ΑΠΔ 80/2009

 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

 

Αίτηση εν διαστάσει συζύγου για χορήγηση αντιγράφων ιατρικών φακέλων κύησης και τοκετού, βεβαιώσεων έγγραφης συναίνεσης των δύο συζύγων για την υποβολή στην διαδικασία τεχνητής γονιμοποίησης και του παραστατικού για την παροχή της θεραπείας της τεχνητής γονιμοποίησης για τον σκοπό της αμφισβήτησης της πατρότητας του τέκνου ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου

 

ΚΕΙΜΕΝΟ

 

   ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ

 

   ΑΠΟΦΑΣΗ 80/2009

   (Τμήμα)

 

   Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τμήματος στην έδρα της τη 07.12.2009 και ώρα 10:00 μετά από πρόσκληση του Προέδρου της, προκειμένου να εξετάσει την υπόθεση που αναφέρεται στο ιστορικό της παρούσας. Παρέστησαν οι Χρήστος Παληοκώστας, Αναπληρωτής Πρόεδρος, κωλυομένου του Προέδρου της Αρχής Χρίστου Γεραρή και Γραμματή Πάντζιου και Δημήτριος Λιάππης, ως εισηγητής, αναπληρωματικά μέλη σε αντικατάσταση των τακτικών μελών Ανδρέα Πομπόρτση και Λεωνίδα Κοτσαλή αντίστοιχα, οι οποίοι αν και εκλήθησαν νομίμως εγγράφως δεν παρέστησαν λόγω κωλύματος. Δεν παρέστησαν, αν και εκλήθησαν νομίμως εγγράφως ο Αντώνιος Ρουπακιώτης, τακτικό μέλος της Αρχής, και η Πηνελόπη Φουντεδάκη, αναπληρωματικό μέλος αυτού. Παρούσα χωρίς δικαίωμα ψήφου ήταν η Χαρίκλεια Λάτσιου, νομικός ελεγκτής - δικηγόρος, ως βοηθός εισηγήτρια και η Μαριάνθη Τσιάβου, υπάλληλος του τμήματος διοικητικών και οικονομικών υποθέσεων, ως γραμματέας.

   Η Αρχή έλαβε υπόψη της τα παρακάτω:

   Με την υπ’ αρ. πρωτ. της Αρχής Γ/ΕΙΣ/6036/12.10.2009 αίτησή του προς την Αρχή ο Α ζητεί από την Αρχή να του χορηγηθεί άδεια προκειμένου να λάβει επικυρωμένα αντίγραφα: α) των ιατρικών φακέλων του ίδιου και της εν διαστάσει συζύγου του Β, αναφορικά με την τεχνητή γονιμοποίηση που έλαβε χώρα στην Μονάδα Αναπαραγωγικής Ιατρικής (Μ.Ι.Υ.Α.) της Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ τον Ιανουάριο του 2006, καθώς και βεβαίωση ή οποιοδήποτε άλλο έγγραφο από το οποίο να προκύπτει εάν αυτή ήταν επιτυχής ή όχι, β) του παραστατικού (απόδειξη, τιμολόγιο κλπ.) που εκδόθηκε για την παροχή της εν λόγω υπηρεσίας -θεραπείας τεχνητής αναπαραγωγής το Ιανουάριο του 2006, και εάν ουδέποτε εκδόθηκε τέτοιο παραστατικό, βεβαίωση του αρμοδίου προς τούτο υπαλλήλου περί μη έκδοσης οποιουδήποτε παραστατικού σχετικά με την επίμαχη τεχνητή γονιμοποίηση, καθώς επίσης και γ) των ιατρικών φακέλων κύησης και τοκετού της εν διαστάσει συζύγου του Β και του φερόμενου ως ανηλίκου τέκνου του αιτούντος, Γ, προκειμένου να εξακριβωθεί η διάρκεια της κύησης, εάν έλαβε χώρα φυσιολογικός τοκετός ή επέμβαση καισαρικής την 29η.09.2006 από τον θεράποντα ιατρό, μαιευτήρα-γυναικολόγο κ. Δ και ποιά ήταν η διάρκεια της νοσηλείας της Β και του Γ μετά την γέννηση του τελευταίου. Την χορήγηση των εγγράφων αυτών ζητεί ο Α προκειμένου να τα προσκομίσει κατά την συζήτηση εξ αναβολής της αγωγής περί προσβολής της πατρότητας ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών την 11.01.2010 (αρ. κατάθεσης δικογράφου 9031/209369/2007 από 27.09.2007). Η Αρχή σε απάντηση της αίτησης αυτής απέστειλε το υπ’ αρ. πρωτ. Γ/ΕΞ/6036-1/19.10.2009 έγγραφο καλώντας την Κλινική ΜΗΤΕΡΑ και την Μονάδα Αναπαραγωγικής Ιατρικής όπως υποβάλουν οι ίδιοι, ως υπεύθυνοι επεξεργασίας, αίτηση στην Αρχή προκειμένου να τους χορηγηθεί άδεια για την χορήγηση ευαίσθητων δεδομένων υγείας στον τρίτο αιτούντα αυτών (Α). Ακολούθως, η Κλινική ΜΗΤΕΡΑ, στην οποία λειτουργεί Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (Μ.Ι.Υ.Α.), ζήτησε από την Αρχή με την υπ’ αρ. πρωτ. 3319/ΔΣ (Γ/ΕΙΣ/6659/06.11.2009 της Αρχής) αίτησή της να της παρασχεθεί άδεια για χορήγηση των παραπάνω στοιχείων στον Α.

