ΣτΕ Ολ 3427/2010

Ρύθμιση όρων, προϋποθέσεων και χρόνου προβολής, κατά την προεκλογική περίοδο, κομμάτων και συνασπισμών κομμάτων από δημόσια και ιδιωτικά ραδιοτηλεοπτικά μέσα -.

Ακυρώθηκαν, κατ’ αποδοχή αιτήσεων πολιτικού κόμματος, δύο αποφάσεις του Υπουργού Εσωτερικών, με τις οποίες ρυθμίστηκαν οι όροι, οι προϋποθέσεις και ο χρόνος προβολής κατά την προεκλογική περίοδο των πολιτικών κομμάτων και των συνασπισμών κομμάτων από τους δημόσιους και ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς ελεύθερης λήψης, καθώς και τους φορείς παροχής συνδρομητικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών, στις εκλογές της 7.6.2009 για την ανάδειξη των Ελλήνων Αντιπροσώπων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

... Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 4 παρ. 1, 5 παρ. 1, 5Α παρ. 1, 14 παρ. 1, 15 παρ. 2 , 29 και 52 του Συντάγματος, προκύπτει ότι, για την ελεύθερη και ανόθευτη εκδήλωση της λαϊκής θέλησης, η οποία αποτελεί έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας, απαιτείται, μεταξύ άλλων, η κατά το δυνατόν πληρέστερη, έγκαιρη και πολύπλευρη ενημέρωση του εκλογικού σώματος. Προς τούτο ο κοινός νομοθέτης οφείλει να προβλέψει και να ρυθμίσει τη δωρεάν προβολή των κομμάτων από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα κατά την προεκλογική περίοδο. Με τις σχετικές ρυθμίσεις ο διατιθέμενος στα κόμματα ραδιοτηλεοπτικός χρόνος μπορεί να διαφοροποιείται με βάση πρόσφορα και αντικειμενικά κριτήρια, όπως είναι η κοινοβουλευτική τους εκπροσώπηση και το ποσοστό των ψήφων που έχουν λάβει κατά τις τελευταίες, πριν από τον εκάστοτε κρίσιμο χρόνο, εκλογές. Σε κάθε περίπτωση, όμως, οι ρυθμίσεις αυτές πρέπει να εξασφαλίζουν σε όλα, καταρχήν, τα κόμματα ένα ελάχιστο, πλην ικανό, χρόνο για την παρουσίαση των θέσεων και των προγραμμάτων τους από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, λαμβάνοντας μέριμνα και για τα νεοπαγή κόμματα, ιδίως στην περίπτωση κατά την οποία ο νομοθέτης έχει κάνει χρήση της ευχέρειας που του δίδει το άρθρο 29 παρ. 2 του Συντάγματος και έχει απαγορεύσει την διαφήμιση των κομμάτων από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση κατά την προεκλογική περίοδο. Τούτο είναι αναγκαίο, διότι τα νεοπαγή κόμματα, ως εκ της ιδιότητάς τους αυτής, έχουν περιορισμένο χρόνο πριν από τις εκλογές για τη γνωστοποίηση των θέσεων και του προγράμματός τους. Εξ άλλου, οι προσβαλλόμενες πράξεις κατανέμουν χρόνο ραδιοτηλεοπτικής προβολής στα κόμματα, τα οποία θα συμμετάσχουν στις εκλογές της 7.6.2009. Για μεν τα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και για τα κόμματα «που έχουν λάβει στις αμέσως προηγούμενες ευρωεκλογές τουλάχιστον… 0,50% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων …», οι πράξεις αυτές συνάγουν τεκμήριο συμμετοχής τους στις εκλογές της 7.6.2009, για δε τα λοιπά κόμματα (στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το νεοπαγές αιτούν) οι προσβαλλόμενες πράξεις προϋποθέτουν την ανακήρυξη των συνδυασμών τους από τον Αρειο Πάγο, η οποία, κατ’ εφαρμογή του άρθρου 3 παρ. 8 του ν. 1180/1981, συμπίπτει με την 24η.5.2009. Η διαφοροποίηση αυτή οδηγεί και σε διαφοροποίηση του χρονικού σημείου έναρξης της μετάδοσης των προεκλογικών μηνυμάτων των κομμάτων εντός του διατιθεμένου σε αυτά χρόνου. Όμως, η συνταγματική αρχή της ισότητας, η οποία διέπει και την ύλη που ρυθμίζει το άρθρο 15 παρ. 2 εδάφιο τελευταίο του Συντάγματος, επιβάλλει μια κοινή αφετηρία για τα κόμματα κατά τη ρύθμιση της προεκλογικής τους προβολής από τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα, πέρα