συνέπεια ρήξη του βολβού του
αριστερού οφθαλμού του, πλήρη διάτμηση του χιτώνος
έως τον οπίσθιο πόλο του και πιθανή αποκόλληση αυτού με έξοδο του περιεχομένου
του βολβού, εκτιμήθηκε δε ότι θα επέλθει απώλεια της οράσεως του αριστερού οφθαλμού
του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου. Η ανωτέρω κάκωση
χαρακτηρίστηκε ως βαρεία σωματική βλάβη κατ' άρθρο 310 Π.Κ. και συνεστήθη η
αποχή του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου από την εργασία του επί δυο μήνες. Ο
εκκαλών-εφεσίβλητος με την από 27.11.2006 αγωγή του ισχυρίστηκε ότι είναι
οπαδός της ομάδας «Π.Α.Ε. ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ», μάλιστα σύμφωνα με σχετικά
δημοσιεύματα που αναφέρονται στην αγωγή είναι μέλος του συνδέσμου φιλάθλων
Νίκαιας της εν λόγω ομάδας και ότι ενώ παρακολουθούσε τον προαναφερόμενο αγώνα
ποδοσφαίρου από την θύρα 7 του γηπέδου εκσφενδονίστηκε ένα βαρύ, συμπαγές
αντικείμενο που τον χτύπησε στην αριστερή πλευρά του άνω μέρους του προσώπου
του και κυρίως στον αριστερό οφθαλμό του, μεταφέρθηκε δε αιμόφυρτος στο έναντι
του γηπέδου Νοσοκομείο «ʼγιος Σάββας», όπου του παρασχέθηκαν οι πρώτες
βοήθειες. Εν συνεχεία διακομίστηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας όπου
νοσηλεύτηκε και ακολούθως εισήχθη στο Γενικό Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο
Μπενάκειο Ε.Ε.Σ.», εν τέλει δε απώλεσε λόγω του
τραυματισμού του την όραση του αριστερού οφθαλμού του. Με την αγωγή ζήτησε,
κατά τις διατάξεις του άρθρου 105 Εισ.ΝΑΚ σε
συνδυασμό με εκείνες των άρθρων 929 επομ. του ΑΚ., ν’ αποκατασταθεί η ζημία την οποία υπέστη εξαιτίας
του τραυματισμού του, ισχυριζόμενος ότι αυτός οφείλεται σε πλημμελή εκτέλεση
των καθηκόντων αστυνόμευσης από τα όργανα της Ελληνικής Αστυνομίας, καθώς και
ότι η ζημία του θα είχε αποφευχθεί εάν είχαν ληφθεί από τα αρμόδια αστυνομικά
όργανα τα επιβαλλόμενα από το Νόμο μέτρα διασφάλισης της δημόσιας τάξης και της
σωματικής ακεραιότητας των φιλάθλων, τόσο κατά την προετοιμασία όσο και κατά
την έναρξη και τη διεξαγωγή της συγκεκριμένης αθλητικής εκδήλωσης. Ειδικότερα,
ο εκκαλών-εφεσίβλητος υποστήριξε ότι η ευθύνη του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου
Δημοσίου έγκειται στο γεγονός ότι τα αστυνομικά όργανα που είχαν αναλάβει την
ευθύνη λήψης των απαιτούμενων μέτρων ασφαλείας για την τήρηση της τάξεως ενόψει
του προγραμματισμένου αγώνα ποδοσφαίρου μεταξύ των ομάδων «Π.Α.Ε. ΠΑΝΑΘΗΝΑΪΚΟΣ»
και «Π.Α.Ε. ΠΑΟΚ» αμέλησαν τα καθήκοντά τους, μη επιδεικνύοντας την απαιτούμενη
επιμέλεια και προσοχή, κατά το σωματικό έλεγχο των φιλάθλων κατά την είσοδό
τους στο γήπεδο, για τον εντοπισμό οπαδών οι οποίοι έφεραν φωτοβολίδες,
κροτίδες και άλλα συναφή αντικείμενα καθώς και αιχμηρά αντικείμενα δυνάμενα να
προξενήσουν σωματική βλάβη, ούτε δε, διενήργησαν κατά την είσοδο των φιλάθλων
έλεγχο ταυτοτήτων. Ακόμη, προέβαλε ότι δεν απεστάλη επαρκής αστυνομική δύναμη
μεταξύ των φιλάθλων στις κερκίδες για την πρόληψη επεισοδίων, δεν διατηρήθηκαν
κενά τμήματα μεταξύ των φιλάθλων και δεν ελήφθη μέριμνα ώστε να τοποθετηθούν οι
φίλαθλοι των αντίπαλων ομάδων σε αντίθετες κερκίδες ικανής αποστάσεως η μία από
την άλλη προς αποτροπή των επεισοδίων και της ρίψης μεταξύ των οπαδών των
αντιπάλων ομάδων διαφόρων επικίνδυνων για τη σωματική ακεραιότητα αντικειμένων,
ισχυρίστηκε δε ότι η συμπεριφορά αυτή των οργάνων του Ελληνικού Δημοσίου τελεί
σε αιτιώδη συνάφεια με το ζημιογόνο γεγονός, που συνίσταται στην απώλεια της
οράσεώς του και στην πρόκληση της ισόβιας αναπηρίας του σε ποσοστό 50%. Για την
απόδειξη των ισχυρισμών του ο εκκαλών-εφεσίβλητος επικαλέσθηκε και προσκόμισε,
μεταξύ άλλων, την με αριθμ. πρωτ.