 Η Αρχή, μετά από εξέταση των προαναφερομένων στοιχείων, αφού άκουσε τον εισηγητή και τη βοηθό εισηγήτρια και κατόπιν διεξοδικής συζήτησης,

 

   ΣΚΕΦΤΗΚΕ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ

 

   1. Επειδή, το άρθρο 2 στοιχ. β΄ του Ν.2472/1997 ορίζει ότι για τους σκοπούς του νόμου αυτού νοούνται ως «ευαίσθητα δεδομένα», τα δεδομένα που αφορούν, μεταξύ άλλων, στην υγεία.

   2. Επειδή, το άρθρο 4 παρ.1 του Ν. 2472/1997 ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι: «Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα για να τύχουν νόμιμης επεξεργασίας πρέπει: α) Να συλλέγονται κατά τρόπο θεμιτό και νόμιμο για καθορισμένους, σαφείς και νόμιμους σκοπούς και να υφίστανται θεμιτή και νόμιμη επεξεργασία ενόψει των σκοπών αυτών. β) Να είναι συναφή, πρόσφορα, και όχι περισσότερα από όσα κάθε φορά απαιτείται εν όψει των σκοπών της επεξεργασίας (...)». Με τις διατάξεις αυτές καθιερώνονται ως θεμελιώδεις προϋποθέσεις για τη νομιμότητα κάθε επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, καθώς και για τη νομιμότητα της σύστασης και λειτουργίας κάθε αρχείου, οι αρχές του σκοπού της επεξεργασίας και της αναλογικότητας των δεδομένων σε σχέση πάντα με το σκοπό επεξεργασίας. Συνεπώς, κάθε επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, που γίνεται πέραν του επιδιωκόμενου σκοπού η οποία δεν είναι πρόσφορη και αναγκαία για την επίτευξή του, δεν είναι νόμιμη.

   3. Επειδή, το άρθρο 7 του Ν. 2472/1997 ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι: «1. Απαγορεύεται η συλλογή και επεξεργασία ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων. 2. Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η συλλογή και η επεξεργασία ευαίσθητων δεδομένων, καθώς και η ίδρυση και λειτουργία σχετικού αρχείου, ύστερα από άδεια της Αρχής, όταν συντρέχουν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες προϋποθέσεις: α) Το υποκείμενο των δεδομένων έδωσε τη γραπτή συγκατάθεσή του εκτός εάν η συγκατάθεση έχει αποσπασθεί με τρόπο που αντίκειται στο νόμο ή τα χρηστά ήθη ή νόμος ορίζει ότι η συγκατάθεση δεν αίρει την απαγόρευση (...) γ) Η επεξεργασία αφορά δεδομένα που δημοσιοποιεί το ίδιο το υποκείμενο ή είναι αναγκαία για την αναγνώριση, άσκηση ή υπεράσπιση ενώπιον δικαστηρίου ή πειθαρχικού οργάνου (...)».

   4. Επειδή, το άρθρο 11 παρ. 3 του Ν. 2472/1997 ορίζει ότι: «Εάν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα ανακοινώνονται σε τρίτους, το υποκείμενο ενημερώνεται για την ανακοίνωση πριν από αυτούς». 