της οποίας και μόνο επιτρέπεται η περαιτέρω διαφοροποίηση των κομμάτων κατ’ εφαρμογή της ειδικότερης αρχής της αναλογικής ισότητας. Ως κοινή αφετηρία δεν νοείται μόνον ο ελάχιστος, αλλά πάντως επαρκής, χρόνος για τη μετάδοση των θέσεων και του προγράμματος των κομμάτων, αλλά και η κοινή για όλα τα κόμματα έναρξη της μετάδοσης των ραδιοτηλεοπτικών τους μηνυμάτων. Η απόκλιση δε, ως προς το τελευταίο αυτό σημείο, από την αρχή της ισότητας δεν μπορεί να δικαιολογηθεί εκ μόνου του ότι οι παραπάνω κατηγορίες κομμάτων τελούν υπό διαφορετικές συνθήκες, δηλαδή τα μεν εκπροσωπούνται, τα δε δεν εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Επομένως, οι προσβαλλόμενες υπουργικές αποφάσεις, διαφοροποιώντας το χρονικό σημείο έναρξης της μετάδοσης των προεκλογικών μηνυμάτων των κομμάτων, έχουν εκδοθεί κατά παράβαση της συνταγματικής αρχής της ισότητας. Περαιτέρω, το πεντάλεπτο που παρέχεται στα νεοπαγή κόμματα, όπως το αιτούν, στην Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. και σε όλους τους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς, το οποίο μάλιστα μπορεί να μεταδοθεί σε όποια ώρα επιλέξουν οι παραπάνω σταθμοί, δεν επαρκεί, κατά κοινή πείρα, ούτε στοιχειωδώς για τη μετάδοση των θέσεων και του προγράμματός τους, εν όψει του ότι τα κόμματα αυτά, εφόσον ιδρύθηκαν λίγο πριν από τις εκλογές, δεν είχαν το χρόνο να γνωστοποιήσουν στο εκλογικό σώμα τις θέσεις και το πρόγραμμά τους πριν από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου. Επομένως, υπό τα ανωτέρω δεδομένα, η διάταξη του άρθρου 2 περ. α' της από 15.5.2009 δεύτερης προσβαλλόμενης απόφασης έχει εκδοθεί κατά παράβαση της εξουσιοδοτικής διάταξης του άρθρου 10 παρ. 1 περ. α΄ του ν. 3023/2002, με την οποία εξουσιοδοτείται ο Υπουργός Εσωτερικών να καθορίζει με απόφασή του, τη διάρκεια των μηνυμάτων κομμάτων και συνασπισμών που υποχρεούνται να μεταδίδουν, κατά την προεκλογική περίοδο, τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα. Τέλος, οι προσβαλλόμενες αποφάσεις παραβιάζουν και την αρχή της αναλογικής ισότητας, η οποία απορρέει ευθέως από το Σύνταγμα και θεσπίζεται ρητώς με την εξουσιοδοτική διάταξη του άρθρου 10 του ν. 3023/2002. Πράγματι, έναντι του πεντάλεπτου που δικαιούται το αιτούν, ως νεοπαγές κόμμα, κατά το άρθρο 2 της δεύτερης από 15.5.2009 προσβαλλόμενης αποφάσεως, η πρώτη από 13.5.2009 υπουργική απόφαση παρέχει στα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κατά τις ειδικότερες διακρίσεις αυτής, δύο εξηντάλεπτες συνεντεύξεις σε εθνικό δίκτυο των αρχηγών τους, τέσσερις συζητήσεις στρογγυλής τράπεζας στην Ε.Ρ.Τ. Α.Ε. και σε όλους τους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς σε ώρες υψηλής ή σχετικά υψηλής ακροαματικότητας και θεαματικότητας (18:00 - 01:30), μία προεκλογική συγκέντρωση, ένα δεκάλεπτο την εβδομάδα στους παραπάνω σταθμούς για την παρουσίαση του προγράμματος και της δραστηριότητάς τους και χρόνο διαφημιστικών μηνυμάτων, τα οποία αποτελούν, κατά κοινή πείρα, δραστικό μέσο προεκλογικής επικοινωνίας. Έναντι των ανωτέρω, το αιτούν κόμμα δικαιούται δύο λεπτά της ώρας τηλεοπτικής διαφημίσεως και μάλιστα μόνο στην δημόσια τηλεόραση. Υπό τα δεδομένα αυτά, η διαφορά του χρόνου και εν γένει των ευχερειών που παρέχονται με τις προσβαλλόμενες αποφάσεις αφενός μεν στα κόμματα που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αφετέρου δε στα νεοπαγή κόμματα, είναι τόσο σημαντική, ώστε υπερβαίνει τα όρια, εντός των οποίων μπορούσε να κινηθεί ο Υπουργός Εσωτερικών κατά την άσκηση της κανονιστικής αρμοδιότητας που του δίδει το άρθρο 10 παρ. 1 του ν. 3023/2002.