ΣτΕ
676/2014
Φαρμακεία
- Διευρυμένο ωράριο λειτουργίας -
Φαρμακευτικός Σύλλογος - Απόφαση καθορισμού ωραρίου εφημεριών - Τροποποίηση
απόφασης -.
Απόφαση Φαρμακευτικού Συλλόγου περί
καθορισμού ωραρίου εφημεριών και στη συνέχεια τροποποίηση της εν λόγω απόφασης
με νέα, σύμφωνα με την οποία αποφασίστηκε η λειτουργία στην πόλη της Καρδίτσας
δύο φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο,
χωρίς όμως να προκύπτει η συνδρομή των εξαιρετικών λόγων που δικαιολογούν κατά
το νόμο την επάνοδο του Συλλόγου και την τροποποίηση της εν λόγω απόφασής του
πριν από την παρέλευση έτους από της εκδόσεώς της και μάλιστα χωρίς να τηρείται
κατά τις ημέρες αυτές της εβδομάδας η επιβαλλόμενη από τον νόμο διάκριση μεταξύ
διημερευόντων και διανυκτερευόντων φαρμακείων.
Ακυρωτέο το σχετικό πρακτικό-απόφαση της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του
Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας και η σχετική απόφαση του Περιφερειάρχη
Θεσσαλίας, με την οποία η αιτούσα εντάχθηκε στις εικοσιτετράωρες εφημερίες του
Σαββάτου.
Αριθμός 676/2014
ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ
ΤΜΗΜΑ Δ΄
Συνεδρίασε δημόσια στο ακροατήριό του στις
23 Απριλίου 2013, με την εξής σύνθεση: Σωτ. Ρίζος,
Αντιπρόεδρος, Πρόεδρος του Δ’ Τμήματος, Αικ. Χριστοφορίδου, Ευθ. Αντωνόπουλος, Σπ. Χρυσικοπούλου,
Κ. Πισπιρίγκος, Σύμβουλοι, Ηλ.
Μάζος, Χρ. Μπολόφη,
Πάρεδροι. Γραμματέας η Μ. Παπαδοπούλου, Γραμματέας του Δ’ Τμήματος.
Για να δικάσει την από 20 Ιανουαρίου 2012
αίτηση:
της ...., κατοίκου Καρδίτσας, ενεργούσας
ατομικώς και ως νόμιμης εκπροσώπου της ομόρρυθμης εταιρείας με την επωνυμία
«... & ΣΙΑ Ο.Ε.», που εδρεύει στην Καρδίτσα (Ν. Χαρίτου και Ιεζεκιήλ), η
οποία παρέστη με τους δικηγόρους: α) Κωνσταντίνο Χρυσόγονο
(Α.Μ. 2387 Δ.Σ. Θεσσαλονίκης) και β) Δαμιανό Κατραμάδο
(Α.Μ. 5407 Δ.Σ. Θεσσαλονίκης), που τους διόρισε στο ακροατήριο,
κατά των: 1) Δήμου Καρδίτσας, 2)
Περιφέρειας Θεσσαλίας, οι οποίοι δεν παρέστησαν και 3) Φαρμακευτικού Συλλόγου
Καρδίτσας, που εδρεύει στην Καρδίτσα (Αζά 11), ο
οποίος παρέστη με το δικηγόρο Απόστολο Παπακωνσταντίνου (Α.Μ. 25904), που τον
διόρισε με πληρεξούσιο.
Με την αίτηση αυτή οι αιτούσες επιδιώκουν
να ακυρωθούν: 1) η υπ’
αριθμ. 125/3.1.2012 απόφαση του Δημάρχου Καρδίτσας, 2) η υπ’ αριθμ.
20/18.1.2012 απόφαση του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, 3) υπ’ αριθμ.
122/26.11.2011 απόφαση του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας και κάθε άλλη
σχετική πράξη ή παράλειψη της Διοικήσεως.
Η εκδίκαση άρχισε με την ανάγνωση της
εκθέσεως του εισηγητή, Παρέδρου Ηλ. Μάζου.
Κατόπιν το δικαστήριο άκουσε τους
πληρεξούσιους των αιτουσών, οι οποίοι με έγγραφη δήλωση προέβαλαν την ύπαρξη
ιδιαιτέρου εννόμου συμφέροντος για τη συνέχιση της δίκης και στη συνέχεια
ανέπτυξαν και προφορικά τους προβαλλόμενους λόγους ακυρώσεως και ζήτησαν να
γίνει δεκτή η αίτηση και τον πληρεξούσιο του καθ’ ου
Φαρμακευτικού Συλλόγου, ο οποίος ζήτησε την απόρριψή της.
Μετά τη δημόσια συνεδρίαση το δικαστήριο
συνήλθε σε διάσκεψη σε αίθουσα του δικαστηρίου κ α ι
Α φ ο ύ μ ε λ έ τ η σ ε τ α σ χ ε τ ι κ ά έ
γ γ ρ α φ α
Σ κ έ φ θ η κ ε κ α τ ά τ ο Ν ό μ ο
1. Επειδή, με την κρινόμενη αίτηση, για την
άσκηση της οποίας έχει καταβληθεί το νόμιμο παράβολο (υπ’ αριθμ.
