ΣτΕ ΠρΕπ. Τμ. Ε' 281/2005

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Πυροσβεστικό Σώμα Δοκίμων Πυροσβεστών - Πρόσληψη στο δημόσιο - Κριτήρια αξιολόγησης υποψηφίων προς κατάταξη - Προφορική συνέντευξη - Αρχή ισότητας - Δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας - Αρχή του Κράτους Δικαίου - Αρχή της αξιοκρατίας - Δικαίωμα έννομης προστασίας - Αντισυνταγματικότητα ρύθμισης -.

Και μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του έτους 2001, τα ζητήματα των προσλήψεων του πυροσβεστικού προσωπικού εξαιρούνται από την αρμοδιότητα του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού, ισχύουν όμως, και ως προς τις προσλήψεις αυτές, οι λοιπές εγγυήσεις συνταγματικής τάξεως τις οποίες προβλέπει το άρθρο 103 παρ. 7 του Συντάγματος καθώς και εκείνες που απορρέουν από τις αρχές της ισότητας, της αξιοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ο διορισμός σε θέσεις του Δημοσίου πρέπει να γίνεται με κριτήρια που, αφ' ενός συνάπτονται με την προσωπική αξία και ικανότητα των υποψηφίων, αφ' ετέρου αξιολογούνται με αντικειμενικό σύστημα που παρέχει εχέγγυα αμερόληπτης κρίσης, η οποία να μπορεί να καταστεί αντικείμενο ελέγχου. O καθορισμός της προφορικής συνέντευξης, η οποία αποτελεί το μέσο επιλογής με τη μεγαλύτερη πιθανότητα υποκειμενικής κρίσης, ως μόνου κριτηρίου αξιολόγησης των υποψηφίων προς κατάταξη στο Πυροσβεστικό Σώμα των Δοκίμων Πυροσβεστών, πέραν των προβλεπόμενων προσαυξήσεων λόγω ορισμένων τυπικών προσόντων και κοινωνικών κριτηρίων, και η βαρύτητα που αποδίδεται στην αξιολόγηση των υποψηφίων με τη συνέντευξη αυτή, χωρίς, μάλιστα, να θεσπίζονται ρυθμίσεις που θα εξασφάλιζαν τη διαφάνεια της σχετικής διαδικασίας (π.χ. δημοσιότητα κατά τη διεξαγωγή της συνέντευξης) και χωρίς να επιβάλλεται η διατύπωση στο σχετικό πρακτικό εξατομικευμένης κρίσης για κάθε υποψήφιο, ώστε να καθίσταται γνωστή στους υποψηφίους και δεκτική ελέγχου από τα δικαστήρια η αξιολόγηση της επίδοσής τους κατά τη συνέντευξη αυτή, αντίκεινται στις ανωτέρω συνταγματικές αρχές. Ενόψει των παραπάνω, το υπό επεξεργασία σχέδιο προεδρικού διατάγματος με το οποίο επιχειρείται η εισαγωγή συστήματος επιλογής των υποψηφίων για διορισμό σε θέσεις δοκίμων πυροσβεστών, δεν προτείνεται νομίμως στο σύνολό του, δεδομένου ότι η ρύθμιση του τρόπου επιλογής των διοριστέων αποτελεί τον πυρήνα του περιεχομένου του.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Αριθμός 281/2005

ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΕΩΣ ΚΑΙ ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ Ε'

ΜΕΛΗ Κ. Μενουδάκος, Αντιπρόεδρος Πρόεδρος του Ε' Τμήματος, Π. Πικραμμένος, Σύμβουλος Α. Θεοφιλοπούλου, Σύμβουλος Αικ. Σακελλαροπούλου, Σύμβουλος Μ. Τριπολιτσιώτη, Πάρεδρος Εισηγητής η Πάρεδρος Μ. Τριπολιτσιώτη.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Επεξεργασία σχεδίου προεδρικού διατάγματος "Κανονισμός κατάταξης στο Πυροσβεστικό Σώμα των Δοκίμων Πυροσβεστών και άλλες διατάξεις".

Πρακτικό Συνεδριάσεως

Το Τμήμα συνήλθε με την ανωτέρω σύνθεση στις 13 Οκτωβρίου 2005 με την παρουσία και της Γραμματέως του Τμήματος Γ. Σακελλαρίου, για να επεξεργασθεί το ανωτέρο σχέδιο προεδρικού διατάγματος, το οποίο διαβιβάσθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας από τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης με το 1851/08/09/2005 έγγραφό της, που πρωτοκολλήθηκε στις 13/09/2005.