.../11.3.2013 βεβαίωση του Νοσοκομείου «Ο ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ», σύμφωνα με την οποία
αυτός προσήλθε στα εξωτερικά ιατρεία του Νοσοκομείου στις 29.12.2004 με οξύ
οφθαλμικό τραύμα και παραπέμφθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας σε
οφθαλμολογική κλινική μέσω Ε.Κ.Α.Β. Επίσης προσκόμισε το με αριθμ.
πρωτ. .../14.2.2005 πιστοποιητικό νοσηλείας του
Γενικού Νοσοκομείου Νίκαιας, σύμφωνα με το οποίο ο εκκαλών νοσηλεύθηκε στο
Νοσοκομείο από 29.12.2004 έως 13.1.2005 ως πάσχων από βαρύ τραύμα του αριστερού
οφθαλμού και υποβλήθηκε σε χειρουργική επέμβαση, αποκαταστάθηκε δε το οίδημα
του οφθαλμού, η όρασή του όμως παρέμεινε μηδενική σε επίπεδο αντίληψης του φωτός.
Περαιτέρω προσκόμισε τα υπ' αριθμ. .../25.1.2005 και
.../31.1.2005 εξιτήρια, από τα οποία προκύπτει ότι νοσηλεύθηκε στο Γενικό
Νοσοκομείο Αθηνών "Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ", κατά τα χρονικά διαστήματα από
13.1.2005 έως 25.1.2005 και από 28.1.2005 έως 31.1.2005, σύμφωνα δε με τις από
31.1.2005 και 2.2.2005 ιατρικές βεβαιώσεις του Νοσοκομείου αυτού υποβλήθηκε σε
χειρουργική επέμβαση (υαλοειδεκτομή), με κακή όμως
μετεγχειρητική εξέλιξη. Τέλος, προσκόμισε την 39/30.6.2005 γνωμάτευση της
Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής Επιτροπής του Ι.Κ.Α., με την οποία αναγνωρίστηκε
ποσοστό αναπηρίας 50%, λόγω απώλειας της όρασης του αριστερού οφθαλμού. Το
διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη του όλα τα προαναφερόμενα περιστατικά
και ιδίως τις από 29.12.2004 αναφορές των διμοιριτών των ευρισκομένων στο
γήπεδο ΔΙ.Α.Τ., στις οποίες ρητώς αναφέρεται ότι έλαβαν χώρα επεισόδια κατά τη
διάρκεια του αγώνα και ότι εκσφενδονίστηκαν διάφορα αντικείμενα, μεταξύ των
οποίων πέτρες, σπασμένοι νιπτήρες, μάρμαρα, πλακάκια, κέρματα και σίδερα, καθώς
και τις συνθήκες οι οποίες επικρατούσαν κατά τη διεξαγωγή του εν λόγω αγώνα
ποδοσφαίρου, έκρινε ότι η Ελληνική Αστυνομία εκτέλεσε πλημμελώς τα καθήκοντά
της, όσον αφορά τόσο στη διατήρηση της ευταξίας κατά τη διάρκεια του αγώνα όσο
και στη σωματική έρευνα των εισερχομένων φιλάθλων, καθώς και στη φύλαξη των
αποδυτηρίων του γηπέδου. Συνεπεία των παραλείψεων αυτών, εκσφενδονίστηκαν
διάφορα αντικείμενα μεταξύ των οπαδών των ομάδων, τα οποία είτε οι φίλαθλοι
έφεραν μαζί τους κατά την είσοδό τους στο γήπεδο, είτε απέσπασαν από τους
χώρους του γηπέδου, η πλημμέλεια δε αυτή τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο προς το
ζημιογόνο αποτέλεσμα, δηλαδή, τον τραυματισμό του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου, για το λόγο δε αυτό κρίθηκε ότι
στοιχειοθετείται στην προκείμενη περίπτωση ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου προς αποζημίωση του εκκαλούντος, κατά τις
διατάξεις του άρθρου 105 Εισ.Ν.Α.Κ. Κατόπιν τούτων,
το διοικητικό πρωτοδικείο επιδίκασε υπέρ του εκκαλούντος ..., ως αποζημίωση
συνολικό ποσό 22.664,43 ευρώ, νομιμοτόκως από την
επομένη της επιδόσεως της αγωγής έως την εξόφληση.