1225628, 3206901/2012 ειδικά γραμμάτια παραβόλου, σειράς Α΄), ζητείται η
ακύρωση: α) του πρακτικού – απόφασης
122/26.11.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του Φαρμακευτικού Συλλόγου
Καρδίτσας, περί καθορισμού του ωραρίου εφημεριών των φαρμακείων του Συλλόγου,
β) της απόφασης 125/3.1.2012 του Δημάρχου Καρδίτσας, περί καθορισμού των
χρονικών ορίων λειτουργίας και του αριθμού των εφημερευόντων φαρμακείων του
Δήμου Καρδίτσας από 3.1.2012 έως 31.1.2012, και γ) της απόφασης 20/18.1.2012
του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, με την οποία εγκρίθηκαν «οι εφημερίες 24/ώρου
λειτουργίας του φαρμακείου [της αιτούσης] … κάθε Σαββάτου του
έτους 2012».
2. Επειδή, η υπόθεση εισάγεται στην
επταμελή σύνθεση του Τμήματος με την από 30.1.2012 πράξη του Προέδρου του, λόγω
σπουδαιότητος.
3. Επειδή, νομίμως χωρεί η συζήτηση της
υποθέσεως παρά την απουσία των εκ των καθ’ ών η αίτηση Περιφέρειας Θεσσαλίας και Δήμου Καρδίτσας, εφ’
όσον από τα ευρισκόμενα στον φάκελο αποδεικτικά προκύπτει νομότυπη και
εμπρόθεσμη επίδοση στους ανωτέρω διαδίκους αντιγράφων της κρινομένης αιτήσεως
και της από 30.1.2012 ως άνω πράξεως του Προέδρου του Δ΄ Τμήματος του
Δικαστηρίου περί ορισμού δικασίμου και εισηγητού της υποθέσεως.
4. Επειδή, κατά το νόμο, τα φαρμακεία
παραμένουν ανοικτά κατά τις ώρες λειτουργίας («υποχρεωτικό ωράριο») που
καθορίζονται με απόφαση της αρμόδιας αρχής (περιλαμβανομένων των απογευματινών
ωρών της Τρίτης – Πέμπτης, κατά το
συνήθως συμβαίνον, ή της Δευτέρας – Τετάρτης, κατά
περίπτωση) καθώς επίσης και κατά τις υποχρεωτικές διημερεύσεις και
διανυκτερεύσεις. Συναφώς προβλέπεται ήδη στον Δημοτικό και Κοινοτικό Κώδικα (ν.
3463/2006, Α΄ 114) ότι στην αρμοδιότητα των δήμων ανήκει «η λήψη απόφασης
σχετικά με τον καθορισμό των ωρών ανοίγματος, μεσημβρινής διακοπής και
κλεισίματος των φαρμακείων και φαρμακαποθηκών, καθώς και τον καθορισμό για κάθε
έτος του αριθμού των φαρμακείων που διημερεύουν και διανυκτερεύουν» (άρθρο 75
παρ. II περ. 35, η οποία περίπτωση προσετέθη με το άρθρο 94 παρ. 6 του ν.
3852/2010, Α΄ 87). Ως προς δε τις διημερεύσεις και διανυκτερεύσεις (άρθρο 2
παρ. 1 του β.δ/τος
398/1963, Α΄ 113), το άρθρο 22 του ν. 1483/1984 (Α΄ 153) προέβλεψε, μεταξύ
άλλων, τα εξής: «1. [Η] σειρά διημέρευσης και διανυκτέρευσης (μερική ή ολική)
[των φαρμακείων] καθώς και οι περιπτώσεις και οι λόγοι απαλλαγής των
φαρμακοποιών από την υποχρέωση διημέρευσης και διανυκτέρευσης καθορίζονται με
απόφαση του οικείου νομάρχη ύστερα από γνώμη των οικείων οργανώσεων εργαζομένων
και εργοδοτών, όπου υπάρχουν τέτοιες οργανώσεις…
3. Οι πίνακες διημέρευσης και διανυκτέρευσης των φαρμακείων συντάσσονται με τη
φροντίδα και ευθύνη του οικείου φαρμακευτικού συλλόγου ...». Εν συνεχεία, το
άρθρο 9 παρ. 1 του ν. 1963/1991 (Α΄ 138), όπως τροποποιήθηκε, διέλαβε, συναφώς
τα ακόλουθα: «Οι κατά το άρθρο 22 του ν. 1483/1984 (ΦΕΚ 153 Α΄) πίνακες
διημερεύσεως και διανυκτερεύσεως των φαρμακείων της περιοχής κάθε φαρμακευτικού
συλλόγου συντάσσονται με τη φροντίδα και ευθύνη αυτού, ισχύουν για ένα χρόνο
και είναι υποχρεωτικοί για τα περιλαμβανόμενα σ’ αυτούς μέλη
τους. Ο αριθμός των φαρμακείων που διημερεύουν κατά το Σάββατο ορίζεται, με
απόφαση του οικείου νομάρχη, μέχρι 20% του συνολικού αριθμού των λειτουργούντων
φαρμακείων» (βλ. ΣτΕ 442/2004, 47/2012 και ʼρειος Πάγος 1403/1994,
2492/2008). Εξ άλλου, μετά την κατάργηση των νομαρχιακών αυτοδιοικήσεων με τον
ν. 3852/2010, οι αρμοδιότητές τους, με εξαίρεση εκείνες που μεταβιβάζονται στις
Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και στους δήμους, ασκούνται από τις Περιφέρειες
(άρθρο 283 παρ. 2 και 3), οι οποίες άλλωστε, κατά ρητή διάταξη του νόμου (άρθρο
186 παρ. II περ. Ζ υποπερ. II 12), ασκούν την
εποπτεία επί των φαρμακευτικών συλλόγων των νομών της περιφέρειας.