Κατά τη συνεδρίαση έλαβε το λόγο η εισηγητής, η οποία αναφέρθηκε στο περιεχόμενο του υπό επεξεργασία σχεδίου προεδρικού διατάγματος και ανέπτυξε τη γνώμη της για τα ζητήματα που προκύπτουν.

Ακολούθησε συζήτηση μεταξύ των μελών και το Τμήμα γνωμοδότησε ως εξής:

1. Με το υπό επεξεργασία σχέδιο προεδρικού διατάγματος επιχειρείται, κατ' επίκληση των διατάξεων του άρθρου 11 παρ. 1 περ. στ και η του ν. 1418/1984 (Α 152), όπως το άρθρο αυτό αντικαταστάθηκε από την παρ. 1 του άρθρου 1 του ν. 1590/1988 (Α 49), και του άρθρου 28 παρ. 1 του ν. 2800/2000 (Α 41), η θέσπιση κανονισμού Κατάταξης στο Πυροσβεστικό Σώμα των Δοκίμων Πυροσβεστών. Με το σχέδιο ρυθμίζονται ζητήματα σχετικά με τα προσόντα και τα κωλύματα κατάταξης (άρθρα 1, 2), τις κατηγορίες των προκηρυσσομένων θέσεων (άρθρο 3), τους αθλητές υποψηφίους (άρθρο 4), την προκήρυξη του διαγωνισμού (άρθρο 5), τις Επιτροπές του διαγωνισμού (άρθρο 6), τη διαδικασία του διαγωνισμού, τις ενστάσεις, τις εξετάσεις και δοκιμασίες (άρθρο 7), την κύρωση και δημοσίευση των πινάκων (άρθρο 8). Ειδικότερα, στο άρθρο 7 προβλέπεται η διαδικασία επιλογής των υποψηφίων. Κατά τη διαδικασία αυτή προτάσσεται η εξέταση των υποψηφίων στις περιγραφόμενες στο σχέδιο αθλητικές δοκιμασίες και αγωνίσματα, προκειμένου να διαπιστωθεί η σωματική ικανότητα και η φυσική τους αντοχή. Υποψήφιοι που δεν επιτυγχάνουν σε μία από τις δοκιμασίες και τα αγωνίσματα τις οριζόμενες από το σχέδιο ελάχιστες επιδόσεις κρίνονται ακατάλληλοι για κατάταξη και αποκλείονται, ενώ επανεξέταση στις αθλητικές δοκιμασίες δεν επιτρέπεται (στοιχεία γ και δ της παρ. 1 του άρθρου αυτού). Ακολούθως, η Επιτροπή Διενέργειας Διαγωνισμού προβαίνει στη βαθμολόγηση των υποψηφίων που έχουν επιτύχει στις αθλητικές δοκιμασίες σύμφωνα με τα ακόλουθα κριτήρια και προσαυξήσεις, κατά κατηγορία προκηρυσσομένων θέσεων, οι υποψήφιοι για θέσεις κάθε κατηγορίας βαθμολογούνται με 100 μονάδες, εφόσον είναι τέκνα πυροσβεστικού υπαλλήλου που πέθανε κατά την εκτέλεση του καθήκοντος, με 100 μονάδες εφόσον είναι τέκνο θυμάτων τρομοκρατικής ενέργειας, με 50 μονάδες εφόσον είναι πολύτεκνοι ή τέκνα πολύτεκνης οικογένειας, με 40 μονάδες εφόσον υπηρέτησαν τη θητεία τους στις 'Ενοπλες Δυνάμεις με ορισμένη ειδικότητα, με 30 μονάδες για τη γνώση ξένης γλώσσας, με 20 μονάδες για τη γνώση ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Περαιτέρω, οι υποψήφιοι για θέσεις της κατηγορίας Β λαμβάνουν 50 μονάδες εφόσον είναι κάτοχοι επαγγελματικής άδειας οδήγησης με δίπλωμα κατηγορίας "Δ" ή "Ε", με την προϋπόθεση ότι το δίπλωμα εκδόθηκε τουλάχιστον τρεις μήνες πριν από την ημερομηνία προκήρυξης του διαγωνισμού, εφόσον δε έχουν προϋπηρεσία ως επαγγελματίες οδηγοί σε οχήματα για τα οποία απαιτείται άδεια οδήγησης Γ Κατηγορίας και άνω, λαμβάνουν 50 μονάδες, όταν συγκεντρώνουν από 150 έως 600 ένσημα ασφάλισης, και 80 μονάδες, όταν συγκεντρώνουν περισσότερα από 600 ένσημα. Τέλος, οι υποψήφιοι για θέσεις της κατηγορίας Ζ (εθελοντές πυροσβέστες, πυροσβέστες εποχικής απασχόλησης) βαθμολογούνται με 30 μονάδες για κάθε αντιπυρική περίοδο, κατά την οποία απασχολήθηκαν ευδόκιμα στο Πυροσβεστικό Σώμα και μέχρι πέντε αντιπυρικές περιόδους, και με 30 μονάδες για κάθε πλήρες έτος και μέχρι πέντε έτη, κατά τα οποία παρείχαν από το έτος 1998 και εφεξής ευδόκιμα εθελοντική υπηρεσία στο Σώμα αυτό (στοιχείο ε της παρ. 1 του άρθρου 7). Στη συνέχεια, οι υποψήφιοι καλούνται για προφορική συνέντευξη ενώπιον της Επιτροπής Διενέργειας Διαγωνισμού, η οποία απαρτίζεται από τρεις Αξιωματικούς Γενικών Υπηρεσιών, τουλάχιστον ανώτερους στο βαθμό, "που έχουν την ικανότητα, λόγω γνώσεων και εμπειρίας, να αξιολογήσουν την εν γένει προσωπικότητα των υποψηφίων και την δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στην άσκηση των πυροσβεστικών καθηκόντων τους". Ειδικότερα, η Επιτροπή αυτή, "για την έρευνα της προσωπικότητας του υποψηφίου, αξιολογεί κι βαθμολογεί την εμφάνιση, την παράσταση, την ικανότητα έκφρασης και τις γνώσεις και δεξιότητες που είναι συναφείς με το πυροσβεστικό επάγγελμα, την ικανότητα προσαρμογής, το ζήλο και το ενδιαφέρον για το επάγγελμα, το πνεύμα συνεργασίας και το χαρακτήρα". Για το σκοπό αυτό καταρτίζει πρακτικό και βαθμολογεί τους υποψηφίους ενιαίως, με βάση τα παραπάνω κριτήρια, με κλίμακα από 0 μέχρι 20. Η βαθμολογία αυτή πολλαπλασιάζεται με το συντελεστή 100. Κατά της βαθμολογίας της συνέντευξης δεν επιτρέπεται ένσταση. Τέλος, η ίδια Επιτροπή καταρτίζει πίνακα βαθμολογικής προτεραιότητας, στον οποίο φαίνεται αναλυτικά η βαθμολογία της συνέντευξης και η βαθμολογία των αντικειμενικών κριτηρίων και προσαυξήσεων. Σε περίπτωση ισοβαθμίας των υποψηφίων λαμβάνεται υπόψιν ο βαθμός της συνέντευξης και, αν προκύψει εκ νέου ισοβαθμία, οι έγγαμοι προτάσσονται των αγάμων (στοιχεία στ, ζ και η της παρ. 1 του άρθρου 7, παρ. 4 του άρθρου 6).