   5. Επειδή, το άρθρο 12 παρ. 1 του Ν.2472/1997 ορίζει, μεταξύ άλλων ότι: «Καθένας έχει δικαίωμα να γνωρίζει εάν δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που τον αφορούν αποτελούν ή αποτέλεσαν αντικείμενο επεξεργασίας (...)».

   6. Επειδή, το άρθρο 1455 ΑΚ (όπως τροποποιήθηκε με το πρώτο άρθρο του ν. 3089/2002, ΦΕΚ Α΄ 327) ορίζει μεταξύ άλλων ότι: «Η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση) επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας». Επειδή, περαιτέρω, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 1456 ΑΚ κάθε ιατρική πράξη που αποβλέπει στην υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής, σύμφωνα με τους όρους του άρθρου 1455 ΑΚ, διενεργείται με την έγγραφη συναίνεση των προσώπων που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο. Το αυτό προβλέπεται και στο άρθρο 5 του ν. 3305/2005 (ΦΕΚ Α΄ 17) για την εφαρμογή της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

   7. Επειδή, το άρθρο 14 του Ν. 3418/2005 (Κώδικας Ιατρικής Δεοντολογίας) ορίζει, μεταξύ άλλων, ότι: «1. Ο ιατρός υποχρεούται να τηρεί ιατρικό αρχείο, σε ηλεκτρονική ή μη μορφή, το οποίο περιέχει δεδομένα που συνδέονται αρρήκτως ή αιτιωδώς με την ασθένεια ή την υγεία των ασθενών του. Για την τήρηση του αρχείου αυτού και την επεξεργασία των δεδομένων του εφαρμόζονται οι διατάξεις του Ν. 2472/1997 (ΦΕΚ 50 Α΄). (...)  9. Δεν επιτρέπεται σε τρίτο η πρόσβαση σε ιατρικά αρχεία ασθενή. Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η πρόσβαση: α) στις δικαστικές και εισαγγελικές αρχές κατά την άσκηση των καθηκόντων τους αυτεπάγγελτα ή μετά από αίτηση τρίτου που επικαλείται έννομο συμφέρον και σύμφωνα με τις νόμιμες διαδικασίες (...)». Επειδή, εξάλλου, το άρθρο 5 του ίδιου νόμου ορίζει ότι: «1. Τα ιατρικά πιστοποιητικά και οι ιατρικές γνωματεύσεις, καθώς και οι ιατρικές συνταγές που εκδίδονται κατά τους νόμιμους τύπους, έχουν το ίδιο κύρος και την ίδια νομική ισχύ ως προς τις νόμιμες χρήσεις και ενώπιον όλων των αρχών και υπηρεσιών, ανεξάρτητα από το αν εκδίδονται από ιατρούς που υπηρετούν σε Ν.Π.Δ.Δ. ή Ν.Π.Ι.Δ. ή ιδιώτες ιατρούς (…) 3. Τα ιατρικά πιστοποιητικά και οι ιατρικές γνωματεύσεις εκδίδονται μετά από προηγούμενη γραπτή ή προφορική αίτηση του προσώπου στο οποίο αφορούν ή, κατ’ εξαίρεση, τρίτου προσώπου που έχει έννομο συμφέρον και το αποδεικνύει, καθώς και όταν αυτό ρητά προβλέπεται στο νόμο (…)». Οι διατάξεις αυτές, που δεν καθιερώνουν απόλυτη προστασία του ιατρικού απορρήτου, επιφυλάσσουν καθόσον αφορά την επεξεργασία ιατρικών δεδομένων την εφαρμογή των διατάξεων του Ν.2472/1997.