5. Επειδή, εν συνεχεία, με το άρθρο 36 παρ.
2 του ν. 3918/2011 (Α΄ 31) ορίσθηκαν τα ακόλουθα: «2. Όλα τα φαρμακεία μπορούν
να λειτουργούν το Σάββατο και κατά τις απογευματινές ώρες της Δευτέρας και της
Τετάρτης. Με απόφαση του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ρυθμίζονται
οι τεχνικές λεπτομέρειες της ρύθμισης αυτής. Κάθε φαρμακευτικός σύλλογος
καταρτίζει ετησίως πίνακες υποχρεωτικής εφαρμογής διημέρευσης κατά τις μέρες
των αργιών και διανυκτέρευσης καθημερινά των φαρμακείων της περιοχής ευθύνης
του». Κατ’
επίκληση της ανωτέρω διατάξεως εκδόθηκε η απόφαση ΔΥΓ3(β)/Γ.Π.οικ.
109282/7.10.2011 του Υπουργού Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης («Λειτουργία
των φαρμακείων σύμφωνα με τα οριζόμενα στην παρ. 2 του άρθρου 36 του ν.
3918/2011», Β΄ 2251), στο προοίμιο της οποίας, υπό τον αριθμό 2, αναφέρεται ότι
με αυτήν «… ορίζεται το ωράριο
λειτουργίας των φαρμακείων για όλες τις ώρες του Σαββάτου και τις απογευματινές
ώρες της Δευτέρας – Τετάρτης ή της
Τρίτης – Πέμπτης κατά
περίπτωση καθώς και για όλες τις διημερεύσεις και διανυκτερεύσεις (εφεξής
εφημερίες)». Στο κυρίως κείμενό της η απόφαση διαλαμβάνει τα εξής: «1. Οι
φαρμακοποιοί κάτοχοι άδειας λειτουργίας φαρμακείου, δύνανται να υποβάλουν
δηλώσεις ένταξης για όλες τις ώρες του Σαββάτου και τις απογευματινές ώρες της
Δευτέρας – Τετάρτης ή της
Τρίτης – Πέμπτης κατά περίπτωση
καθώς και για όλες τις εφημερίες. Η λειτουργία των φαρμακείων πρέπει να
καλύπτει πλήρως το καθοριζόμενο, ανά τους τοπικούς Φαρμακευτικούς συλλόγους,
ωράριο. Οι δηλώσεις ένταξης υποβάλλονται στον τοπικό Φαρμακευτικό Σύλλογο έως
20 Οκτωβρίου εκάστου έτους και είναι δεσμευτικές για ένα έτος. 2. Οι τοπικοί
Φαρμακευτικοί Σύλλογοι ορίζουν το ωράριο εφημεριών ακριβώς όπως ισχύει σήμερα
και συντάσσουν σχετικούς πίνακες, τους οποίους υποβάλλουν στις οικείες
Περιφέρειες έως τις 5 Νοεμβρίου εκάστου έτους για την έκδοση σχετικής έγκρισης
και ανάρτησης στο διαδίκτυο. 3. Τόσο οι φαρμακοποιοί που έχουν υποβάλει δήλωση
ένταξης, όσο και οι υπόλοιποι που έχουν ενταχθεί σε εφημερίες στους σχετικούς
πίνακες από τους τοπικούς Φαρμακευτικούς Συλλόγους και δεν τηρ
ούν το ωράριο λειτουργίας, υφίστανται τις
προβλεπόμενες κυρώσεις, όπως ο νόμος ορίζει. 4 …
5. Τα φαρμακεία που θα λειτουργήσουν κατόπιν δηλώσεών τους κατά τα ανωτέρω δεν
απαλλάσσονται των υποχρεώσεων των εφημεριών. 6 …
Η απόφαση αυτή ισχύει από τη δημοσίευσή της [10.10.2011]».