2. Η διάταξη της παρ. 7 του άρθρου 103 του Συντάγματος, που προστέθηκε με το από 6.4.2001 ψήφισμα της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής των Ελλήνων (Α 84) ορίζει ότι "η πρόσληψη υπαλλήλων στο Δημόσιο (...), πλην των περιπτώσεων της παραγράφου 5, γίνεται είτε με διαγωνισμό είτε με επιλογή σύμφωνα με προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια και υπάγεται στον έλεγχο ανεξάρτητα αρχής, όπως νόμος ορίζει (...). Περαιτέρω, στην παρ. 6 του άρθρου 118, που προστέθηκε με το ίδιο ψήφισμα, ορίζεται ότι "προβλεπόμενες ή διατηρούμενες στο νόμο 2180/1994, όπως ισχύει, εξαιρέσεις από την αρμοδιότητα του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού εξακολουθούν να ισχύουν". Εξάλλου, κατά το άρθρο 14 παρ. 2 περ. ε του ν. 2190/1994 (Α 28), από τις ρυθμίσεις του νόμου αυτού εξαιρείται η πρόσληψη, μεταξύ άλλων, του μη πολιτικού προσωπικού του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης (Π.Ε. 675/1994, 243/1998), στο οποίο, κατά την έννοια της διάταξης αυτής, ανήκει το πυροσβεστικό προσωπικό του Πυροσβεστικού Σώματος (βλ. και άρθρο 22 παρ. 1 του ν. 1418/1994), παρότι αποτελείται από μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους (ΣτΕ 2942005, 1911993 κ.ά.). Συνεπώς, και μετά τη συνταγματική αναθεώρηση του έτους 2001, τα ζητήματα των προσλήψεων του πυροσβεστικού προσωπικού εξαιρούνται από την αρμοδιότητα του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού, ισχύουν όμως, και ως προς τις προσλήψεις αυτές, οι λοιπές εγγυήσεις συνταγματικής τάξεως τις οποίες προβλέπει το άρθρο 103 παρ. 7 του Συντάγματος καθώς και εκείνες που απορρέουν από τις αρχές της ισότητας, της αξιοκρατίας και του κράτους δικαίου.