12. Επειδή, με την από 24.11.2016 έφεση του Ελληνικού Δημοσίου
προβάλλεται ότι εσφαλμένως το δικάσαν δικαστήριο
δέχθηκε ότι τα αστυνομικά όργανα παραβίασαν το καθήκον τους για τη διασφάλιση
της δημόσιας τάξης και της σωματικής ακεραιότητας των φιλάθλων. Ειδικότερα, το
Δημόσιο ισχυρίζεται ότι σε κάθε περίπτωση ο τραυματισμός του
εκκαλούντος-εφεσιβλήτου ... οφείλεται σε απρόσμενο γεγονός, το οποίο δεν θα
μπορούσε να αποτραπεί, καθώς η Ελληνική Αστυνομία είχε λάβει όλα τα απαιτούμενα
μέτρα για την προστασία των αθλητικών αποστολών, των φιλάθλων, των κτιρίων, την
τήρηση της τάξης και την αποτροπή έκνομων ενεργειών κατόπιν σύσκεψης με τους
εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων φορέων και αρμοδίων υπηρεσιών, όπως αυτά
αναφέρονται στο από 20.12.2004 πρακτικό σύσκεψης και τις
1003/2/489/5-ΜΒ/21.12.2004 και 1003/2/489/5-ΜΣΤ/27.12.2004 διαταγές του
Διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών. Για το σκοπό αυτό διατέθηκαν αυξημένες και
ικανές αστυνομικές δυνάμεις, οι οποίες ενήργησαν με ετοιμότητα, επιχειρησιακή
αρτιότητα, συντονισμό και αποτελεσματικότητα. Τα επεισόδια που έλαβαν χώρα,
λίγο πριν και κατά την έναρξη του αγώνα, ήταν σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς
του Δημοσίου, μεμονωμένα και μικρής έκτασης, ενώ επιθετικότερες ενέργειες των
οργάνων του, όπως για παράδειγμα το να προωθηθούν οι παραταχθείσες
ειδικές δυνάμεις εντός των κερκίδων και να προβούν στη σύλληψη των τυχόν
δραστών θα προκαλούσε πιθανώς γενικευμένες αντιδράσεις από τους φιλάθλους και
εντονότερα επεισόδια. Προβάλλει δε ότι εσφαλμένως το πρωτόδικο δικαστήριο δεν
δέχθηκε ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος δεν συνέβαλε στη ζημία που υπέστη, διότι
αυτός ευθύνεται με βαρύτατη αμέλεια, καθώς δεν αποχώρησε από τον αγώνα, ούτε
μερίμνησε να μετακινηθεί σε ασφαλές σημείο του γηπέδου, μολονότι βρισκόταν στην
κερκίδα από την οποία ξεκίνησαν και προέρχονταν κατά κύριο λόγο τα επεισόδια.
Δεδομένου δε ότι ήταν έμπειρος φίλαθλος, η άγνοια και ο εφησυχασμός του,
σύμφωνα πάντα με τους ισχυρισμούς του Δημοσίου, είναι εξόχως αδικαιολόγητη, ενόψει
μάλιστα "των γνωστών σε όλους και τακτικά επαναλαμβανόμενων φαινομένων
βανδαλισμού και χουλιγκανικής συμπεριφοράς από
οπαδούς σε πλείστες αθλητικές εκδηλώσεις".
13. Επειδή, ο ποδοσφαιρικός αγώνας μεταξύ των ανωτέρω αθλητικών ομάδων
αξιολογήθηκε ως υψηλής επικινδυνότητας, ενόψει δε τούτου, ήταν αναγκαίος και
επιβεβλημένος ο ενδελεχής σωματικός έλεγχος των φιλάθλων των αθλητικών ομάδων
για την έγκαιρη αποτροπή εισαγωγής στο γήπεδο επικίνδυνων αντικειμένων, κατά τη
διεξαγωγή δε του αγώνα, οι αστυνομικές δυνάμεις υποχρεούνταν, κατά τα γενόμενα
ανωτέρω δεκτά, να είχαν λάβει τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να διαφυλαχθεί η
δημόσια τάξη και η σωματική ακεραιότητα όλων των παρευρισκομένων φιλάθλων. Εν
προκειμένω, τα όργανα του Δημοσίου κατά πλημμελή άσκηση των καθηκόντων τους,
όπως αυτά ειδικώς περιγράφονται στο άρθρο 14 της υπ' αριθμ.