6. Επειδή, με την προαναφερθείσα διάταξη
του άρθρου 36 παρ. 2 του ν. 3918/2011 παρεσχέθη η δυνατότητα σε όλα τα
φαρμακεία να λειτουργούν, πέραν του υποχρεωτικού ωραρίου και των εφημεριών,
κατά το Σάββατο και κατά τις απογευματινές ώρες της Δευτέρας και Τετάρτης,
εδόθη δε η εξουσιοδότηση στον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης να
ρυθμίσει με απόφασή του τις σχετικές τεχνικές λεπτομέρειες. Ακολούθως, με την
εκδοθείσα κατ’
επίκληση της ανωτέρω εξουσιοδοτήσεως ΔΥΓ3(β) / Γ.Π. οικ
109282/7.10.2011 υπουργική απόφαση ορίσθηκε συναφώς ότι οι φαρμακοποιοί
δύνανται να υποβάλουν, κατ’
έτος, δηλώσεις περί εντάξεώς τους στο ως άνω «διευρυμένο» ωράριο λειτουργίας
των φαρμακείων για όλες τις ώρες του Σαββάτου και για τις απογευματινές ώρες
της Δευτέρας – Τετάρτης ή της
Τρίτης – Πέμπτης, κατά
περίπτωση. Περαιτέρω, ορίσθηκε ότι οι δηλώσεις των φαρμακοποιών, που επιθυμούν
την ένταξή τους στο «διευρυμένο» ωράριο, υποβάλλονται στους κατά τόπο αρμοδίους
φαρμακευτικούς συλλόγους, από τους οποίους διαβιβάζονται στις οικείες
Περιφέρειες προς έλεγχο και έκδοση εγκριτικής αποφάσεως. Εξ άλλου, το
«διευρυμένο» ωράριο, στο οποίο και μόνο επιτρέπεται η ένταξη με δεσμευτική για
ένα έτος δήλωση του φαρμακοποιού, πρέπει να συμπίπτει («να καλύπτει πλήρως») με
το οριζόμενο από τους φαρμακευτικούς συλλόγους ωράριο εφημεριών. Κατά την
έννοια των ανωτέρω διατάξεων, με τις οποίες δεν θίγεται η κατά τις διατάξεις
του Δημοτικού και Κοινοτικού Κώδικα αρμοδιότητα των δήμων για τον καθορισμό του
υποχρεωτικού ωραρίου των φαρμακείων και του αριθμού των φαρμακείων που
διημερεύουν και διανυκτερεύουν για κάθε έτος ούτε το καθοριζόμενο από τους
οικείους φαρμακευτικούς συλλόγους σύστημα των εφημεριών των φαρμακείων, τα
φαρμακεία, τα οποία επιθυμούν την ένταξή τους στο προβλεπόμενο από τις
διατάξεις αυτές «διευρυμένο» ωράριο, έχουν, μετά τήρηση της προβλεπομένης
διαδικασίας, τη δυνατότητα να λειτουργήσουν, εντός του οριζομένου από τους
φαρμακευτικούς συλλόγους ωραρίου των εφημεριών, κατά τις απογευματινές ώρες της
Δευτέρας και Τετάρτης ή της Τρίτης και Πέμπτης, κατά περίπτωση, καθώς και το
Σάββατο, δηλαδή κατά τις απογευματινές ώρες των εργασίμων ημερών, κατά τις
οποίες (ώρες) τα φαρμακεία είναι κλειστά με βάση το ισχύον υποχρεωτικό ωράριο
λειτουργίας τους, καθώς και κατά το Σάββατο. Από τις ως άνω διατάξεις, με τις
οποίες ορίζεται, κατά τα προαναφερθέντα, ότι οι δηλώσεις οικειοθελούς εντάξεως
των φαρμακοποιών στο «διευρυμένο» ωράριο λειτουργίας – που συμπίπτει με το οριζόμενο από τους οικείους
φαρμακευτικούς συλλόγους ωράριο εφημεριών – είναι δεσμευτικές
για ένα έτος, προκύπτει, τέλος, ότι οι τοπικοί φαρμακευτικοί σύλλογοι δύνανται
μεν να επανέλθουν και να τροποποιήσουν τις περί ορισμού του ωραρίου εφημεριών
αποφάσεις τους εντός έτους από της εκδόσεώς τους, μόνο όμως για εξαιρετικούς
λόγους.
7. Επειδή, όπως προκύπτει από τα στοιχεία
του φακέλου, με την απόφαση 121/17.10.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του
Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας ορίσθηκαν ο αριθμός και τα ωράρια των
εφημερευόντων φαρμακείων της πόλης της Καρδίτσας ως εξής: ένα (1) διανυκτερεύον φαρμακείο (από τις ώρες 22:00 έως 08:00) για
όλες τις ημέρες της εβδομάδος και, όσον αφορά τα διημερεύοντα φαρμακεία (ώρες
08:00 - 22:00), ένα (1) για τις ημέρες Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή και Κυριακή,
τρία (3) για τις ημέρες Τρίτη και Πέμπτη και τέσσερα (4) για το Σάββατο.