   8. Επειδή, από το συνδυασμό των προαναφερομένων διατάξεων προκύπτει ότι η συλλογή και κάθε περαιτέρω επεξεργασία τόσο των απλών όσο και των ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα επιτρέπεται, καταρχήν, εφόσον το υποκείμενο των δεδομένων έχει δώσει τη συγκατάθεσή του. Ωστόσο, η συλλογή και κάθε περαιτέρω επεξεργασία τόσο των απλών όσο και των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων επιτρέπεται, κατ’ εξαίρεση, και χωρίς τη συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων στις περιπτώσεις που περιοριστικά προβλέπει ο νόμος. Ειδικότερα, επιτρέπεται για τα μεν απλά δεδομένα, ιδίως, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 5 παρ. 2 στοιχ. ε΄ για τα δε δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα που αφορούν στην υγεία (ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα), ιδίως, υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 7 παρ. 2 στοιχ. γ΄ του Ν. 2472/1997, εφόσον είναι απολύτως αναγκαία για την άσκηση ή υπεράσπιση δικαιώματος ενώπιον δικαστηρίου (βλ. σχετικά, ιδίως, αποφάσεις της Αρχής 61/2003 και 38/2006). Περαιτέρω, οι όροι και προϋποθέσεις της νομιμότητας κάθε επεξεργασίας ευαίσθητων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, που προβλέπονται στο άρθρο 7 παρ. 2 στοιχ. γ΄ του Ν. 2472/1997, δύνανται κατά μείζονα λόγο να εφαρμοσθούν και στην επεξεργασία απλών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (βλ. σχετικά, ιδίως τις αποφάσεις της Αρχής 8/2005 και 9/2005). Επιπλέον, τόσο για τα απλά όσο και για τα ευαίσθητα δεδομένα πρέπει ο σκοπός επεξεργασίας να είναι νόμιμος, σαφής και καθορισμένος, και τα δεδομένα να μην υπερβαίνουν το σκοπό της επεξεργασίας.

   9. Επειδή, στην κρινόμενη υπόθεση, ο Α ζητεί, αφενός, με την ιδιότητα του υποκειμένου σύμφωνα με το οριζόμενα στις διατάξεις των άρθρων 2 στοιχ. γ΄ του Ν. 2472/1997 και 1456 ΑΚ, ορισμένα έγγραφα που τηρούνται στα αρχεία της Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ. Συγκεκριμένα, ως προς την πληροφορία ότι συναίνεσε ο ίδιος για την τέλεση της ιατρικής πράξης της τεχνητής γονιμοποίησης, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 1456 ΑΚ, ο Α υπέχει τη θέση του υποκειμένου του δεδομένου αυτού (βλ. απόφαση 49/2009 της Αρχής). Αντίστοιχα, με την ιδιότητα του νομίμου αντιπροσώπου του υποκειμένου, ζητεί να λάβει αντίγραφα του ιατρικού φακέλου που αφορούν στο ανήλικο τέκνο του, Γ, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των άρθρων 1465 και 1510 ΑΚ (βλ. απόφαση 24/2009 της Αρχής). Συνεπώς, ως προς τις πληροφορίες αυτές ο Α ασκεί το δικαίωμα πρόσβασης, η δε Κλινική ΜΗΤΕΡΑ υποχρεούται να του τα χορηγήσει, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις του άρθρου 12 παρ. 1 του ν.2472/1997, χωρίς μάλιστα να χρειάζεται προς τούτο η απόδειξη εννόμου συμφέροντος.