2403/1989 υπουργικής απόφασης, δεν έλαβαν τα κατάλληλα μέτρα για την
αντιμετώπιση των επεισοδίων, καθώς δεν προέβησαν σε αποτελεσματική έρευνα των
εισερχομένων φιλάθλων και στην φύλαξη των εγκαταστάσεων του γηπέδου, αφού
εκσφενδονίστηκαν μεταξύ των οπαδών τα προαναφερόμενα αντικείμενα (πέτρες,
κέρματα, κομμάτια από νεροχύτες κ.τ.λ.), τα οποία οι οπαδοί των αντιπάλων
ομάδων είτε έφεραν μαζί τους κατά την είσοδό τους στο γήπεδο, είτε απέσπασαν
από τις εγκαταστάσεις του γηπέδου. Εξάλλου, όπως αποδεικνύεται από το σύνολο
των προσκομισθέντων εγγράφων, αν και τα επεισόδια είχαν ξεκινήσει πριν από την
έναρξη του αγώνα, τα όργανα του Δημοσίου δεν απέτρεψαν με αποτελεσματικό τρόπο
την κλιμάκωσή τους, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό δεκατεσσάρων φιλάθλων και του
εκκαλούντος - εφεσιβλήτου, ο οποίος υπέστη βαριά
σωματική βλάβη στον αριστερό οφθαλμό του. Τέλος, δεν προσκομίστηκαν στοιχεία
από τα οποία να προκύπτει ότι ο εκκαλών μπορούσε να μετακινηθεί με ασφάλεια από
τη θέση του και εν πάση περιπτώσει το σημείο της κερκίδας 7 που θα μπορούσε να
θεωρηθεί ασφαλές από τη ρίψη των διαφόρων αντικειμένων. Συνεπώς, εν προκειμένω,
τα όργανα του Δημοσίου παρέλειψαν, κατά παράβαση της ανατεθειμένης σ’ αυτά
αποστολής, να διασφαλίσουν τη δημόσια τάξη και τη σωματική ακεραιότητα των
φιλάθλων, μεταξύ των οποίων και ο εκκαλών-εφεσίβλητος. Η πλημμελής δε αυτή
άσκηση των καθηκόντων των αστυνομικών οργάνων, κατά την εκτέλεση της
διατεταγμένης υπηρεσίας τους, τελεί σε αιτιώδη σύνδεσμο με το ζημιογόνο
αποτέλεσμα, δηλαδή, τον τραυματισμό του εκκαλούντος και συνεπώς θεμελιώνεται,
κατά τις διατάξεις του άρθρου 105 Εισ.Ν.Α.Κ.,
αποκλειστική ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου για αποζημίωση του τελευταίου, όπως
ορθώς κρίθηκε με την εκκαλούμενη απόφαση, απορριπτομένου
του αντιθέτου προβαλλομένου λόγου του Δημοσίου ως αβασίμου.
14. Επειδή, το δικάσαν διοικητικό πρωτοδικείο, αφού έλαβε υπόψη ότι ο
εκκαλών-εφεσίβλητος είχε ανάγκη συνεχούς βοήθειας για χρονικό διάστημα δυο
μηνών έκρινε ότι τις απαραίτητες υπηρεσίες σ’ αυτόν παρείχε η μητέρα του (...) και η σύζυγός
του (...). Προς τούτο, επιδίκασε στον ανωτέρω ποσό 1.300 ευρώ, που αντιστοιχεί
στη νόμιμη αμοιβή οικιακής βοηθού επί 2 μήνες (650 ευρώ X 2 μήνες, σχετ. Ε.Γ.Σ.Σ.Ε. 2004-2005, πίνακας .../28.5.2014).
15. Επειδή, με την έφεση του Δημοσίου προβάλλεται ότι η εκκαλούμενη
απόφαση, κατ’
εσφαλμένη εκτίμηση των αποδεικτικών μέσων, δέχθηκε ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος
είχε ανάγκη υπηρεσιών οικιακής βοηθού τις οποίες προσέφεραν επί δυο μήνες η
μητέρα του και η σύζυγός του, με βάση δε την εσφαλμένη αυτή παραδοχή επιδίκασε
στον ανωτέρω ποσό 1.300 ευρώ. Ειδικότερα, όπως προβάλλεται, η ανωτέρω ζημία,
δεδομένης της φύσεως του τραυματισμού του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου,
θα μπορούσε να δικαιολογηθεί μόνο κατά τις πρώτες ημέρες του τραυματισμού του
και εν πάση περιπτώσει δεν δικαιολογείται τέτοια δαπάνη που προσφέρεται από
τους γονείς και τη σύζυγό του στα πλαίσια της κατά νόμο αμοιβαίας βοήθειας
μεταξύ των γονέων και των τέκνων και της μεταξύ των συζύγων συνεισφοράς και της
φροντίδας των αναγκών τους.