Ακολούθως, στις 20.10.2011 η αιτούσα, ενεργούσα ως φαρμακοποιός και νόμιμη
εκπρόσωπος της ομόρρυθμης εταιρείας «... & Σία Ο.Ε.», επιχειρηματικού
φορέως λειτουργίας του επί των οδών ... της πόλης της Καρδίτσας φαρμακείου,
επικαλουμένη την «καινούργια νομοθεσία» (ήτοι, προφανώς, το άρθρο 36 παρ. 2 του
ν. 3918/2011 και την ανωτέρω υπουργική απόφαση), εδήλωσε
στον Φαρμακευτικό Σύλλογο Καρδίτσας ότι το φαρμακείο της θα λειτουργεί τις
εργάσιμες απογευματινές ώρες της Τρίτης και Πέμπτης (πλην αργιών) σύμφωνα με το
ωράριο των φαρμακείων που ισχύει για τα υπόλοιπα εργάσιμα απογεύματα της
εβδομάδος (ήτοι τις ώρες 17:00 - 20:00 την χειμερινή περίοδο και 17:30 - 21:00
τους υπόλοιπους μήνες). Εδήλωσε, επίσης, ένταξη στην οριζομένη, κατά τους ισχυρισμούς της, από τον Φαρμακευτικό
Σύλλογο «επικουρική εφημερία» του Σαββάτου (ώρες 08:00 - 13:30) και, σε
περίπτωση καταργήσεως ή μεταβολής των χρονικών ορίων της «επικουρικής
εφημερίας», στην μικρότερη σε χρονική διάρκεια «εφημερία» που καλύπτει τις
εμπορικές ώρες του Σαββάτου. Η ως άνω δήλωση εξετάσθηκε ως «αίτηση ένταξης στο
απελευθερωμένο ωράριο» και απερρίφθη με την απόφαση 760/31.10.2011 του
Διοικητικού Συμβουλίου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας, η οποία ακυρώθηκε,
κατόπιν αιτήσεως της και ήδη αιτούσης, με την απόφαση 675/2014 του Συμβουλίου
της Επικρατείας. Εξ άλλου, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος Καρδίτσας επανήλθε επί του
ζητήματος των εφημεριών και με το πρώτο προσβαλλόμενο πρακτικό 122/26.11.2011
της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης των μελών του αποφάσισε, μεταξύ άλλων, την
λειτουργία στην πόλη της Καρδίτσας τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο δύο (2)
φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας, εξεδόθη δε εν συνεχεία, κατ’
επίκληση των περί χρονικών ορίων λειτουργίας των φαρμακείων διατάξεων που
παρατίθενται σε προηγούμενες σκέψεις, η δεύτερη προσβαλλόμενη, υπ’
αριθμ. 125/3.1.2012 απόφαση του Δημάρχου Καρδίτσας περί καθορισμού ωραρίου
λειτουργίας φαρμακείων του Δήμου από 3.1.2012 έως 31.12.2012. Με την απόφαση
αυτή καθορίζεται το [υποχρεωτικό] ωράριο λειτουργίας των φαρμακείων για μεν τις
ημέρες Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή από 08:00 έως 13:30 και 17:30 έως 21:00
(θερινό ωράριο) ή 17:00 έως 20:30 (χειμερινό ωράριο), για δε τις ημέρες Τρίτη
και Πέμπτη από 08:00 έως 14:30. Διαλαμβάνει, περαιτέρω, η απόφαση του Δημάρχου
τα εξής: «Το ωράριο των ημερών Τρίτης, Πέμπτης και Σαββάτου, που ταυτίζεται με
αυτό των εφημεριών του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας (απόφαση Γενικής
Συνέλευσης 122/26.11.2011) και είναι 24ωρης διάρκειας». Περαιτέρω, η ίδια
απόφαση ορίζει τον αριθμό των φαρμακείων που διημερεύουν και διανυκτερεύουν
κατά το ίδιο χρονικό διάστημα σε δύο (2) από τον συνολικό αριθμό των
λειτουργούντων φαρμακείων στον Δήμο με τη σειρά που αναγράφεται στους πίνακες
που καταρτίζει ο Φαρμακευτικός Σύλλογος. Εν τω μεταξύ, στις 29.11.2011,
επικαλουμένη την ανωτέρω υπουργική απόφαση και τις σχετικές διευκρινιστικές
εγκυκλίους του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, η αιτούσα είχε
υποβάλει στον Φαρμακευτικό Σύλλογο δήλωση εντάξεως του φαρμακείου της στις
διημερεύσεις κάθε Τρίτης και Πέμπτης και κάθε Σαββάτου του έτους, «σύμφωνα με
το ωράριο που τηρεί ο Σύλλογος … και συγκεκριμένα
στις ώρες 08:00 π.μ. - 22:00 μ.μ., ή σε όποιο άλλο ωράριο μελλοντικά ορίσει ο
νομοθέτης». Την επομένη, 30.11.2011, η αιτούσα υπέβαλε νέα δήλωση, στην οποία
αναφέρει ότι την ίδια ημέρα πληροφορήθηκε την (πρώτη προσβαλλόμενη) απόφαση
122/26.11.2011 της Γενικής Συνέλευσης του Φαρμακευτικού Συλλόγου περί
λειτουργίας δύο φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη
και Σάββατο, και επισημαίνει ότι προτίθεται να προσβάλει δικαστικώς την απόφαση
αυτή με την οποία, «αιφνιδιαστικώς και παρανόμως» κατά τους ισχυρισμούς της,
καταργούνται οι διημερεύσεις των φαρμακείων στην Καρδίτσα κατά τις ανωτέρω
ημέρες και καθίσταται «άνευ αξίας» η δήλωση εντάξεώς της. Με την ίδια δήλωση εγνώρισε στον Σύλλογο ότι, με την ρητή επιφύλαξη κάθε
νομίμου δικαιώματός της για την προσβολή της ανωτέρω αποφάσεως του Συλλόγου και
καίτοι επιθυμεί να εμμείνει στην δήλωσή της περί εντάξεώς της στις διημερεύσεις
των ημερών Τρίτης, Πέμπτης και Σαββάτου, είναι αναγκασμένη να δηλώσει ότι, για
το διάστημα της ισχύος της απόφασης 122/26.11.2011 του Συλλόγου, επιθυμεί να
ενταχθεί «στις εφημερίες κάθε Σαββάτου του έτους, επιπλέον των ήδη καθορισμένων
ή καθορισθησομένων και ανατεθειμένων [στην αιτούσα]
από τον [Σύλλογο] εφημεριών». Στην συνέχεια της τελευταίας, από 30.11.2011 δήλ ωσης της αιτούσης, εξεδόθη η
τρίτη προσβαλλόμενη απόφαση 20/18.1.2012 του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας με την
οποία «[εγκρίνονται οι] εφημερίες 24/ώρου λειτουργίας του φαρμακείου [της
αιτούσης] σύμφωνα με δήλωσή της που υποβλήθηκε στον Φαρμακευτικό Σύλλογο
Καρδίτσας για τις εφημερίες κάθε Σαββάτου του έτους 2012, ήτοι από 08:00 έως
08:00 της επομένης».