3. Από τις διατάξεις του προαναφερόμενου άρθρου 103 παρ. 7 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο η πρόσληψη υπαλλήλων στο Δημόσιο πρέπει να γίνεται με βάση προκαθορισμένα και αντικειμενικά κριτήρια, των άρθρων 4 και 5, με τα οποία κατοχυρώνονται αφ' ενός η αρχή της ισότητας και αφ' ετέρου το δικαίωμα ανάπτυξης της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή, από το οποίο, σε συνδυασμό προς την ανωτέρω αρχή της ισότητας και την επίσης κατοχυρούμενη αρχή του Κράτους Δικαίου, απορρέει η αρχή της αξιοκρατίας, καθώς και των άρθρων 20 παρ. 1 και 95, με τα οποία κατοχυρώνεται το δικαίωμα έννομης προστασίας από τα δικαστήρια και, ειδικότερα, το ένδικο μέσο της αιτήσεως ακυρώσεως, συνάγεται ο κανόνας ότι ο διορισμός σε θέσεις του Δημοσίου πρέπει να γίνεται με κριτήρια που, αφ' ενός συνάπτονται με την προσωπική αξία και ικανότητα των υποψηφίων, αφ' ετέρου αξιολογούνται με αντικειμενικό σύστημα που παρέχει εχέγγυα αμερόληπτης κρίσης, η οποία να μπορεί να καταστεί αντικείμενο ελέγχου (ΣτΕ 2396-97/2004 Ολ. 2262/1997, ΠΕ 49/2005). Τα κριτήρια αυτά, εξάλλου, αλλά και ο τρόπος αξιολόγησής τους, πρέπει να αντιστοιχούν στα καθήκοντα των υπό πλήρωση δημόσιων θέσεων, ο δε καθορισμός τους επαφίεται κατ' αρχήν στο νόμο ή στην κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση. Περαιτέρω, σύμφωνα με τις παραπάνω συνταγματικές αρχές, η αξιολόγηση των υποψηφίων επιβάλλεται να γίνεται με μεθόδους και διαδικασίες τέτοιες ώστε να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις αμερόληπτης κρίσης και η δυνατότητα δικαστικού ελέγχου των σχετικών πράξεων των διοικητικών οργάνων. Στις μεθόδους αυτές περιλαμβάνεται και η προφορική συνέντευξη προκειμένου για την αξιολόγηση προσόντων, για τα οποία, λόγω της φύσης τους, δεν είναι πρόσφορη η εξέταση με άλλους τρόπους, που παρέχουν ασφαλέστερα εχέγγυα αντικειμενικής κρίσης, όπως η γραπτή εξέταση ή η προφορική εξέταση σε συγκεκριμένη, οριζόμενη εκ των προτέρων, ύλη, ή η λήψη υπόψιν αντικειμενικών κριτηρίων, και για τα οποία, ως εκ τούτου, η προφορική συνέντευξη παρίσταται ως ο καταλληλότερος τρόπος επιλογής. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η προφορική συνέντευξη πρέπει να διεξάγεται με συνθήκες που να εξασφαλίζουν αφ' ενός τη διαφάνεια και αφ' ετέρου τη δυνατότητα δικαστικού ελέγχου της κρίσης των διοικητικών οργάνων.