16. Επειδή, σύμφωνα με τις προσκομισθείσες ιατρικές γνωματεύσεις
κρίθηκε, λόγω της κατάστασης της υγείας του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου,
η αποχή από την εργασία του, για χρονικό διάστημα δυο μηνών. Ενόψει των
δεδομένων αυτών και λαμβάνοντας υπόψη ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος υποβλήθηκε σε
συνεχείς επεμβάσεις μετά τον τραυματισμό του, νομίμως κρίθηκε ότι ο ανωτέρω
είχε ανάγκη συμπαραστάσεως ετέρου προσώπου (οικιακής βοηθού), τις υπηρεσίες δε
αυτές για την κάλυψη όλων των αναγκών του προσέφερε, στα πλαίσια της
υποχρεώσεώς της να παρέχει διατροφή στο τέκνο της υπό τις προϋποθέσεις των
άρθρων 1485 επ. του Α.Κ., η μητέρα του καθώς και κατά
τα προβλεπόμενα στα άρθρα 1389 και 1390 Α.Κ. η σύζυγός του στα πλαίσια της
συμβολής των συζύγων για την κάλυψη των οικογενειακών αναγκών τους (πρβλ. ΣτΕ 3732/2012, ΑΠ 833/2005,
1379/2004, 371/2001). Περαιτέρω για τις υπηρεσίες αυτές ο εκκαλών-εφεσίβλητος
θα κατέβαλε ως αμοιβή το ποσό των 1.300 ευρώ που αντιστοιχεί στη δαπάνη
απασχόλησης οικιακής βοηθού, η οποία θα τον περιποιείτο κατά την ανωτέρω
χρονική περίοδο και θα τον επέβλεπε συνεχώς, αφού αυτός, λόγω των συνεχών
χειρουργικών επεμβάσεων και του τραυματισμού του, δεν μπορούσε να αυτοεξυπηρετηθεί.
Συνεπώς, είναι απορριπτέος ο αντίθετος προβαλλόμενος με την από 24.11.2016
έφεση ισχυρισμός του Ελληνικού Δημοσίου.
17. Επειδή, με την εκκαλούμενη απόφαση επιδικάστηκε στον
εκκαλούντα-εφεσίβλητο ποσό 600 ευρώ (60 ημέρες X 10 ευρώ) ως δαπάνη για την
παροχή βελτιωμένης διατροφής, με την αιτιολογία ότι αυτός, λόγω της υποβολής
του σε πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις σε χρονικό διάστημα δυο μηνών είχε
ανάγκη βελτιωμένης διατροφής για την τόνωση του οργανισμού του και την
αποτελεσματικότερη αποθεραπεία του.
18. Επειδή, με την έφεση του Δημοσίου προβάλλεται ότι εσφαλμένως
επιδικάστηκε με την εκκαλουμένη ποσό 600 ευρώ ως δαπάνη βελτιωμένης διατροφής
διότι δεν προσκομίστηκε σχετική ιατρική βεβαίωση για ανάγκη λήψης τέτοιας
φύσεως διατροφής από τον εκκαλούντα-εφεσίβλητο, ούτε αποδείχθηκε ότι ο
εκκαλών-εφεσίβλητος έλαβε πράγματι βελτιωμένη διατροφή σε σχέση με τη συνήθη
διατροφή του.
19. Επειδή, λαμβάνοντας υπόψη τη φύση του τραυματισμού του
εκκαλούντος-εφεσιβλήτου και τις παθήσεις του, ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος
υποβλήθηκε σε χειρουργικές επεμβάσεις μετά τον τραυματισμό του, οι οποίες έχουν
ως συνέπεια την εξασθένηση του ανθρώπινου οργανισμού, παρίστατο αναγκαία η
χορήγηση βελτιωμένης διατροφής στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο επί δυο μήνες με
ημερήσια δαπάνη 10 ευρώ, όπως ορθώς κρίθηκε από το πρωτόδικο δικαστήριο.
Εξάλλου, η ιατρική βεβαίωση για την ανάγκη λήψης βελτιωμένης τροφής δεν είναι
από τα στοιχεία, που, κατά νόμο, απαιτούνται για τη θεμελίωση του εν λόγω
δικαιώματος (Α.Π. 1276/2005). Είναι συνεπώς απορριπτέος ως αβάσιμος ο αντίθετος
προβαλλόμενος λόγος με την έφεση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου Δημοσίου.