8. Επειδή, με έννομο συμφέρον ζητείται από
την αιτούσα η ακύρωση του πρακτικού – απόφασης
122/26.11.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του Φαρμακευτικού Συλλόγου
Καρδίτσας, κατά το μέρος που προβλέπεται με την πράξη αυτή η λειτουργία τις
ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο δύο (2) φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας
στην πόλη της Καρδίτσας. Και τούτο, διότι, κατά τα ήδη εκτεθέντα, ως απόφαση
καθορισμού του ωραρίου εφημεριών, η επίμαχη απόφαση είναι δεσμευτική για τους
φαρμακοποιούς που επιθυμούν την ένταξη των φαρμακείων τους στο «διευρυμένο»
ωράριο, η δε αιτούσα επεδίωκε αντιθέτως (βλ. την σχετική από 29.11.2011 δήλωσή
της) την λειτουργία του φαρμακείου της κατά τις ως άνω ημέρες (ένταξη στο
«διευρυμένο» ωράριο) σύμφωνα με την προηγούμενη σχετική απόφαση 121/17.10.2011
της Γενικής Συνέλευσης του καθ’
ού Φαρμακευτικού Συλλόγου περί ωραρίου των
διημερεύσεων (ήτοι από 08:00 έως 22:00). Με έννομο συμφέρον προσβάλλεται
περαιτέρω και η απόφαση 125/3.1.2012 του Δημάρχου Καρδίτσας, η οποία, κατά τα
αναφερόμενα στην προηγούμενη σκέψη, διαλαμβάνει ρύθμιση ομοίου περιεχομένου ως
προς τον αριθμό και τις ώρες λειτουργίας των φαρμακείων που εφημερεύουν κατά
τις ανωτέρω τρεις ημέρες της εβδομάδος. Παραδεκτώς
προσβάλλεται και η απόφαση 20/18.1.2012 του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας με την
οποία έγινε αποδεκτή η από 30.11.2011 δήλωση της αιτούσης για την ένταξη του
φαρμακείου της στο εικοσιτετράωρο ωράριο εφημεριών του Σαββάτου, σύμφωνα με το
προσβαλλόμενο πρακτικό – απόφαση
122/26.11.2011 του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας. Ειδικότερα, από την δήλωση
αυτή δεν προκύπτει η εκ μέρους της αιτούσης αποδοχή της επίμαχης απόφασης του
Περιφερειάρχη, επαγομένη κατά το νόμο (άρθρο 29 του π.δ/τος 18/1989, Α΄ 8) το απαράδεκτο της προσβολής της εν λόγω
ένδικης πράξεως με την κρινόμενη αίτηση ακυρώσεως, εφ’ όσον η
αιτούσα εδήλωσε την επιθυμία της να εμμείνει στην
προηγούμενη από 29.11.2011 δήλωσή της (περί εντάξεώς της στις διημερεύσεις – ώρες 08:00 έως 22:00 - των ημερών Τρίτης, Πέμπτης και
Σαββάτου) και διατύπωσε την ρητή επιφύλαξη κάθε νομίμου δικαιώματός της για την
προσβολή της προαναφερθείσης αποφάσεως 122/26.11.2011 του Συλλόγου. Εξ άλλου,
ναι μεν μετά την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως και πριν από τη συζήτηση της
υποθέσεως έληξε η ενιαύσια ισχύς της απόφασης 125/3.1.2012 του Δημάρχου
Καρδίτσας και της επίσης προσβαλλόμενης απόφασης 20/18.1.2012 του Περιφερειάρχη
Θεσσαλίας (η τελευταία, μάλιστα, απόφαση τροποποιήθηκε πριν από τη λήξη της
ισχύος της, στη συνέχεια της απόφασης 239/2012 της Επιτροπής Αναστολών του
Συμβουλίου της Επικρατείας, με την πράξη 295/18.6.2012 του Περιφερειάρχη
Θεσσαλίας, με την οποία έγινε αποδεκτή η από 29.11.2011 δήλωση εντάξεως του
φαρμακείου της αιτούσης στο διευρυμένο ωράριο «ως προς τις ημέρες και ώρες
λειτουργίας αυτού [Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο από 8.00 π.μ. – 22.00 μ.μ.]»). Η δίκη, όμως, διατηρεί το αντικείμενό της
και ως προς τις δύο αυτές πράξεις, δεδομένου ότι, όπως παραδεκτώς
προέβαλε η αιτούσα με την από 23.4.2013 έγγραφη δήλωση του πληρεξουσίου
δικηγόρου της στο ακροατήριο και εν συνεχεία με το κατατεθέν εντός της