4. Με το υπό επεξεργασία σχέδιο επιχειρείται η εισαγωγή συστήματος επιλογής των υποψηφίων για διορισμό σε θέσεις δοκίμων πυροσβεστών που βασίζεται σε σειρά τυπικών προσόντων των υποψηφίων (επαγγελματική άδεια οδήγησης, προϋπηρεσία τους ως επαγγελματιών οδηγών, προϋπηρεσία ως εθελοντών πυροσβεστών ή πυροσβεστών εποχικής απασχόλησης, γνώση ξένων γλωσσών, γνώσεις χειρισμού ηλεκτρονικών υπολογιστών), στη φυσική τους κατάσταση, σε ορισμένα κοινωνικά κριτήρια καθώς και στην προσωπικότητα και τη δυνατότητά τους να ανταποκριθούν στην άσκηση των καθηκόντων τους. Για την έρευνα της προσωπικότητας αξιολογείται και βαθμολογείται, με συνέντευξη των υποψηφίων ενώπιον της αποτελούμενης από τρεις ανώτερους αξιωματικούς Επιτροπής Διενέργειας του Διαγωνισμού, η εμφάνιση, η παράσταση, η ικανότητα έκφρασης, οι γνώσεις και δεξιότητες που είναι συναφείς με το πυροσβεστικό επάγγελμα, η ικανότητα προσαρμογής, ο ζήλος και το ενδιαφέρον για το πυροσβεστικό επάγγελμα, το πνεύμα συνεργασίας και ο χαρακτήρας. Τα παραπάνω προσόντα είναι, κατ' αρχήν, πρόσφορα για τη διαπίστωση της καταλληλότητας των υποψηφίων να ασκήσουν καθήκοντα δόκιμου πυροσβέστη, το δε κριτήριο της προσωπικότητας αποτελεί νόμιμο, συνεκτιμητέο με τα λοιπά, κριτήριο επιλογής, δεδομένου ότι συνάδει προς την αρχή της ανάπτυξης της προσωπικότητας και της σταδιοδρομίας κάθε πολίτη κατά την προσωπική του αξία και ικανότητα (πρβλ. ΣτΕ 6241990, 4075/1989). Όπως προκύπτει από τις προαναφερθείσες διατάξεις του σχεδίου, η επίδοση στην προφορική συνέντευξη δεν συνιστά απλώς συμπληρωματικό των λοιπών κριτηρίων παράγοντα (βλ. και την εισηγητική έκθεση στη διάταξη του άρθρου 4 παρ. 2 του ν. 33202005 - Α' 48-, με την οποία ρυθμίζεται η εισαγωγή της συνέντευξης ως κριτηρίου στη διαδικασία πρόσληψης με μόρια), αλλ' έχει καθοριστική συμβολή στη διαμόρφωση της τελικής βαθμολογίας κάθε υποψηφίου λόγω του υψηλού συντελεστή της και, συνεπώς, καθίσταται βασικό, ρυθμιστικό στοιχείο της επιλογής. Ενόψει, ωστόσο, της φύσεως τους, ορισμένα από τα εξεταζόμενα προσόντα και δεξιότητες είναι δεκτικά αξιολόγησης με μεθόδους που παρέχουν μείζονες εγγυήσεις αντικειμενικής κρίσης (π.χ. γραπτές δοκιμασίες, βαθμολόγηση αθλητικών δοκιμασιών). Με τα δεδομένα αυτά, ο καθορισμός της προφορικής συνέντευξης, η οποία αποτελεί το μέσο επιλογής με τη μεγαλύτερη πιθανότητα υποκειμενικής κρίσης, ως μόνου κριτηρίου αξιολόγησης των υποψηφίων, πέραν των προβλεπόμενων προσαυξήσεων λόγω ορισμένων τυπικών προσόντων και κοινωνικών κριτηρίων, και η βαρύτητα που αποδίδεται στην αξιολόγηση των υποψηφίων με τη συνέντευξη αυτή, χωρίς, μάλιστα, να θεσπίζονται ρυθμίσεις που θα εξασφάλιζαν τη διαφάνεια της σχετικής διαδικασίας (π.χ. δημοσιότητα κατά τη διεξαγωγή της συνέντευξης) και χωρίς να επιβάλλεται η διατύπωση στο σχετικό πρακτικό εξατομικευμένης κρίσης για κάθε υποψήφιο, ώστε να καθίσταται γνωστή στους υποψηφίους και δεκτική ελέγχου από τα δικαστήρια η αξιολόγηση της επίδοσής τους κατά τη συνέντευξη αυτή, αντίκεινται στις ανωτέρω συνταγματικές αρχές (πρβλ. ΣτΕ 3117/2005, 2262/1997, 47901995, 1536/1992, 624/1990). Ενόψει των παραπάνω, το παρόν σχέδιο δεν προτείνεται νομίμως στο σύνολό του, δεδομένου ότι η ρύθμιση του τρόπου επιλογής των διοριστέων αποτελεί τον πυρήνα του περιεχομένου του.

Η παρούσα γνωμοδότηση εκδόθηκε στις 27 Οκτωβρίου 2005.