20. Επειδή, περαιτέρω, το δικάσαν διοικητικό πρωτοδικείο επιδίκασε στον
εκκαλούντα-εφεσίβλητο ποσό 15.000 ευρώ, για την αποκατάσταση της ηθικής του
βλάβης κατ’
εφαρμογή του άρθρου 932 Α.Κ., αφού έλαβε υπόψη τις περιστάσεις υπό τις οποίες
έλαβε χώρα ο τραυματισμός του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου,
την έλλειψη συνυπαιτιότητάς του, την ηλικία του κατά το χρόνο του ατυχήματος
(30 περίπου ετών), την σωματική και ψυχική του ταλαιπωρία που υπέστη από τις
χειρουργικές επεμβάσεις και την κατάσταση της υγείας του που θεωρήθηκε μη
χρόνια σύμφωνα με την ανωτέρω γνωμάτευση της Πρωτοβάθμιας Υγειονομικής
Επιτροπής του Ι.Κ.Α. και τέλος, σύμφωνα με τις δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος
του οικονομικών ετών 2007-2011, τη σταδιακή επάνοδό του στην εργασία του.
21.
Επειδή, με την έφεση του Δημοσίου προβάλλεται ότι το ποσό ύψους 15.000 ευρώ που
επιδικάστηκε ως χρηματική ικανοποίηση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου παρίσταται
υπερβολικό ενόψει της έκτασης της βλάβης της υγείας του και των εν γένει
περιστάσεων του τραυματισμού του. Περαιτέρω, με την ίδια έφεση προβάλλεται ότι,
ακόμη και αν γίνει δεκτή η αποκλειστική ευθύνη των οργάνων του Δημοσίου για τον
τραυματισμό του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου, το πρωτόδικο
Δικαστήριο έσφαλε και δεν έπρεπε να επιδικάσει στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο
χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη ενόψει του είδους της παρανομίας, του
ελάχιστου βαθμού πταίσματος των οργάνων του Δημοσίου, της κοινωνικής και
οικονομικής κατάστασης του εκκαλούντος (ανειδίκευτος εργάτης) και της δυσχερούς
δημοσιονομικής κατάστασης του Δημοσίου. Περαιτέρω, με την έφεση του
εκκαλούντος-εφεσιβλήτου ... προβάλλεται ότι το πρωτόδικο δικαστήριο έπρεπε να
επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση ύψους 500.000 ευρώ και να συνεκτιμήσει το
βαθμό πταίσματος των οργάνων του Δημοσίου, τις συνθήκες τραυματισμού του, το
φόβο που δοκίμασε από τον κίνδυνο της ζωής του, την ταλαιπωρία του και τον
βαρύτατο τραυματισμό του, το χρόνο νοσηλείας του και τον, λόγω του τραυματισμού
του, περιορισμό της κοινωνικής και οικογενειακής του ζωής.
22. Επειδή, το Δικαστήριο, συνεκτιμώντας τις συνθήκες υπό τις οποίες
έλαβε χώρα ο τραυματισμός του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου,
ο οποίος, κατά τα γενόμενα δεκτά, οφείλεται στην αποκλειστική υπαιτιότητα των
οργάνων του Δημοσίου, τη σοβαρότητα του τραυματισμού του (απώλεια της όρασης
του αριστερού του οφθαλμού), για την αποκατάσταση του οποίου υπέστη
χειρουργικές επεμβάσεις, χωρίς όμως να αποκατασταθεί η βλάβη της όρασής του, το
γεγονός ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος, λόγω του ατυχήματος αυτού, παρέμεινε εκτός
της εργασίας του επί δυο περίπου μήνες, ότι επανήλθε εκ των υστέρων στην
εργασία του, σύμφωνα με όσα προκύπτουν από τις ανωτέρω δηλώσεις φορολογίας
εισοδήματος του οικονομικών ετών 2007-2011, την έκταση και τη διάρκεια της
ταλαιπωρίας που υπέστη εξαιτίας του τραυματισμού του, την ηλικία του κατά το
χρόνο του ατυχήματος (29 ετών) και την κοινωνική και οικονομική του κατάσταση,
κρίνει ότι πρέπει να επιδικαστεί στον εκκαλούντα-εφεσίβλητο ποσό ύψους τριάντα
χιλιάδων ευρώ (30.000) για την ικανοποίηση της ηθικής βλάβης που υπέστη, μεταρρυθμιζομένης της εκκαλουμένης κατά το κεφάλαιο αυτό.