ταχθείσης προθεσμίας από 24.4.2013 υπόμνημα, η εν λόγω έχει ιδιαίτερο, προεχόντως ηθικό, έννομο συμφέρον για τη συνέχιση της
δίκης, κατά την έννοια του άρθρου 32 παρ. 2 του π.δ/τος 18/1989 (Α΄ 8), και την ακύρωση των ανωτέρω πράξεων
προς τον σκοπό της άρσεως των δυσμενών για την ιδία διοικητικής φύσεως
συνεπειών που απέρρευσαν από τις ως άνω επίδικες πράξεις (βλ. το έγγραφο
89/14.2.2012 του Προέδρου του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας προς τον
Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, περί κινήσεως της διαδικασίας επιβολής κυρώσεων στην
αιτούσα, σε συνδυασμό με την υπ’ αριθμ. 1911/26.5.2012 έκθεση
ελέγχου του Σώματος Επιθεωρητών Υπηρεσιών Υγείας και Πρόνοιας).
9. Επειδή, κατά τα ήδη εκτεθέντα (σκέψη 7),
με την απόφαση 121/17.10.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του Φαρμακευτικού
Συλλόγου Καρδίτσας - η οποία, σημειωτέον, εκδόθηκε μετά την θέση σε ισχύ της
ανωτέρω ΔΥΓ3(β)/Γ.Π.οικ. 109282/7.10.2011 υπουργικής
αποφάσεως, περί της λειτουργίας των φαρμακείων σύμφωνα με το άρθρο 36 παρ. 2
του ν. 3918/2011 (10.10.2011) - ορίσθηκαν ο αριθμός και τα ωράρια των
εφημερευόντων φαρμακείων της πόλης της Καρδίτσας ως εξής: ένα (1) διανυκτερεύον φαρμακείο (από τις ώρες 22:00 έως 08:00) για
όλες τις ημέρες της εβδομάδος και, όσον αφορά τα διημερεύοντα φαρμακεία (ώρες
08:00 - 22:00), τρία (3) για τις ημέρες Τρίτη και Πέμπτη, τέσσερα (4) για το
Σάββατο και ένα (1) για τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδος. Ακολούθως, ο εν
λόγω Φαρμακευτικός Σύλλογος επανήλθε και με το προσβαλλόμενο πρακτικό
122/26.11.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης των μελών του αποφάσισε τη
λειτουργία στην πόλη της Καρδίτσας δύο (2) φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας
τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο, χωρίς, όμως, να προκύπτει η συνδρομή των
εξαιρετικών λόγων που δικαιολογούν κατά το νόμο (βλ. σκέψη 6) την επάνοδο του
Συλλόγου και την τροποποίηση της απόφασής του περί καθορισμού του ωραρίου των
εφημεριών πριν από την παρέλευση έτους από της εκδόσεώς της, και μάλιστα χωρίς
να τηρείται, κατά τις ως άνω ημέρες της εβδομάδος, η επιβαλλομένη από το νόμο (β.δ. 398/1963, άρθρα 22 ν. 1483/1984, 9 ν. 1963/1991, 94
παρ. 6 ν. 3852/2010, 36 παρ. 2 ν. 3918/2011) διάκριση μεταξύ διημερευόντων και διανυκτερευόντων φαρμακείων. Ειδικότερα, δεν συνιστά
εξαιρετικό λόγο η αόριστη αναφορά στις σχετικές εγκυκλίους του Υπουργείου
Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης που περιλαμβάνεται στο προσβαλλόμενο
πρακτικό, ενώ δεν ασκεί, από της απόψεως αυτής, επιρροή, εφ’ όσον δεν
μπορεί να κατισχύσει του νόμου, η διατυπωθείσα στην αρχική απόφαση
121/17.10.2011 επιφύλαξη ότι το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου «διατηρεί το
δικαίωμα να τροποποιήσει ολικώς ή μερικώς την πρόταση [περί καθορισμού του
ωραρίου των εφημεριών, η οποία έγινε δεκτή με την εν λόγω πράξη] σε περίπτωση
που κατατεθεί αίτηση ένταξης στο απελευθερωμένο ωράριο. Επίσης δύναται να
καλέσει άμεσα νέα έκτακτη γενική συνέλευση του σώματος για την τροποποίηση του
ωραρίου και των εφημεριών των φαρμακείων». ʼμοιρη επιρροής από της εξεταζομένης
απόψεως είναι, εξ άλλου, και η περιεχομένη στο προσβαλλόμενο πρακτικό – απόφαση αναφορά στην περίπτωση της αιτούσης, εφ’