   10. Επειδή, αφετέρου, ο Α ζητεί με την ιδιότητα του τρίτου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 2 στοιχ. θ΄ του Ν. 2472/1997, να του χορηγηθεί βεβαίωση με την πληροφορία ότι η εν διαστάσει σύζυγός του Β συναίνεσε και υποβλήθηκε σε διαδικασία τεχνητής γονιμοποίησης. Αντίστοιχα, με την ιδιότητα του τρίτου, ζητεί να λάβει αντίγραφα του ιατρικού φακέλου της εν διαστάσει συζύγου του, προκειμένου να εξακριβωθεί η διάρκεια της κύησης, εάν έλαβε χώρα την 29η.09.2006 φυσιολογικός τοκετός ή επέμβαση καισαρικής, και ποιά ήταν η διάρκεια νοσηλείας της Β μετά τη γέννηση του τέκνου τους. Περαιτέρω, με την ιδιότητα του τρίτου ζητεί να λάβει αντίγραφο του παραστατικού (απόδειξης, τιμολογίου κλπ.) για την παροχή της θεραπείας τεχνητής γονιμοποίησης τον Ιανουάριο του 2006, καθόσον αυτό δεν εκδόθηκε στο όνομα του Α, και σε περίπτωση που δεν εκδόθηκε τέτοιο παραστατικό, βεβαίωση περί μη έκδοσης παρασταστικού για την παροχή της θεραπείας της τεχνητής γονιμοποίησης. Από τα στοιχεία του φακέλου της υπόθεσης προκύπτει ότι ο προβαλλόμενος σκοπός επεξεργασίας συνίσταται στην προσβολή της πατρότητας του τέκνου Γ που γεννήθηκε την 29η.09.2006 ενώπιον του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών. Ειδικότερα, ο Α, στην αγωγή προσβολής της πατρότητας αλλά και στην αίτησή του προς την Κλινική ΜΗΤΕΡΑ και την Αρχή για χορήγηση των προαναφερόμενων στοιχείων, διατείνεται ότι υπέγραψε τα έντυπα συναίνεσης για την υποβολή σε τεχνητή γονιμοποίηση στην Μ.Ι.Υ.Α. της Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ, στην συζυγική εστία την 17.01.2006, χωρίς ουδέποτε να μεταβεί στην εν λόγω Κλινική για την παράδοση του απαραίτητου για την ολοκλήρωση της διαδικασίας γενετικού υλικού. Υποστηρίζει, επιπλέον, ότι δεν υπάρχει καμία αντιστοιχία μεταξύ της φερόμενης ημερομηνίας ολοκλήρωσης της διαδικασίας της τεχνητής γονιμοποίησης και της ημερομηνίας τοκετού και ότι ουδέποτε κλήθηκε να καταβάλει στην εν λόγω Κλινική το οποιοδήποτε ποσό για την παροχή της θεραπείας της τεχνητής γονιμοποίησης. Συνεπώς, ο προβαλλόμενος σκοπός επεξεργασίας είναι νόμιμος, σύμφωνα με τα οριζόμενα στις διατάξεις των άρθρων 4, 7 παρ. 2 στοιχ. γ΄ του Ν. 2472/1997, 5 παρ. 3, 14 παρ. 1 και 9 του Ν. 3418/2005. Όσον αφορά όμως το αίτημα για τη χορήγηση αντιγράφων του ιατρικού φακέλου της Β, ο σκοπός επεξεργασίας της προσβολής της πατρότητας ενώπιον του αρμοδίου δικαστηρίου δύναται να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα, και ειδικότερα με την χορήγηση βεβαίωσης εκ μέρους της Κλινικής ΜΗΤΕΡΑ, στην οποία να αναφέρεται η διάρκεια της κύησης. Αντίθετα η πληροφορία σχετικά με το εάν έλαβε χώρα την ημερομηνία γεννησης του τέκνου φυσιολογικός τοκετός ή καισαρική επέμβαση καθώς και η πληροφορία σχετικά με τη διάρκεια της νοσηλείας της Β στην εν λόγω Κλινική μετά τον τοκετό δεν κρίνεται αναγκαία και πρόσφορη ενόψει του προβαλλόμενου σκοπού επεξεργασίας. Η Κλινική ΜΗΤΕΡΑ, οφείλει ως υπεύθυνος επεξεργασίας να ενημερώσει την Β ή/και το ενδιαφερόμενο υποκείμενο σχετικά με το παραστατικό για την παροχή της θεραπείας της τεχνητής γονιμοποίησης, σε περίπτωση που αυτό δεν εκδόθηκε στο όνομα της Β, ότι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα θα ανακοινωθούν στον Β, σύμφωνα με τα οριζόμενα στη διάταξη του άρθρου 11 παρ. 3 του ν.2472/1997.

 

   ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ

 

   Η Αρχή,

   1 .Διατάσσει την Κλινική ΜΗΤΕΡΑ να χορηγήσει στον Α: α) βεβαίωση από την οποία να προκύπτει η ζητούμενη πληροφορία, ότι το 2006 έδωσε την συναίνεσή του, όπως ο νόμος ορίζει, για να προχωρήσει η διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης, και β) αντίγραφα του ιατρικού φακέλου του ανήλικου τέκνου του, Γ .

   2. Παρέχει στην Κλινική ΜΗΤΕΡΑ την άδεια να χορηγήσει στον Α: α) βεβαίωση από την οποία να προκύπτει η ζητούμενη πληροφορία ότι το έτος 2006 η Β έδωσε τη συναίνεσή της, όπως ο νόμος ορίζει, και υποβλήθηκε σε διαδικασία τεχνητής γονιμοποίησης β) αντίγραφο του παραστατικού ή ελλείψει αυτό σχετική βεβαίωση για την καταβολή του ποσού για την παροχή της θεραπείας της τεχνητής γονιμοποίησης και γ) βεβαίωση από την οποία να προκύπτει η διάρκεια κύησης της Β, αποκλειστικά για τον σκοπό της δικαστικής χρήσης αυτών. Η Κλινική ΜΗΤΕΡΑ οφείλει, ως υπεύθυνος επεξεργασίας, να ενημερώσει τα ενδιαφερόμενα υποκείμενα, κατά το σκεπτικό της παρούσας απόφασης, ότι ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα θα ανακοινωθούν στον Α.