23. Επειδή, ο εκκαλών-εφεσίβλητος με το δικόγραφο της αγωγής του
προέβαλε ότι εξαιτίας του κατά τα ανωτέρω ζημιογόνου γεγονότος έχει υποστεί
μόνιμη ολική αναπηρία, με συνέπεια να απωλέσει την ελπίδα επαγγελματικής
σταδιοδρομίας του και, εν γένει, να τελεί διαρκώς σε δυσμενή κοινωνική και οικονομική
κατάσταση. Ειδικότερα, προέβαλε ότι η αναπηρία που του προκάλεσε ο τραυματισμός
του θα επηρεάσει ανεπανόρθωτα το μέλλον του από κάθε άποψη, δηλαδή την
κοινωνική, προσωπική, επαγγελματική και οικονομική εξέλιξή του, αφού αδυνατεί
να ασκήσει ελεύθερο επάγγελμα και να ανατεθεί σ’ αυτόν εργασία με βάση τις προηγούμενες δεξιότητές
του, παρουσιάζει δυσκολία βάδισης και προσανατολισμού και εμφανίζει στοιχεία
κρίσης συνείδησης, κατάθλιψης και διαταραχές συμπεριφοράς, η δε αναπηρία του
ισοβίως θα επιδρά δυσμενώς στην ψυχολογία του, με αποτέλεσμα να αισθάνεται
αποκλεισμένος και μειονεκτικά. Κατόπιν τούτων ο εκκαλών-εφεσίβλητος ζήτησε με
την αγωγή να του επιδικασθεί ποσό 200.000 ευρώ, ως πρόσθετη αποζημίωση κατ’
άρθρο 931 του Α.Κ. Με την εκκαλούμενη απόφαση, απορρίφθηκε το ως άνω αίτημα του
εκκαλούντος-εφεσιβλήτου για την επιδίκαση αποζημίωσης, κατ’ άρθρο 931 του
Α.Κ., με την αιτιολογία ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος δεν επικαλέστηκε άλλα
περιστατικά πέραν εκείνων που ελήφθησαν υπόψη κατά την επιδίκαση της χρηματικής
ικανοποίησής του λόγω της ηθικής βλάβης που υπέστη.
24. Επειδή, με την έφεση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου ... προβάλλεται ότι
εσφαλμένως δεν επιδικάστηκε με την εκκαλουμένη αποζημίωση κατ’ άρθρο 931 του
Α.Κ., διότι κατέστη ισοβίως ανάπηρος λόγω του τραυματισμού του σε ποσοστό 50%,
με αρνητική επίδραση στην μελλοντική οικογενειακή, επαγγελματική και κοινωνική
ζωή του.
25. Επειδή, όπως προεκτέθηκε, το άρθρο 931 του
Α.Κ. παρέχει αυτοτελή αξίωση για αποζημίωση, εφόσον η αναπηρία ή η παραμόρφωση
που προξενείται στον παθόντα, εκτός από την επίδραση
που μπορεί να ασκήσει στις παροχές που προβλέπονται από τις διατάξεις των
άρθρων 929 και 932 του Α.Κ., επιδρά στο μέλλον του, δηλαδή στην επαγγελματική,
οικονομική και κοινωνική εξέλιξή του. Εν προκειμένω, ο εκκαλών-εφεσίβλητος είχε
επικαλεσθεί με την αγωγή του, κατά τρόπο συγκεκριμένο, περιστατικά, εκτός και
πέραν εκείνων που χρειάζονται για τη στοιχειοθέτηση αξιώσεων κατά τα άρθρα 929
και 932 του Α.Κ., από τα οποία προέκυπταν οι ιδιαίτεροι λόγοι, εξαιτίας των
οποίων επέρχονται δυσμενείς συνέπειες στην οικονομική, επαγγελματική και
κοινωνική πλευρά της μελλοντικής ζωής του, η ως άνω δε κρίση του δικάσαντος
διοικητικού πρωτοδικείου σχετικά με την επιδίκαση της πρόσθετης αποζημιώσεως
του άρθρου 931 του Α.Κ. δεν είναι νομίμως και επαρκώς αιτιολογημένη και είναι
εξεταστέα η αγωγή κατά το μέρος αυτό. Με τα δεδομένα αυτά, το Δικαστήριο,
συνεκτιμώντας την ηλικία του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου κατά το χρόνο του
ατυχήματος (29 ετών), ότι ο εκκαλών-εφεσίβλητος υπέστη, εξαιτίας του
προαναφερόμενου ατυχήματος, απώλεια της οράσεώς του και λόγω της ανωτέρω
πάθησης κρίθηκε ανάπηρος σε ποσοστό 50%, ότι ενόψει της φύσεως των τραυμάτων
που υπέστη δεν πρόκειται να επανέλθει ποτέ στην προ του τραυματισμού του
κατάσταση, ότι, πάντως, η αναπηρία του αποτελεί αρνητικό στοιχείο για την
επαγγελματική εξέλιξη και πρόοδό του σε οποιοδήποτε επάγγελμα θα διάλεγε να
ακολουθήσει, ενόψει και των συνθηκών του ολοένα αυξανόμενου ανταγωνισμού και
της στενότητας στην αγορά εργασίας που ήδη επικρατούν και ότι ο
εκκαλών-εφεσίβλητος θα πρέπει να είναι προσεκτικός στο μέλλον, κατά την άσκηση
σωματικών δραστηριοτήτων, αποφεύγοντας εκείνες που ενέχουν κινδύνους
τραυματισμού του, ενδέχεται δε οι αισθητικής φύσεως επιπτώσεις του τραυματισμού
του να περιορίσουν τις συναναστροφές του και να επηρεάσουν δυσμενώς την
κοινωνική και προσωπική του εξέλιξη, κρίνει ότι πρέπει να επιδικαστεί στον
εκκαλούντα- εφεσίβλητο, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 931 Α.Κ., εύλογη
χρηματική αποζημίωση ύψους δέκα χιλιάδων (10.000) ευρώ, μεταρρυθμιζομένης
της εκκαλουμένης κατά το κεφάλαιο αυτό.