όσον η επίμαχη αρμοδιότητα των φαρμακευτικών συλλόγων προς καθορισμό του
ωραρίου των εφημεριών, δεν μπορεί, κατά τις οικείες διατάξεις, να ασκείται
προκειμένου να παρεμποδίζεται η ένταξη στο «διευρυμένο» ωράριο όσων
φαρμακοποιών το επιθυμούν. Συνεπώς, για το λόγο αυτό, βασίμως προβαλλόμενο κατ’
ορθή ερμηνεία του δικογράφου, το προσβαλλόμενο πρακτικό – απόφαση 122/26.11.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης
του Φαρμακευτικού Συλλόγου Καρδίτσας είναι ακυρωτέο κατά το μέρος που
προβλέπεται με την πράξη αυτή η λειτουργία στην πόλη της Καρδίτσας δύο (2)
φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας τις ημέρες Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο,
είναι δε, κατόπιν τούτου, συνακυρωτέα και η απόφαση
20/18.1.2012 του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, με την οποία, σε συμμόρφωση προς το
ανωτέρω πρακτικό - απόφαση του Φαρμακευτικού Συλλόγου, εντάχθηκε η αιτούσα στις
εικοσιτετράωρες εφημερίες του Σαββάτου. Τέλος, όπως προκύπτει από τα στοιχεία
του φακέλου (βλ. και τα σχετικά 5825/15.3.2012 και 9753/19.4.2013 έγγραφα του
Δήμου Καρδίτσας προς το Δικαστήριο), η συμπροσβαλλομένη
απόφαση 125/3.1.2012 του Δημάρχου Καρδίτσας, περί καθορισμού ωραρίου
λειτουργίας φαρμακείων του Δήμου από 3.1.2012 έως 31.12.2012, δεν δημοσιεύθηκε
προσηκόντως, σύμφωνα με το άρθρο 8 παρ. 1 εδαφ. β΄
του ν. 3469/2006 (Α΄ 131), με το οποίο, προκειμένου περί των κανονιστικού χαρακτήρος πράξεων των δημοτικών αρχών, απαιτείται ως
συστατικός τύπος (ΣτΕ 3667/2010, 668/2011), εκτός από
την τοιχοκόλλησή τους σε ειδικό πίνακα του δημοτικού καταστήματος,
εφαρμοζομένων κατά τα λοιπά των σχετικών διατάξεων του Δημοτικού και Κοινοτι κού Κώδικος,
και η δημοσίευση περιλήψεώς τους σε τοπική εφημερίδα. Προεχόντως
δε για το λόγο αυτό, η εν λόγω ανυπόστατη πράξη του Δημάρχου Καρδίτσας πρέπει
να ακυρωθεί για λόγους ασφαλείας δικαίου (πρβλ. ΣτΕ Ολομ. 87/2011).
Δ ι ά τ α ύ τ α
Δέχεται την κρινόμενη αίτηση.
Ακυρώνει, σύμφωνα με το αιτιολογικό, α) το
πρακτικό – απόφαση
122/26.11.2011 της Έκτακτης Γενικής Συνέλευσης του Φαρμακευτικού Συλλόγου
Καρδίτσας, κατά το μέρος που προβλέπεται με την πράξη αυτή η λειτουργία στην
πόλη της Καρδίτσας δύο (2) φαρμακείων εικοσιτετραώρου εφημερίας τις ημέρες
Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο, β) την απόφαση 125/3.1.2012 του Δημάρχου Καρδίτσας,
περί καθορισμού των χρονικών ορίων λειτουργίας και του αριθμού των
εφημερευόντων φαρμακείων του Δήμου Καρδίτσας από 3.1.2012 έως 31.1.2012, και γ)
την απόφαση 20/18.1.2012 του Περιφερειάρχη Θεσσαλίας, με την οποία εγκρίθηκαν
«οι εφημερίες 24/ώρου λειτουργίας του φαρμακείου [της αιτούσης] … κάθε Σαββάτου του έτους 2012».
Διατάσσει την απόδοση του παραβόλου, και
Επιβάλλει συμμέτρως στον Φαρμακευτικό
Σύλλογο Καρδίτσας, στον Δήμο Καρδίτσας και στην Περιφέρεια Θεσσαλίας τη
δικαστική δαπάνη των αιτουσών, ... και ομόρρυθμης εταιρείας «... & Σία
Ο.Ε.», που ανέρχεται σε εννιακόσια είκοσι (920) ευρώ.
Η διάσκεψη έγινε στην Αθήνα στις 10 και 15
Μαΐου 2013
Ο Πρόεδρος του Δ' Τμήματος Η Γραμματέας του
Δ' Τμήματος
Σωτ. Αλ. Ρίζος Μ.
Παπαδοπούλου
και η απόφαση δημοσιεύθηκε σε δημόσια
συνεδρίαση της 18ης Φεβρουαρίου 2014.
Η Προεδρεύουσα Αντιπρόεδρος Ο Γραμματέας
Ε. Σαρπ Ν.
Αθανασίου