26. Επειδή, τέλος, είναι απορριπτέος ως αόριστος ο, με την από 7.12.2006
έφεση του εκκαλούντος-εφεσιβλήτου, προβαλλόμενος
λόγος ότι κατά παράβαση του νόμου και εσφαλμένη εκτίμηση των αποδείξεων
απορρίφθηκε από το πρωτόδικο δικαστήριο η αγωγή κατά το μεγαλύτερο μέρος της.
27. Επειδή, κατόπιν των ανωτέρω, πρέπει να απορριφθεί η έφεση του
Δημοσίου και να γίνει εν μέρει δεκτή η έφεση του ..., να μεταρρυθμιστεί δε η
19005/2015 απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Αθηνών. Περαιτέρω,
πρέπει να αναγνωριστεί η υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στον
εφεσίβλητο το ποσό των 47.664,43 ευρώ (ηθική βλάβη 30.000 ευρώ + αποζημίωση
άρθρου 931 Α.Κ. 10.000 ευρώ + αποζημίωση 7.664,43 ευρώ) νομιμοτόκως,
από την επομένη της επιδόσεως της αγωγής έως την εξόφληση. Τέλος, το Δικαστήριο
κρίνει ότι πρέπει να επιβληθούν τα δικαστικά έξοδα της δίκης σε βάρος του
Δημοσίου, ενώ, πρέπει να επιστραφεί εκ του καταβληθέντος παραβόλου (μαζί με το αχρεωστήτως καταβληθέν παράβολο 50 ευρώ) ποσό 100 ευρώ και
να διαταχθεί η κατάπτωση του λοιπού καταβληθέντος παραβόλου.
ΔΙΑ ΤΑΥΤΑ
Συνεκδικάζει τις κρινόμενες εφέσεις.
Απορρίπτει την από 24.11.2006 έφεση του Ελληνικού Δημοσίου.
Δέχεται εν μέρει την από 7.12.2006 έφεση του ....
Μεταρρυθμίζει την 19005/2015 απόφαση του Τριμελούς Διοικητικού
Πρωτοδικείου Αθηνών.
Αναγνωρίζει την υποχρέωση του Ελληνικού Δημοσίου να καταβάλει στον ..., νομιμοτόκως από της επομένης της επιδόσεως της αγωγής, ποσό
σαράντα επτά χιλιάδων εξακοσίων εξήντα τεσσάρων ευρώ και σαράντα τριών λεπτών
(47.664,43).
Διατάσσει την απόδοση στον ... μέρους του καταβληθέντος παραβόλου ποσού
εκατό (100) ευρώ και την κατάπτωση υπέρ του Δημοσίου του λοιπού καταβληθέντος
παραβόλου.
Επιβάλλει σε βάρος του Δημοσίου τα δικαστικά έξοδα, που ανέρχονται σε
διακόσια πενήντα έξι (256) ευρώ.
Η
διάσκεψη του Δικαστηρίου έγινε στην Αθήνα στις 11 Ιουνίου 2018 και η απόφαση
δημοσιεύθηκε σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριο του Δικαστηρίου στις 29
Ιουνίου 2018.
Η ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ Ο
ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ
ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΚΑΡΦΑΚΗ ΠΑΥΛΟΣ ΖΑΜΠΕΤΙΔΗΣ
Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΜΑΡΙΑ ΜΠΑΡΠΑΤΣΗ
Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΔΣΑ «ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ»